BM raporuna göre sadece Türkiye’de 7.7 milyon ton yiyecek çöpe atılıyor ve bu çöplerin önemli bir kısmı evlerdeki mutfaklardan çıkıyor. Oysa hem ekonomi hem de doğa için atıksız bir mutfak mümkün!

24 Mart 2021 - 11:43

A ⁺ A^- Yazdır

Her yıl 7.7 milyon tondan fazla gıda israf ediliyor. Türkiye'de her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek çöpe atılıyor. Türkiye dünya genelinde en fazla gıdanın israf edildiği ülkeler arasında yer alıyor. Yapılan başka bir araştırmaya göre de dünya genelinde israf edilen gıdanın toplamı 40 tonluk 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşılık geliyor. 

Peki bu ne demek? Elbette tek başına israf değil; Su ve enerji kaynaklarının tüketilmesi demek. Yoksulluğun artması demek. Göç demek, doğanın tahrip edilmesi demek daha fazla insanın gıdaya erişim sorunu yaşaması demek, hava kirliliği demek…

Ve birçok araştırma sonuçlarına göre gıda israfı öyle düşündüğümüz gibi büyük otellerde, restoranlarda değil evlerde yapılıyor. Yani çöp dağları evlerimizden çıkıyor. En çok çöpün çıktığı mutfaklarda “atıksız mutfak” ütopya gibi görünse de aslında mümkün.

ATIKSIZ YAŞAM İÇİN TÜYOLAR

Kadıköy Belediyesi uzun yıllardır doğa dostu çalışmalarına yenilerini ekleyerek sürdürüyor. Geçtiğimiz yıl “Atıksız Yaşam Hareketi” ile kadın kooperatifleri başta olmak üzere yerel üreticinin ürünlerinin yer aldığı, Türkiye'nin ilk ve tek yerel yönetim uygulaması Atıksız Yaşam Dükkan”ını açan belediye, tek kullanımlık kahve bardaklarının kullanımını azaltmak amacıyla ‘Az Atık Çok Kahve’ kampanyası da yaptı. Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü’nün yaptığı çalışmaların yanı sıra Veteriner İşleri Müdürlüğü de gıda israfının önlenmesine ve sıfır çöpe yani “atıksız mutfak”a ilişkin çalışmalar yapıyor. Veteriner İşleri Müdürlüğü’nde çalışan gıda mühendisleri Yasemin Boyraz ve Elif Konya’dan hem atıksız mutfak hem de gıdaları daha farklı değerlendirmek için tüyolar aldık.

Yasemin Boyraz atıksız mutfak çabasına 4 ay önce ıspanak yemeğini çorbaya dönüştürerek başlamış. Akşam yenmeyen ıspanağı ertesi gün çorba yapıp üzerine domates sos ekleyen Boyraz, üzeri biraz süslenmiş çorbayı babası ve kardeşinin önüne koymuş. Ve hepsi afiyetle yemiş. O günden beri evde ıspanak sapı, elma kabuğu dahil hiçbir şeyi atmadığını anlatan Boyraz, alışverişe çıkarken önce dolaba baktığını ve sonrasında ihtiyaçlara göre bir liste hazırladığını söylüyor.

HARCAMALAR DÜŞÜYOR

Atıksız mutfak girişimi doğaya, enerjiye katkısının yanı sıra ev ekonomisine de önemli katkılar sağlıyor. Örneğin Yasemin Boyraz’ın mutfak harcamaları yarı yarıya düşmüş.  

Satın alınan gıdaları uzun süre saklamak en önemli sorunlarımızdan biri. Yine Veteriner Müdürlüğü çalışanlarından gıda mühendisi Elif Konya özellikle gıda ürünlerini saklamayı çok iyi bilmediğimiz için çok fazla sebzenin kullanılmadan çöpe gittiğine dikkat çekerek “Aslında pek çok ürün biraz dikkatle çok daha uzun süre saklanabilir. Örneğin pörsüyen maydanozu bir bardak suyun içine koyup suyun içine birkaç tane buz attığınızda canlandığını göreceksiniz. Unun, bulgurun içine atılacak bir defne yaprağı da nemi ve kokuyu yok ediyor.” diyor.

“Mutfaklarda sıfır atık zor fakat imkansız değil” diyen Boyraz ve Konya çöpe atmak yerine dönüşebilecek ve farklı lezzetleri tatmamızı sağlayacak tarifler de verdi. Bu haftaki sayımızda  iki tanesine yer verdiğimiz tariflere önümüzdeki sayımızda “çürümüş ya da bayatlamış gıdalar için kullanım yolları” tüyoları ile devam edeceğiz.

YUMURTA KABUĞUNDA KALSİYUM

Çöpe attığımız yumurta kabuklarının aslında kalsiyum kaynağı olduğunu biliyor muydunuz?

İşte size 3 tarif:

1. Yumurtayı kırdıktan sonra bir litre suya iki yemek kaşığı sirke ekleyin ve iki saat bekletin. Yumurta kabukları biraz yumuşayacak. Kuru incir ve kuru kayısıyı da ılık suda bekletin. Sonra yumurtaları sirkeli sudan çıkarıp soğuk sudan geçirin ve meyvelerin olduğu kaba alın. Hepsini blenderdan geçirin ve en son biraz ceviz koyun. Oluşan macunu kavanozda saklayın. Yumurtanın kabuğunda müthiş bir kalsiyum var. Her sabah bir kaşık çocuklara yedirebilirsiniz.
2. Yumurta kabukları kalsiyum kaynağı olduğundan kemik erimesine karşı blenderdan geçirilerek çorbalara ilave edilebilir.
3. Bahçe ve salon bitkilerinde haşereden uzak tutmak için kullanılabilir.

KABAK KABUĞUNDAN YEMEK

Havuç, kabak, kereviz, soğan, pancar ve limon gibi sebze meyvelerin kabuklarını atmayıp biriktirebilir; tavuk, et, sebze suyu yaparken kullanabilirsiniz. Aynı zamanda bu tür sebzelerin kabuklarını yağlı kağıda koyup fırında kurutabilir daha sonra blenderdan geçirip sebze çeşnisi yapabilirsiniz.

Bunun dışında kabak kabuklarından yemek yapmak mümkün. “Kaşkarikas” yemeği için kabak kabuklarını iki parmak kalınlığında kesip zeytinyağında soteleyin. Ardından, sarımsak, limon ve dereotundan oluşan bir sos hazırlayın ve bu sosu sotelediğiniz kabukların üzerine ilave edin.

İSRAFI ÖNLEMEK İÇİN DİKKAT EDİLECEKLER

Bireysel olarak gıda israfını önlemeye ve dünyaya daha az atık bırakmaya evimizdeki mutfaklardan başlayabiliriz. Evlerde gıda israfını önlemek için birkaç madde sıralayacak olursak;

1. Buzdolabına bak, alışverişe öyle çık
2. Alışverişe liste yaparak başla, işine yarayacak kadarını al
3. Mevcut olanı değil eksik olanı al
4. Artan yiyeceklerin değerlendirilerek farklı ürünlere çevirilebileceğini unutma
5. Son tüketim tarihi (STT) ve tavsiye edilen tüketim (TETT) tarihini karıştırma
6. İhtiyacın kadar pişir, doyacağın kadar ye
7. Son kullanma tarihi yaklaşan gıdaları önce değerlendir
8. Yiyecekleri doğru şekilde muhafaza et
9. Yemeği ölçülü pişir ve pişirme tekniklerini doğru öğren
10. Gıda israfının hayatına ve geleceğine etkilerini öğren
11. İsrafın tehlikeli olduğunun ciddiyetini kavra.