Atmayın kompost yapın!
Tüketmeden çöpe attığımız gıdaların ya da kabuklarının önemli bir kısmından evde kolayca kompost yani doğal gübre yapılabileceğini biliyor muydunuz?
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre, dünyada üretilen 4,5 milyar ton gıdanın yaklaşık 1,3 milyar tonu atık ve kayıp olarak ziyan oluyor. Yani üretilen gıdaların üçte biri çöpe gidiyor.
Bu arada dünyada 800 milyon insan yeterli beslenemiyor. Her gün açlığa bağlı nedenlerle yaklaşık 25 bin kişi hayatını kaybediyor. Dünya Bankası raporuna göre çöplüklere atılan yiyecekler, dünyada açlıktan ölen insanların 15 katını besleyecek miktarda.
HEM İSRAF HEM ZEHİR
Gıda kaybının ekonomik değeri ise araştırmalara göre 1 trilyon dolar ve bu 3,3 milyar ton karbondioksit (CO2) salınımına neden oluyor.
Dünyanın tamamında, tarladan tüketiciye ulaşma aşamasında, tarım ürünlerinin yüzde 13,8’i israfa uğruyor. Yani üretici kazanamıyor, tüketici fazla para ödüyor ve gıdalar yönetimi doğru yapılmadığı için çöp oluyor.
Bu durum ülkemizde de dünyadan pek farklı değil. Yine FAO verilerine göre Türkiye’de yılda ortalama 26 milyon ton gıda israf ediliyor. Türkiye’de israf edilen gıdaların başında meyve sebzeler yer alırken, satın alınan ürünlerin yüzde 23’ü daha dokunulmadan atılıyor. Kısacası hem beslenmiyor, hem israf ediyor hem de doğaya zarar vermeye devam ediyoruz.
ÇÖPLERİN YARISI DÖNÜŞEBİLİR
Peki Kadıköy’de durum ne? Kadıköy Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü’nden aldığımız bilgilere göre Kadıköy'de her gün ortalama 550 ton çöp toplanıyor bunun ortalama yüzde 55'i ise organik atıklardan oluşuyor. Yani Kadıköy'de toplanan günlük çöpün yarısı organik atık ve kompost ile toprağa geri kazandırılabilir.
Diğer kısımlarda da çöpten daha fazla geri dönüştürülebilir atıkların (cam, kağıt, plastik vb.) yer alıyor. Bu verilere göre Kadıköylüler olarak, atıkları evimizde, iş yerimizde düzgün bir ayrıştırmaya tabi tutabilsek yani atıkları doğru yerlere atarsak çöp depolama sahalarına giden atık miktarı ortalama yüzde 35 azalabilir.
Çöpe gidecek atık miktarları nasıl azaltma ve toprağa kazandırma yöntemlerinden biri kompost. Kompost, yenebilir atıkların, yaprak parçalarının, gazete ve atıkların çürütülmesi, öğütülmesi sonucu elde edilen doğal gübreye deniyor. Bu gübreyi sebze ve çiçek kullanırken kullandığımız toprağa ekleyebilir ve daha verimli hale gelmesini sağlayabilirsiniz.
Yani hem gıdaları çöpe atarak israf etmemiş olursunuz hem de çiçeklerinizi, sebzelerinizi daha verimli hale getirirsiniz.
KOMPOST İLE DÖNÜŞÜM
Kompost, bir kabın içinde malzemelerin belirli bir sırayla karıştırılarak bekletilmesi ile hazırlanıyor. Ve düşünüldüğü kadar zor değil. Bahçeniz varsa bahçenizde yoksa balkonunuzda ya da mutfağınızın bir köşesinde kolayca kompost hazırlayabilirsiniz. Basit bir saksı, kova ya da pet şişe bile kompost yapmak için yeterli.
Kompost yaparken yeşil, kahverengi olmak üzere iki türlü malzeme kullanılıyor. Azot sağlayan yeşil malzemeler ki bunlar, sebze ve meyve atıkları, taze otlar, yeşil yapraklar, çay, kahve atıkları, yumurta kabuklarından oluşuyor. Kahverengi malzemeler ise dal ve ağaç kabukları, kuruyemiş kabukları, talaş, kuru yapraklardan oluşuyor. Kompostun içinde genelde yarı yarıya bir oran tercih ediliyor. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak için yeni kesilmiş ot ve su da kullanmak gerekiyor.
Kompost yapımında dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri içine koyacağınız bütün malzemeleri olabildiğince küçük hale getirecek kadar parçalamak. Bunun için mutfak robotu kullanabilirsiniz. Parçalar ne kadar küçük hale gelirse kompost oluşum süresi o kadar kısalmış oluyor.
KOMPOSTA NELER KONULMAZ
Kağıt, mukavva hatta kuruyemiş kabuğu koyabiliyorsak komposta her şey konulşabilir diye düşünmeyin. Komposta girmemesi gereken malzemeler var. Bunlar, kalan yağlı yiyecekler, tohuma kaçmış otlar ya da meyveler, çay ve kahve poşetleri ve plastikler, temizlik malzemeleri. Et, balık, süt gibi hayvansal ürünler ve asit oranı yüksek meyveler (limon, portakal gibi).
PET ŞİŞEDE KOMPOST
Öncelikle su çıkışı için şişenin altında delikler açılıp, şişenin altına bir saksı altlığı yerleştiriyoruz. (Saksıya dökülen su da gübre olarak kullanılabilir)
İlk katmana biraz toprak, üzerine doğradığımız ya da robottan geçirdiğimiz çiğ meyve sebze atıkları koyuyoruz.
Üzerine örtücü olarak ya toprak ya kağıt karton ya da kuru yemiş kabukları, kuru yapraklar ile katman oluşturuyoruz.
Bu 3 katmanı üst üste şişe dolana kadar tekrarlayabiliriz. Örtücü katman koku ve sinek olmaması için önemli bir etken.
Şişe tamamen dolduktan sonra atıkları küçültme oranınıza ve ortam sıcaklığına göre 3 hafta sonunda kompostunuz olgunlaşır. Bu süre içinde oluşumun fazla kurumamasına dikkat etmeniz eğer kuruduysa arada su dökmeniz ve karıştırmanız gerekiyor. Şişe altında toplanan suyun da her gün boşaltılması, unutulmaması gereken noktalardan biri.
