10 yıl önce yani 2012’de “Tarihi istasyonların kaderi ne olacak?” diye sormuş DLH Marmaray İstanbul Bölge Müdürlüğü’nden istasyonların fonksiyonlarının TCDD tarafından belirleneceği yanıtını almıştık. 10 yıldır atıl kalan istasyonlarla ilgili bir şey yapılmazken aynı soruyu geçtiğimiz günlerde tekrar sorduk ancak yanıt değişmedi

08 Nisan 2022 - 09:00

A ⁺ A^- Yazdır

Haydarpaşa Garı merdivenlerinde bavullarıyla İstanbul’a meydan okuyanlar çok uzun zamandır yok. Artık sadece Yeşilçam filmlerinde gördüğümüz bu sahne, Haydarpaşa – Gebze banliyö hattının 19 Haziran 2013’te tarihe karışmasıyla çoğumuzun hayatında bir anı olarak kaldı. Bir Amerikan dergisinin “en havalı tren istasyonları” listesinin ilk sırasında yer verdiği tarihi Haydarpaşa Garı, arkeolojik kazılarla günlük yaşamımızdan uzaklaşadursun, Anadolu’ya uzanan kolları olan tarihi istasyonlarsa belirsizliğe terk edilmiş durumda. 112 yıldır ayakta duran tarihi istasyonlar, Yüksek Hızlı Tren ve Marmaray’ın hayatımıza girmesi ve yeni istasyonların yapılmasıyla asıl işlevini kaybetti. TCDD ise, 10 yıldır bu istasyonları nasıl kullanacağını kamuoyuna açıklamıyor.

Peki, fikri takibini hiç bırakmadığımız süreç nasıl ilerledi?

Kadıköy sınırları içinde 6 tane tarihi istasyon bulunuyor; Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı. Ulaştırma Bakanlığı’nın bu tarihi 6 istasyon ve yan binalarıyla ilgili bir projesinin bulunmaması Kadıköy Belediyesi’ni, Haydarpaşa – Gebze banliyö hattının kaldırılmasından 4 yıl önce harekete geçirmişti. Kadıköy Belediye Meclisi, 7 Temmuz 2009’da, o dönem meclis üyesi olan yazar-müzeci Sunay Akın’ın önerisiyle, tarihi istasyonların “Kültür Hattı” olarak müze veya kültür merkezine dönüştürülmesi için Kadıköy Belediyesi’ne bırakılması talebiyle bir önerge kaleme aldı. Amaç bu tarihi istasyonların korunarak Kadıköy’ün sanat yaşamına kazandırılmasıydı. Oy birliğiyle kabul edilen bu önerge dönemin Belediye Başkanı Selami Öztürk’ün imzasıyla 29 Temmuz 2009’da Başbakanlık ve Ulaştırma Bakanlığı’na gönderildi. TCDD 1. Bölge Müdürlüğü’nden gelen, 2 Ekim 2009 tarihli yanıtta söz konusu istasyonlarda bulunan lojmanlarda hala işlemekte olan hatta çalışan personelin ve akde dayalı sözleşmeli kiracıların bulunduğu belirtilerek ihalesiz ve bedelsiz yer tahsisi yapılmasının mümkün olmayacağı ifade edildi. Bu cevabı alan Kadıköy Belediyesi, pes etmedi ve bu sefer Kültür Bakanlığı’na bir yazı göndererek semtleriyle özdeşleşmiş bu istasyon binalarının hiçbir şekilde yıkılmasına izin verilmemesini ve yerlerinde muhafaza edilmesinin temin edilmesini istedi. Gönderilen yazıda ayrıca bu istasyonların Belediye tarafından ihale veya bedeliyle kiralanabileceği belirtildi. TCDD 1. Bölge Müdürlüğü’nden gelen 1 Aralık 2009 tarihli yazıda ise bahsedilen 6 istasyonun Marmaray Projesi’ndeki durumlarının kesinleşmediği, bu istasyonların ileride kullanılıp kullanılmayacağı belli olduktan sonra konunun yeniden değerlendirileceği vurgulandı.

Aradan geçen 5 ayın ardından yine TCDD’den gelen 21.5.2010 tarihli yazıda “DLH Genel Müdürlüğü’nün 2010 yılı yatırım programında yer alan ve inşaatı devam eden Marmaray Projesi tamamlandıktan sonra söz konusu hat üzerinde işletmecilik faaliyeti devam edeceğinden söz konusu binaların değerlendirilmesinin proje bitimini müteakip yapılacağı öngörülmektedir.” denildi.

Üç yıllık yazışmalar sonuç vermeyince Gazete Kadıköy olarak bu tarihi istasyonların nasıl korunacağını ve ne olarak kullanılacağını Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı DLH Marmaray Bölge Müdürlüğü’ne sorduk. 14 Şubat 2012 tarihli bilgi edinme talebimize 17 Şubat 2012’de yanıt geldi. DLH Marmaray Bölge Müdürü Dr. Müh. Haluk İbrahim Özmen imzalı yanıtta Kadıköy sınırları içinde kalan altı istasyon hakkında bilgi verilerek Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı istasyonlarındaki binaların yerlerinde muhafaza edileceği ancak nasıl kullanılacağının henüz belli olmadığı belirtildi. Açıklamada “söz konusu istasyonların fonksiyonları mülk sahibi olan TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü’nce belirlenecektir.” ifadelerine yer verildi.

Mayıs 2014’te yazılı ve görsel medya ile sosyal medya ağlarında başta Göztepe olmak üzere Kızıltoprak, Feneryolu, Erenköy, Suadiye ve Bostancı istasyonlarının yıkılacağına dair haberlerin yansımasının ardından harekete geçen Kadıköy Belediyesi, ilgili istasyonların tarihi ve kültürel varlıklarının korunması ve müze-kültür merkezleri olarak değerlendirilmesi talebini yeniden gündeme getirdi.

Çıkan haberler üzerine bir açıklama yapan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, istasyonların ve ilgili binaların yıkılmayacağını açıklarken, istasyonların nasıl değerlendirileceği konusunda ise herhangi bir bilgiyi kamuoyuyla paylaşılmadı.

Haziran 2014’te  Kadıköy’deki tarihi istasyonların yıkılacağına dair haberlerin çıkmasının ardından Kadıköy Belediyesi bir kez daha harekete geçti. İlgili istasyonların tarihi ve kültürel varlıklarının korunması ve müze-kültür merkezleri olarak değerlendirilmesi talebiyle change.org internet portalında bir imza kampanyası başlattı. Bakanlık tarafından bu istasyonların yıkılmayacağının belirtilmesine rağmen nasıl kullanılacağına dair bir açıklama yapılmadığına dikkat çekilen imza metninde, “Tüm İstanbulluların ortak talebi ise istasyonların kültürel varlık olarak korunması ve yeniden işlev kazandırılarak bulundukları semtlerin kültürel merkezleri haline gelmesi.” denildi.

Atıl durumda bulunan tarihi Kadıköy tren istasyonlarının nasıl değerlendirileceğine ilişkin yetkili ağızdan herhangi bir açıklama yapılmaması üzerine CHP İstanbul milletvekili Kadir Gökmen Öğüt konuyu Meclis’e taşıdı. CHP’li Öğüt, “İstasyonların ne şekilde değerlendirileceği ile alakalı olarak bölge halkının görüşünün alınması planlanmakta mıdır?” sorusunu yöneltti.

Haziran 2015, Kadıköy’ün kültürel ve tarihi dokusu açısından önemli bir yere sahip olan tren yolları ve istasyonlarının iki yıllık sessizliğinin yıldönümüydü. Gazete Kadıköy olarak, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na, yapılan çalışmalar nedeniyle şantiye alanına dönen tarihi tren istasyonlarının nasıl kullanılacağını bir kez daha sorduk. 19 Haziran 2015’te ilettiğimiz soruya şu şekilde cevap verildi: “Proje kapsamında tarihi istasyonlar yerinde korunacaktır.” Bakanlığın açıklamasında Haydarpaşa Garı’na trenlerin ulaşmasının mümkün olduğu ifade edilirken, Haydarpaşa’nın demiryolu işletmesi olarak kullanılmasının ise TCDD inisiyatifinde olduğu açıklandı.

Ocak 2016’da tarihi öneme sahip istasyonların yenilenmesine karar verildi. Hattın 2015’te hizmete açılacağı açıklanmıştı ama bu tarih iki yıl daha ertelendi. Yapılan açıklamayla tren seferlerinin 2017 yılında başlayacağı söylendi ancak tarihi istasyonların nasıl kullanılacağına dair yine bir bilgilendirme yapılmadı.

Ağustos 2016’da, yenileme çalışmaları nedeniyle 2013 yılında durdurulan ve 2018’de hizmete açılması planlanan Haydarpaşa-Pendik banliyö tren hattında çalışmalar kapsamında Ayrılıkçeşmesi- Bostancı banliyö tren hattı üzerinde bulunan üst geçitler yıkılarak yenileri yapılmaya başlandı. Tarihi istasyonlarda yenileme çalışmaları başladı; Bostancı İstasyonu yeniden boyandı, Suadiye İstasyonu’nda ise yenileme çalışmaları sürdü.

Ocak 2018’de, hızlı tren hattında kullanılmayacak tarihi istasyonlardan biri olan Göztepe İstasyonu’nda restorasyon çalışmaları başladı. Marmaray çalışmalarının başlamasından bu yana en çok tartışılan konulardan biri de tarihi Göztepe İstasyonu’nun akıbetiydi. Yeni projeye uygun olmadığı için 2014 yılında yıkılacağı söylenen istasyon için bir de imza kampanyası başlatılmıştı. Ama korkulan olmadı ve Göztepe İstasyonu yerinde koruma altına alındı; istasyonun restorasyonuna başlandı. Ekim 2019’da restorasyon tamamlandı.

Ağustos 2018’de, Marmaray projesiyle iki adet olan hat sayısı üçe çıkarıldı. Bu nedenle  tarihi eser statüsünde olan istasyonların hiçbiri Marmaray hattı için kullanılamadı. İstasyonların yerine iki yönlü kullanabilen yolcu peronları inşa edildi. Koruma kararı olan tarihi istasyonların da restore edilmesi yine gündeme geldi ancak istasyonların ne amaçla kullanılacağı ise hala belirsizdi.

Mart 2019’da, Kadıköylülerin ve İstanbulların merakla beklediği Marmaray hattı hizmete açıldı. Altı yıl boyunca çalışmaların sürdüğü Gebze-Haydarpaşa hattında yeni istasyonlar inşa edildi, hat üzerindeki köprüler ve geçitler de yenilendi. Bazı tarihi köprüler ise taşınarak koruma altına alındı.

Eylül 2019’da, Gazete Kadıköy olarak bu sefer Kültür ve Turizm Bakanlığı’na;  TCDD mülkiyetine ait, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescilli istasyon binalarının restore edilip edilmeyeceğini, bundan sonraki aşamada ne amaçla kullanılacağını ve Göztepe İstasyonunda devam eden restorasyon hakkında sorularımızı ilettik. İstasyonlarla ilgili sorularımızı yanıtlayan İstanbul V Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, tarihi istasyonların hiçbirinin  Marmaray projesinde kullanılmayacağını açıkladı. Marmaray proje alanı sınırı içerisinde kalan söz konusu tescilli istasyon binalarının rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanarak koruma bölge kurulunun görüşüne sunulduğu ve istasyon binalarına ait restorasyon projelerinin uygun bulunduğu belirtildi. Kızıltoprak, Feneryolu, Suadiye, Bostancı ve Erenköy İstasyonlarında basit-bakım ve onarım çalışmalarının yapıldığı ifade edildi. Cevabını aradığımız ve daha önce defalarca yetkili birimlere ilettiğimiz bir başka soru da istasyonların ne amaçla kullanılacağıydı. Ancak kurul bu sorumuzu yanıtsız bıraktı.

Ocak 2022’de Kadıköy Belediyesi yeniden harekete geçti ve uzun zamandır atıl halde bekletilen istasyonların kamu tarafından kullanılabilmesi için çağrıda bulundu. “İstasyon binaları halkındır! Atıl bırakılan Kızıltoprak, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye ve Bostancı istasyonlarına komşularımızın görüşünü alarak müze, kültür ve sosyal yaşam merkezi yapmak için Kadıköylüler adına talibiz” diyen Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı, ayrıca change.org üzerinden imza kampanyası başlattı. 

Gazete Kadıköy olarak, Şubat 2022’de, yani ilk sorumuzdan tam 10 yıl sonra, istasyonların akıbetinin ne olacağını CİMER aracılığıyla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bir kez daha sorduk. 18 Mart’ta cevap veren TCDD’nin yanıtlarında kesin bir tarih belirtilmemekle birlikte şöyle denildi: “Kadıköy sınırlarında bulunan tarihi istasyonların devri ya da satışı söz konusu olmayıp Marmaray hattı işletmeciliğinde bulunan bu istasyonların rapor-fizibilite-analiz-projelendirme vb. çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmalar doğrultusunda restorasyon amaçlı inşa faaliyetleri başlayacak.” Ancak restorasyondan sonra bu istasyonların nasıl kullanılacağı sorumuz yine yanıtsız kaldı…