Türkiye Cumhuriyeti, bundan tam 100 yıl evvel kurulduğunda, dönemin ahval ve şeraiti nasıldı? Harpten yeni çıkmış ahali, günlük hayatını nasıl idame ettiriyordu? Hangi mesire yerlerine rağbet ediliyor, ne tür eğlenceler tertip ediliyor, hangi musikiler dinleniyor, beynelmilel hangi sanatkarlar izleniyordu?

19 Haziran 2023 - 14:50

A ⁺ A^- Yazdır

Türkiye Cumhuriyeti’nin bir asrı devirişini kutlarken, genç Türkiye’nin ilk senesinin nasıl olduğunu merak ettiniz mi hiç? Yıllarca süren savaşlardan, salgın hastalıklardan, geçim sıkıntısından yorgun düşmüş bir halkın günlük yaşamı nasıldı acaba? Bu sorunun yanıtını öğrenebilmek için Beyoğlu’na, Yapı Kredi Kültür Sanat’a gitmenizi salık veriyoruz. Zira burada sizi “Cumhuriyet’in İlk Yılı” sergisi bekliyor. Cumhuriyet’in ilk yılında yaşanan gelişmelerin siyasi boyutuna değil toplumsal yansımalarına odaklanan sergide, 29 Ekim 1923 - 29 Ekim 1924 tarihleri arasındaki gündelik hayata dair ilginç olaylar, spor ve dans müsabakaları, kültür sanat hayatından haberler, karikatürler ve belgesel filmlerle destekleyerek sunuluyor. 

16 Haziran Cuma günü ziyaretçilere açılan sergiyi, açılıştan bir gün önce basın davetinde görmek şansı bulduk. Aslında bu proje, sergiyle aynı adı taşıyan kitaptan ortaya çıkmış. Önce, Banu İşlet, Binnur Mörel Büyükertan ve Eser Demirkan tarafından “Cumhuriyet’in İlk Yılı” kitabı yazılmış, onun ışığında da sergi hazırlanmış. Basın turunda bize YKKSY Genel Müdürü Tülay Güngen, Cumhuriyet’in İlk Yılı kitabını hazırlayanlarından Binnur Mörel Büyükertan, serginin küratörlüğünü üstlenen Cengiz Kahraman ve sergileme tasarımında imzası bulunan Yeşim Demir Pröhl eşlik etti. Sergi 3 Eylül'e dek açık olacak.

İşte Cumhuriyet’in ilk senesinden dikkat çekici bazı başlıklar:

Belediye Köprüler Müdüriyeti, 1923 Mart-Aralık ayları arasında 10 aylık köprü gelirinin 452 bin lira olduğunu açıkladı. Galata Köprüsü'nde köprü geçiş ücreti tahsil eden belediye memurları. (15 Ocak)

Belediye ile elektrik şirketi arasında görüşmeler sonucunda İstanbul'da caddelere 60 lamba daha takılması kararlaştırıldı. (22 Ocak)

Taksilerde pazarlık usulünün sorunlara neden olması nedeniyle belediye, piyasada işleyen otomobillere taksimetre takılmasına karar verdi. İstanbul Belediye Reisi Emin (Erkul) bey taksimetre takılan bir aracın önünde şoför ve müşterileriyle. (22 Ocak)

Reisicumhur için kısa süre önce bir bayrak şekli kabul edilmiştir Bu bayrak kırmızı zemin üzerindeki beyaz ay ve yıldızla kenarındaki bir daire ortasında bir yıldızdan ibarettir. (Vatan Gazetesi-22 Ocak)

İstanbul Patenli Hokey birinciliği müsabakalarına katılmak isteyenlerin müracaatları için bir toplantı yapıldı. Yeni teşkil olunan patenli hokey resmi lig maçlarında ilk müsabaka 8 Şubat 1924’te Taksim’de Sporting Palas’ta Nişantaşı ve Vefa kulüpleri birinci takımları arasında yapıldı. Nişantaşı Vefa’yı 4-0 yendi. Fotoğrafta Fenerbahçe Patenli Hokey Takımı. (26 Ocak)

Pazar akşamı Union Française salonunda 30 çiftin katıldığı dans dayanıklılık müsabakası yapıldı. Müsabakanın 8. saatinde, üçü Türk olmak üzere 7 çift kalmıştı. 15. saatte 3 çift kalmıştı. Sabah ağrıyor ve 3 çift mütemadiyen dönüyordu. Etraftan bu inatçı gençler yumurta, bisküvi, çikolata ile besleniyordu. Sonuçta Musevi Alber Efendi’yle Matmazel Margaret’e birincilik, Fenerbahçe Kulübü’nden Nurettin Bey’le Matmazel Leyli Maskoti’ye ikincilik verildi. (Resimli Gazete, 16 Şubat)

Reisi Cumhurumuzun Ankara'ya Dönüşü: Gazi Paşa bu hafta içinde eşleri ile beraber İzmir'den Ankara'ya dönüyorlar. Kahraman reisimiz İzmir'e gittiği vakit sevinmiştik çünkü kıymetli vücudunu devlet işleri uğrunda hiç esirgemeyen Paşa, 5-10 günlük rahatı kendisine çok görmedi. İzmir'den gelen sıhhat haberleri, üzülen gönüllerimizi istediğimiz rahatı verdi. Paşamız Ankara'ya dönüyor, yine seviniyoruz çünkü memleketin yaralarını sarmak için yeniden kuvvet bulmuştur ve onun sıhhati bizim sıhhatimizdir. Hükümet reisimizin her zaman afiyette olmasının temenni ederken, onun yüksek çehresini okurlarımıza tekrar gösterme fırsatını da kaçırmadık. Resmimizde Lütfiye hanım ve İsmet Paşa ile beraber bulunuyorlar. (23 Şubat)

On Sene Sonra Kadın Erkek… Kadınlarımıza mebus seçmek ve mebus olmak hakkı verilirse!.. [sağdan sola] Cebelibereket (Osmaniye) Mebusu İhsan Bey’e göre: 10 sene sonra kadın. Isparta Mebusu Hafız İbrahim Efendi’ye göre: 10 sene sonra erkek! (20 Mart)

Belediye, itfaiye müdürlerine gönderdiği bir talimatta sokakların sabah değil, öğleden sonra ve gece yarısından 2 saat sonra yıkanması bildirdi. (10 Nisan)

Beyazıt Polis Merkezi’nde büyük bir arbede. Şehzadebaşı’nın Masist'i lakabını taşıyan Turşucu Cemal bey, karakolu turşuya çevirdi. Cemal efendi, bir başına bütün Beyazıt Merkezi efradına dayak atmıştır. (Akbaba Dergisi/14 Haziran)

Son yağmurların faydası: Yağmur yağdı da böyle oldu!.. (Papağan Dergisi/25 Haziran)

İstanbul’da posta dağıtıcıları, ücretlerini yetersiz bularak topluca istifa ettiler. Sepetli motosikletleriyle postacılar. (30 Haziran)

Müthiş bir süratle güneşe doğru ilerleyen Encke kuyruklu yıldızı, 27 Eylül akşamından beri semalarımızı görünmeye başladı. Temmuz’da kuyruklu yıldızı ile ilgili karikatürler yayınlanmaya başlamıştı. Kıyametleri koparan: kuyruklu yıldız! (Zümrüdüanka Dergisi/ 3 Temmuz)

Bayramda nasıl eğlendiler! Büyükanne: ayol otomobilci hu! bağırsaklarım sallandı ayol. yavaş koştur şu musibeti. çocuk aklına uydum da, bu gavur icadına bindim. bir daha mı tövbeler tövbesi! (Karagöz Dergisi/19 Temmuz)

İyi bir müjde! Biyolog profesör Zucker'in derin araştırmalarının neticesinde keşfettiği ve az zamanda bütün dünyada tanınmasını sağladığı Biox diş macunu sağlık kuralları çerçevesinde sterilize edilmiş tüpler içinde olup, oksijenin açığa çıkmasına hizmet ve kıyas kabul etmez faydalı sonuçlar elde edilmektedir. (Resimli Ay Dergisi/1 Ağustos)

KADIKÖY’DEN ÜÇ HAVADİS

• Kadıköy İttihat Spor sahasında milli takım aday kadrosu futbolcuları bir haftalık kamp yaptı. 5 Nisan 1924 günü futbol antrenörü Billy Hunter futbolcularla antrenmanda.

• 

• 28 Ağustos / Dumlupınar'daki Meçhul Asker Anıtı'nın açılışını takip etmek için Haydarpaşa Garı’nda Dumlupınar-Haydarpaşa yazılı özel trenin önünde foto muhabirleri. / Sağ başta Ferit İbrahim (Özgürarar), Namık (Görgüç), Etem Hamdi (Tez), Cezmi (Ar), istasyon memuru.

• 

• Genç Kadınlar Hristiyan Cemiyeti’nin Çiftehavuzlar’daki yazlık kampında 12 Eylül Cuma günü kızlar arasında yüzme müsabakaları yapıldı.

•