Şehirde “yolunuzu bulun”
Doğal afetlerde, insani krizlerde yolumuzu nasıl bulacağız? Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği, bu sorunların çözümü için herkes tarafından erişilebilir haritalar üretiyor
Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği, İstanbul’da kurulan ve çalışmalarını İstanbul genelinde sürdüren yerel bir organizasyon. Amaçları ise , idari ve sivil kuruluşlar için çok dilli, anlaşılabilir ve herkes tarafından erişilebilir haritalar üretmek. Derneğin çalışmalarını Gülşah Eker ile konuştuk.
Gülşah Eker
Yer Çizenler’i tanıyabilir miyiz?
Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği, Temmuz 2017’den bu yana faaliyette olan ve insani yardım amaçlı çalışmalarda kullanılmak üzere açık ve özgür uzamsal veri kullanımını destekleyen bir sivil toplum kuruluşu. Yer Çizenler olarak OpenStreetMap ve QGIS gibi açık kaynaklı ve özgür sistem ve yazılımlar kullanarak, toplulukların katılımıyla, herkes tarafından özgürce erişilebilecek ve kullanılabilecek coğrafi verilerin üretimini ve bu verilerin paylaşımını destekliyoruz. Doğal afetler ve insani kriz koşullarında veya bu tür durumlara hazırlıklı olma amacıyla veri toplama ve veri paylaşımı yoluyla insani yardım müdahalelerini kolaylaştırabilmek için haritaların farklı dillerde kullanılabilmesini, herkes tarafından erişilebilir ve okunabilir olmasını amaçlıyoruz. Bu anlamda, dezavantajlı gruplar ve bölgelere insani yardımın daha hızlı ve etkili araçlarla ulaşmasına destek veriyoruz. Bununla birlikte, veri düzenleme, veri üretimi ve coğrafi referans bilgilerini paylaşma konusunda eğitimler ve atölye çalışmaları yürütüyoruz.
Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği ekibi
Sizin Türkiye’de ve İstanbul’da yürüttüğünüz “BINA” adlı bir projeniz var. Nedir bu projenin detayları?
BINA Projesi (Building Istanbul’s Needs and Assistance), Humanitarian OpenStreetMap Team (HOT) ile ortaklaşa başladığımız, İstanbul’un ihtiyaç ve destek ağını haritalama projesi. Proje sırasında çok sayıda gönüllünün katılımıyla İstanbul’daki dezavantajlı gruplara yönelik hizmetlerin kapsamlı ve çok dilli haritalarını üretmek adına önemli adımlar attık. Özellikle mülteciler için çalışan STK’lar ile işbirliği içinde, mültecilerin de eğitim ve haritalama süreçlerine dâhil olmasını ve yaşadığı bölgenin haritalarda görünür kılınmasına katkı sağlaması bizim açımızdan önemli bir konu. Yer Çizenler, şu ana kadar gerçekleştirdiği etkinlikler ve saha çalışmaları sonucunda İstanbul genelinde 150 binin üzerinde bina ve 17 binin üzerinde servis noktasına (POI) ait veri toplayarak OpenStreetMap’te İstanbul’un özgür veri altlığının iyileştirilmesine katkı sağladı.
“HARİTALAR GÜNCELLİĞİNİ KAYBEDİYOR”
Haritalar aslında teknik bir meselenin konusu ama aynı zamanda günlük yaşamda neredeyse herkesin de ihtiyaç duyduğu bir şey. Sizce haritalara rahat ve doğru bir şekilde erişebiliyor muyuz?
Aslında haritalara rahat bir şekilde erişebiliyoruz, ancak bu erişim haritayı görüntülemekten öteye gitmiyor. Ulaşabildiğimiz veri Google, Apple, Yandex gibi haritaların bize çizdiği çerçevelerle sınırlı. Bu haritaları kullanma amacımız günlük rutinimizin ve ekonomik aktivitelerimizin dışına çıkıp yardım ve dayanışma gibi insani, veya geri dönüşüm gibi çevresel bir bağlamda olunca haritalardan gerektiği kadar faydalanamamaya başlıyoruz. Buna ek olarak haritanın doğruluğu ve güncelliği konusunda da bu kurumlara ve birlikte çalıştıkları veri sağlayıcılara bağımlıyız. İstanbul gibi kalabalık ve çok hızlı değişen bir haritalar güncelliklerini çabucak kaybedebiliyorlar.
Google maps en yaygın kullanılan dijital harita. Ama siz OpenStreetMap üzerinde çalışmayı tercih ediyorsunuz. Nedir ikisinin arasındaki farklar?
Diğer haritalarda bu sözünü̈ ettiğimiz değişiklikler konusunda kullanıcılar geri bildirim yaparlar ve veri sağlayıcıların bu geri bildirimleri kontrol edip onaylaması gerekmektedir. OpenStreetMap’te bu hiyerarşi yoktur ve kullanıcılar çevrelerindeki değişiklikleri veya eksiklikleri doğrudan harita üzerinde düzenleyip herhangi bir onay sürecine tabi olmadan ekleyebilirler. Üretilen bilginin doğruluğu, ve olası kötüye kullanımlar da diğer kullanıcılar tarafından kontrol edilip, gerekirse düzeltilebilir. Ortaya çıkan bu harita verisi kolektiftir. Yani herhangi kişi, kurum ve kuruluşların fikri mülkiyetinde değildir ve tüm insanlığın özgürce kullanımına açıktır. İsteyen herkes OpenStreetMap’e uygun bir biçimde atıfta bulunmak şartıyla bu veriyi indirebilir, paylaşabilir ve kullanabilir. OpenStreetMap ayrıca ticari kaygı güden diğer harita servislerinin aksine, kullanıcıya, diğer haritalarda öne çıkmayan ya da hiç temsil edilmeyen olguların haritaya eklenebilmesi için gerekli veri altlığını sunar. Ticari haritalarda afet toplanma alanları ya da kullanılmış giysi kumbaraları gibi ögeleri aradığınızda eklediğiniz cevapları alamazsınız. Ancak OpenStreetMap veri yapısı bu tür verilerin üretilebilmesine ve belirli amaçlara yönelik verilerin öne çıkarıldığı özel haritaların üretilmesine imkan sağlıyor.
AFET DURUMUNDA HARİTALAR
İstanbul’da sürekli bir dönüşüm var. Yani şehrin fiziksel yapısı sürekli değişiyor. Olası afet durumlarında diyelim hastaneye gideceğiz ama haritaya ihtiyacımız var. Kullanacağımız haritalar bize doğru yolu göstermede ne kadar yardımcı olabilir?
Olası bir afet durumunda ilk aşamada büyük ihtimalle genel panikten ve iletişim ağlarının da olasılıkla hasar görmesinden dolayı mobil şebekelere bağlantı problemi yaşayacağız. Bu aşamada bize afet öncesinde edindiğimiz bilgiler ve varsa çevrimdışı haritalarımız yardımcı olacak. Afet sırasında ihtiyacımız olacak toplanma alanları, ilkyardım merkezleri gibi hayati önem taşıyan yerler hakkında olası afetlerin öncesinde bilgi sahibi olmamız ve bu durumlara hazırlıklı olmamız gerekiyor. Bu yüzden bu noktaların gündelik hayatımızda kullandığımız haritalarda temsil edilmesi gerekir.
Bu durumda OpenStreetMap nasıl kullanılacak?
İlk panik halinin ardından gelecek müdahale ve yeniden yapılandırma çalışmaları sırasında da hem yardım ekiplerinin bilgi paylaşımı, hem de halkın bilgiye hızlı erişimi açısından OpenStreetMap çok değerli bir araç olarak kullanılabilir. Sahadan elde edilecek bina hasarı, yolların fiziksel durumu, geçici su, gıda veya sağlık hizmetlerinin konumlarının paylaşılması gibi kısa vadede hayat kurtarabilecek, orta vadede de yeniden yapılanmayı destekleyecek bilgiler hızlı ve etkin bir biçimde OpenStreetMap üzerinden paylaşılabilir. Bu tür durumlarda yaşanacak bilgi kirliliği ve dağınıklığın önüne geçmek adına, OpenStreetMap, sahada faaliyet gösteren tüm yardım kuruluşları ve gönüllülerin güncel verileri birbirleriyle paylaştığı bir havuz ve bilgi kaynağı rolü̈ oynayabilir.
Derneğinize kimler katılabilir? Gönüllü̈ olmak isteyenlerin haritacı olması zorunlu mu?
Derneğimizin faaliyetlerine katılmak için haritacı olma gerekliliği yok. Mesleki haritacılık eğitimi almasalar bile mimar ve şehir ve bölge planlamacılar, inşaat, jeoloji ve maden mühendisleri temel haritacılık ve coğrafi bilgi sistemleri bilgileriyle, grafik tasarım ve güzel sanatlar konusunda uzman olanlar harita tasarımı gibi konularda, yazılım ve donanım mühendisleri de uygulama geliştirme gibi konularda katkı vererek faaliyetlerimize dahil olabilirler. Bu mesleki eğitimlerin hiçbirini almamış olan kişilerin dahi, temel bilgisayar becerilerine sahip ve haritalar konusunda ilgili olmaları durumunda etkinliklerimize katılmasında hiçbir engel bulunmuyor ve dileyen herkes [email protected] e-posta adresinden bizimle iletişime geçebilir,ve sosyal medyada yercizenler kullanıcı adını takip ederek etkinliklerimizden haberdar olabilirler. Bizi daha yakından tanımak isteyenler, bizimle ücretsiz olarak düzenlediğimiz etkinlik, toplantı ve eğitimlerde tanışıp her konuda daha detaylı bilgi edinebilirler.