İstanbul’da özel okulların sayısı yükseldi
İstanbul Planlama Ajansı’nın yeni araştırmasına göre okul öncesi eğitim kurumları içerisinde özel eğitim kurumlarının payı İstanbul’da yüzde 43,43’e çıktı. İstanbul’daki liselerin yüzde 68,10’unu ise özel liseler oluşturuyor
İPA’nın yeni raporu “Eğitim Kurumlarında Özelleşme ve Dönüşümün Eğitim Hakkı Üzerinden Değerlendirilmesi” yayımlandı. Araştırma kapsamında Türkiye’de son on yılda eğitim sisteminde meydana gelen değişiklikler İstanbul üzerinden incelendi. Raporda yer verilen bilgilere göre mevcut eğitim sisteminde özel sektörün etkisinin eğitimin her kademesinde arttığı görülüyor. 2022-2023 itibariyle Türkiye’deki okul öncesi kurumlar arasında özel öğretim kurumlarının oranı yüzde 19,76 iken, bu oran İstanbul’da yüzde 43,43’e çıktı. İstanbul’daki okul öncesi özel eğitim kurumları sayısının fazlalığı, kentte okul öncesi eğitimin çok büyük oranda kâr amacı güden özel sektöre bırakıldığını gösteriyor. Küçükçekmece, Esenyurt, Kağıthane, Sultangazi, Sultanbeyli, Zeytinburnu, Arnavutköy, Silivri ilçeleri dışında kalan diğer tüm ilçelerde okul öncesi özel eğitim kurumlarının sayısının devlet anaokulu sayısından fazla olduğu görülüyor. Ümraniye, Pendik, Başakşehir ve Kartal İstanbul’un en fazla okul öncesi özel eğitim kurumuna ev sahipliği yapan ilçeleri.
“ÖZELLERİN SAYISI DAHA FAZLA”
Son 10 yıllık dönemde Türkiye’de ve İstanbul’da özel ilkokul sayıları artış gösterdi. 2012- 2013 döneminde 992 olan Türkiye’deki özel ilkokul sayısı, 2022-2023 döneminde 2 bin 65’e çıkarken, İstanbul’da ise bu sayı 279’dan 583’e yükseldi. İstanbul’da 2012- 2013 eğitim öğretim yılında yüzde 17,93 olan özel ilkokul oranı, 2022- 2023 eğitim öğretim yılında yüzde 35,44’e yükseldi. Beylikdüzü, Ataşehir, Çekmeköy ve Üsküdar ‘da özel ilkokul sayısı devlet ilkokulu sayısından fazla. İstanbul’da devlet ilkokullarında derslik başına düşen öğrenci sayısı 2022-2023 eğitim öğretim yılında 31,91 iken, bu sayı Türkiye’deki devlet ilkokullarında 21,55 oldu.
Özel ortaokulların sayısı ve oranı incelendiğinde son on yıllık periyotta ve özellikle 2013-2014 ve 2015-2016 eğitim öğretim yılları arasındaki artış dikkat çekiyor. Türkiye ve İstanbul’daki özel ortaokulların tüm ortaokullar arasındaki oranına bakıldığında İstanbul’da Türkiye’ye göre üç kattan fazla özel ortaokul bulunduğu ortaya çıkıyor. Bakırköy, Ataşehir, Beylikdüzü, Çekmeköy ve Üsküdar ilçelerinde özel ortaokul sayısının devlet ortaokulu sayısından fazla.
YÜZDE 68,10’UNU ÖZEL LİSE
Son 10 yıllık veriler incelendiğinde, özel lise sayılarında 2014 sonrası ciddi bir artış ve 2019- 2020 yılı sonrasında da düşüş görülüyor. Her ne kadar hem Türkiye’de hem İstanbul’da bir düşüş eğilimi olsa da Türkiye’deki özel lise sayısı tüm liselerin yüzde 46,2’sini, İstanbul’da ise yüzde 68,10’unu oluşturuyor. Başka bir deyişle özel okulların en fazla seçildiği eğitim basamağı okul öncesi eğitim ve liseler. Türkiye’de özel liselerde okuyan öğrencilerin oranı yüzde 8,48 iken İstanbul’da bu oran yüzde 12,26 oldu. Çekmeköy, Bakırköy, Beylikdüzü, Ataşehir, Ümraniye ve Başakşehir ilçelerinde özel liseler devlet liselerinden fazla.
Meslek liselerinin ve özel meslek liselerinin sayısı da gün geçtikçe artıyor. 2012-2013 eğitim öğretim yılında Türkiye’deki mesleki ve teknik liselerin sadece yüzde 0,79’u özel meslek ve teknik lisesi iken bu oran 2022-2023 yılında yüzde 6,45’e çıktı. İstanbul’da ise bu oranlar yüzde 1,25’ten yüzde 5,64’e yükseldi.
VAKIF ÜNİVERSİTELERİNİ TERCİH EDİYORLAR
Lise sonrasındaki eğitime bakıldığında ise devlet lisesinde okuyan öğrencilerin yüzde 86,61’inin devlet üniversitelerini tercih ettiği, yüzde 13,39’unun ise vakıf üniversitelerini tercih ettiği görülüyor. Bu oranlar özel lise çıkışlı öğrencilerde devlet üniversiteleri için yüzde 58,35, vakıf üniversiteleri için ise yüzde 41,65. Özel liselerde okuyan öğrencilerin devlet lisesinde okuyan öğrencilere kıyasla daha büyük bir bölümünün vakıf üniversitelerinde okumayı tercih ettiği görülüyor.
“EĞİTİMDE STANDART DÜŞÜYOR”
“Eğitimde özel sektör payındaki artışın öğrencilerin başarısını etkilemediği görülmüştür. İstanbul’da eğitim sisteminde özel sektör payındaki artışın daha çok rant odaklı olduğu görülmekte ve eğitimde standart düşüşleri yaşanmaktadır. Sonuç olarak rant odaklı eğitim İstanbul’da nitelikli eğitim sorununu ortaya çıkarmaktadır.” ifadelerinin yer verildiği raporda şu değerlendirmeler yapıldı: “İstanbul’da devlet okullarındaki sınıf mevcutları ile özel okullardaki sınıf mevcutları arasındaki farklılık da dikkat çekici düzeyde olmaktadır. Mevcudu fazla olan sınıflarda eğitimin daha zor yapıldığı ve bunun öğrenci başarısını doğrudan etkilediği de bilindiğinden bu açıdan özel okullar ve devlet okulları arasında eşitsizlik gerçekleşmektedir. İstanbul’da eğitimde özel sektörün payındaki artış beraberinde erişim sorunlarını da getirmektedir. Lise sisteminde meydana gelen değişim ile istediği liseye yerleşemeyen ve yeterli gelir düzeyi olmayan öğrenciler imam hatip liseleri ve meslek liselerine yönelmek zorunda bırakılmıştır. Okul öncesi eğitim kurumlarında da özel sektörün fazlasıyla etkin olması İstanbul genelinde birçok çocuğun eğitim almaması ile sonuçlanmakta ve çalışma isteğinde bulunan annelerin ise istihdamdan uzaklaşmasına neden olmaktadır. Eğitim sisteminde özel sektörün baskınlığının bu şekilde artması erişim ve eşitliği zedeleyerek sosyal adaletsizliğe neden olmaktadır. Eğitimde sistem değişiklikleri ve özel sektör etkinliği daha kontrollü ve denetimli olarak düzenlenmelidir. Eğitimin temel bir insani hak olduğu dikkate alınarak herkesin kaliteli eğitime erişiminin sağlanması yönetimlerin asli görevi olmalıdır. Özel okullar gibi devlet okullarının da donanımları ve olanakları artırılmalıdır.”