“Ekolojik koridor yok edilecek”
Yüksek şehir plancısı Nuray Çolak ile Kanal İstanbul güzergahında kurulması planlanan Yenişehir'i konuştuk. Çolak, “Yenişehir projesi ile imara açılmak istenen alan, Avrupa Yakasındaki ekolojik koridor. Kısa vadeli arsa rantı karşılığında bir ekolojik koridoru yok edilecek” dedi
Kanal İstanbul ile ilgili tartışmalar ve yasal süreç sürerken, Kanal İstanbul manzaralı Yenişehir Rezerv Yapı Alanı imar uygulaması 17 Ocak’ta İstanbul Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından yayımlanmıştı. Plan raporuna göre alanda 500 bin kişinin yaşaması öngörülüyor, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise bölgede iki milyona yakın bir nüfus için konut alanı planlandığını açıklamıştı. Peki, birçok sorunla yüz yüze kalan İstanbul’un böyle bir yükü kaldırması mümkün mü?
Kuzey Ormanları Savunması’ndan şehir plancısı Nuray Çolak ile konuştuk. Çolak, “Bu bölge Kuzey Ormanları ekosisteminin bir parçası. Yeniköy ve Karaburun köylerindeki kıyı ekosistemi dolgular ve limanlarla yok edilecek, ekosistemin tamamı ise ikiye bölünecek. Ayrıca her ne kadar bakanlık İstanbul’a yeni nüfus gelmeyecek dese de proje sonunda imara açılan alanlar, yeni iş sahaları nüfus çekecektir.” diyor.
-Kanal İstanbul yeniden gündemde ancak uzun zamandır proje ile ilgili imar planları askıya çıkarıldı ve bu planlara itiraz edildi. Kanal İstanbul ile ilgili son gelişmeler nedir?
2011 yılındaki genel seçim sürecinde çılgın proje olarak lanse edilen Kanal İstanbul'a ilişkin olarak ilk yasal işlem 2012 yılında 6306 sayılı yasa kapsamında İstanbul Avrupa Yakasındaki rezerv alan ilanıydı. Küçükçekmece Gölü’nden başlayan alan Sazlıdere içme suyu havzasını içine alarak Arnavutköy İlçesi Yeniköy köyünden Karadeniz kıyısına ulaşıyordu. Uzun süre Kanal İstanbul projesine ilişkin spekülasyonlar devam ederken yasal bir belge göremedik. Ancak bu süreçte Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Yenişehir adı verilen Kanal güzergahının doğu ve batısındaki alanın imara açılmasına yönelik çalışmalar sürdürüldü, zaman zaman plan şemaları basına yansıdı. 2017 yılı sonunda ÇED dosyası yayınlandı, 2019 yılı sonunda da nihai rapor onaylandı. ÇED raporunun ardından 2019 yılı Aralık ayında 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Değişikliği bakanlık tarafından onaylanarak askıya çıkarıldı, Temmuz 2020'de ise alt ölçek planlar olan 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planı bakanlıkça onaylandı. Bu planlara çok sayıda vatandaş itiraz etti, itirazlara yönelik değişiklikler de onaylandı. Son olarak Ocak 2022'de imar planlarına uygun olarak araziyi düzenleyen imar uygulaması bakanlık tarafından onaylandı. İmar Kanunu 18. maddesi kapsamında hazırlanan parselasyon planı 16 Şubat 2022 tarihine kadar askıda kaldı. Kanal İstanbul projesinde ise doğrudan bir ihale yok ancak bölgeden geçen ulaşım projeleri Kanal projesine göre revize edilerek ihaleye çıkıldı. Bunlardan biri Kuzey Marmara Otoyolu’nun bağlantı yoluydu, bir diğeri de hızlı tren hattı.
- Projenin başından beri konuşulan bir şey de Yenişehir. Yenişehir'e ait projenin detayları nedir?
Yenişehir projesi, rezerv alan olarak belirlenen Küçükçekmece Gölü’nden Karadeniz’e kadar uzanan hattın imara açılması projesi. Sazlıdere içme suyu barajı iptal edilerek baraj etrafında konut alanları planlandı. 3. Havalimanı’nın kuzeyinde, Karadeniz’de bir lojistik liman ile lojistik bölge yer alacak. Yeniköy köyünün yerleşim alanında lojistik merkez tasarlanmıştı ama vatandaşların itirazları sonucu planlarda revizyon yapılarak bu köyde konut alanı olarak belirlendi. Havalimanının batısında Tayakadın köyünde yer alan bölge, fuar alanı ile teknoloji geliştirme bölgesi tasarlanmış, Baklalı köyünde turizm tesisleri, Boyalık, Çilingir, Hacımaşlı, Sazlıbosna ve Şamlar köylerinde konut alanları planladı. Bu alanın İstanbul kent merkezindeki dönüşüm projeleri sonucu boşaltılması gereken yerlere karşılık planlandığı belirtiliyor. Plan raporuna göre alanda 500 bin kişi yaşayacak, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetkilileri ise alanda iki milyona yakın bir nüfus için konut alanı planlandığını hesapladığını duyurdu.
“KÖYLER YOK OLACAK”
- Yenişehir projesinin gerçekleşme ihtimali nedir? Kanal İstanbul yapılmasa bile Yenişehir bir şekilde yapılacak gibi görünüyor?
Proje ile tüm köyler yok olacak, orada yaşayanlara yönelik bir program tarif edilmemiş durumda. Çok büyük bir alandan bahsediyoruz. Mevcut yapıların yıkılması, yeni plana göre altyapının inşa edilmesi belki 10 yıllar alacak. Ancak imar uygulamasının onaylanması ile parsel bazında ya da birkaç parselin birleşmesi ile oluşacak projelere ruhsat verilebilecek. Örneğin geçtiğimiz ay TOKİ bölgedeki arazilerini satışa çıkarmış ama talip çıkmadığı söylenmişti, imar uygulaması sonucu oluşacak arsalar daha hızlı bir şekilde satılabilir.
-Yenişehir projesi için şu ana değin ne kadar arazi el değiştirdi?
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 2020 yılında, ÇED raporunun onaylanmasının ardından yaptığı açıklamada bölgede 600 bin metrekare arazinin el değiştirdiğini açıklamıştı. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ise 2011 yılından itibaren 30 milyon metrekare arazinin el değiştirdiğini açıkladı. Serkan Tiryaki, yüksek lisans tezinde bölgedeki arazi satış yoğunluğunu değerlendirmişti. Tiryaki'nin Tapu ve Kadastro Müdürlüğü’nün verileri üzerinden yaptığı analiz sonucu, Kuzey Marmara Otoyolu ve havalimanı projeleri ile Kanal İstanbul’un güzergahlarının açıklanmasının alım – satım işlemlerinde yüzde 30’un üzerinde artışa neden olduğunu gösteriyor. Tiryaki'nin çalışmasındaki verilere göre Yenişehir olarak isimlendirilen proje sahasındaki 34 bin 436 adet parselin tamamında, 2010 – 2018 yılları arasında en az bir kere alım – satım işlemi yapılmış. Sayıyı tam olarak bilemezsek bile yoğun bir el değiştirme olduğunu söylemek mümkün.
“TARIMSAL ÜRETİM ZOR DURUMDA”
- Yenişehir projesini de masum bir şey gibi tartışmamak gerekiyor. Bu proje neleri değiştirdi ve neleri değiştirecek?
Yenişehir olarak adlandırılan bölge İstanbul'un su havzası, tarımsal üretimin devam ettiği bir bölge. Projenin uygulanması ile Sazlıdere Barajı tamamen yok olacak, Terkos Barajı’nın da koruma sahası zarar görecek. Proje uygulanmasa bile bu köylere ve tarım alanlarına çok fazla zarar verildi. Yaklaşık 10 yıldır süren bir spekülasyon var. Bu ortamda tarımsal üretime yönelik yatırım yapmak bir yana üretimi sürdürmek dahi çok zor. Örneğin bu alandaki tüm meraların vasfı değiştirilerek TOKİ'ye devredildi. Ayrıca bu bölge Kuzey Ormanları ekosisteminin bir parçası, Yeniköy ve Karaburun köylerindeki kıyı ekosistemi dolgular ve limanlarla yok edilecek, ekosistemin tamamı ise ikiye bölünecek. Ayrıca her ne kadar bakanlık İstanbul’a yeni nüfus gelmeyecek dese de proje sonunda imara açılan alanlar, yeni iş sahaları nüfus çekecektir. 2009 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından onaylanan çevre düzeni planında İstanbul'un kapasite nüfusu 16 milyon olarak belirlenmişti. Bugün İstanbul’un resmi nüfusu 16 milyonu geçti, İstanbul'un daha fazla doğal alanın yerleşime açılmasına değil, küçülmeye ihtiyacı var.
“KAYNAKLAR DOĞANIN KIYIMINA HARCANACAK”
- İstanbul'un fiziki yapısını değiştirebilecek bir projeden bahsediyoruz. Ekonomiyi ve gıda sorununu nasıl etkileyecek?
İstanbul büyük oranda dışa bağımlı bir kent. Kentin içme suyu Kuzey Ormanları’nın Istranca kesimlerinden sağlandı uzun yıllardır, şimdi Melen’den su alıyoruz. Sadece içme suyu havzasının yok edilmesinin dahi etkileri olacaktır. Kanal yapıldığı takdirde ise kentin Avrupa yakasında bir ada oluşacak. Kanal üzerinden sekiz ayrı köprüden ulaşım sağlanacak, TEM ve E-5 deplase edilecek yani güzergahı değiştirilecek. Kuzey Marmara Otoyolu’nun yapılması ve kamyon ve otobüs trafiğinin 3. köprüye taşınmasının maliyetini hep beraber yaşıyoruz. İstanbul’a giren ve çıkan her malın maliyeti arttı. Yıllarca sürecek inşaat, altyapı yatırımı, doğa kıyımının yanında ülke kaynaklarının bu projeye aktarılması demek. Tarım alanlarının imara açılmasının maliyetini ise hesaplamak çok daha zor. İklim krizi gündeminde toprağımızı, suyumuzu korumamız gerekirken tam tersini yapıyoruz.
-Son olarak neler söylemek istersiniz?
Yenişehir projesine yönelik hazırlanan Çevre Düzenleme Planı (ÇDP) değişikliği plan raporunun 46. sayfasında bir şema var. Bu şemada İstanbul’un ekolojik koridorları gösteriliyor. Bu şemaya göre Yenişehir projesi ile imara açılmak istenen alan Avrupa Yakasındaki ekolojik koridor. İronik olarak raporda bu ekolojik koridorun İstanbul için vazgeçilmez olduğu ifade ediliyor. Kısa vadeli arsa rantı karşılığında bir ekolojik koridor yok edilecek. Temennim projeden vazgeçilerek verilen tahribatı giderebilmek için çalışılması.