ÇARŞI TARİH OLMADAN!..
Kadıköy Belediyesi, Tarih Çarşı'nın kimliğini korumak için harekete geçiyor.
Mustafa SÜRMELİ
Balıkçıları, rengârenk manavları, antikacı dükkânları, lokanta ve şirin kafeleriyle Kadıköy’de alışverişin nabzının attığı yerlerin başında geliyor Kadıköy Tarihi Çarşı...
1400 yıllık geçmişiyle İstanbul’un en eski çarşılarından olan Kadıköy Çarşısı’na, günde ortalama 1 milyon kişi uğruyor, büyük çoğunluğu da alışveriş yapıyor. Çarşı’da yaşam gün doğmadan başlayıp, geç saatlere kadar devam ediyor.
7 cadde ve 9 sokaktan oluşan Tarihi Kadıköy Çarşı’da; antikacısından beyaz eşya ve elektronikçisine, balıkçı, şarküteri, fırın, yiyecek içecek mekânlarına, tekstil, kitapevlerine varana kadar bin 462 esnaf bulunuyor.
Canlı bir ekonomik yaşamın yanında, tarih kokan dükkânları, ibadethaneleri, anılarda kalan esnaf ve sakinleriyle Kadıköy’ün geçmişe açılan kapısı konumunda. Tarihi Çarşı’da; Caferağa, Osmanağa, Sultan Mustafa İskele Camii ile Kethüda Camii, Ayai Efimia Rum Ortodoks Kilisesi, Surp Takavor Ermeni Kilisesi ve İngiliz Protestan Kiliselerinin yanı sıra İstanbul’un bir kısmı yok olmaya yüz tutmuş en eski hamamı ve çeşmeler bulunuyor.
Yılların getirdiği yorgunluk ve değişen alışveriş anlayışının etkilerine rağmen ayakta durmaya çalışsa da Tarihi Çarşı’nın gün geçtikçe tarihi dokusunu yitirmesi gözlerden kaçmıyor. Kadıköy Belediyesi de şu günlerde Kadıköy Tarihi Çarşı’nın tarihi dokusunun korunması için çalışma yapıyor. Bu kapsamda Çarşı, binaları ve sokaklarıyla inceleniyor.
Diğer taraftan Kadıköy Tarihi Çarşısı Kültür ve Dayanışma Derneği de boş durmuyor. Çarşının gün geçtikçe bozulan dokusuna dikkat çekmek için imkânları ölçüsünde çalışmalar yapıyor.
ÇARŞI İÇİN ÇALIŞMA YAPILACAK
Kadıköy Belediyesi; Kadıköy Tarihi Çarşı’nın kaybolmaya yüz tutmuş tarihi kimliğini korumak için harekete geçti. Hazırladığı 5 yıllık stratejik plana; Kadıköy’ün özgün kimliğini yansıtan alanların korunmasına yönelik yapılacak çalışmalar dâhil edildi.
Önce Tarihi Çarşı’da tarihi değer taşıyan unsurlara yönelik tespit çalışması yapıldı. Bugüne kadar Çarşı ile ilgili yapılmış bütün çalışmalar da incelendi.
Çalışmalar kapsamında; üniversitelerle Çarşının esnaf ve sakinleriyle görüşülecek. Kadıköy Çarşı’nın kimliğinin koruması için yapılması gerekenler belirlenip, kamuoyu oluşturulacak.
Çalışmanın ilk aşaması; Tarihi Çarşı’nın geleneksel dokusunun korunmasına yönelik. İkinci aşamada ise tek tek bütün cepheler elden geçecek. Çarşı Derneği ile birlikte hareket edilecek, toplantılar yapılacak. Cepheler projelendirilecek. Kullanımından fiziki görünümüne kadar uzun soluklu olacağı ifade edilen komple bir yenileme ve tasarım rehberi çalışması da yapılacak.
TARİHİ TURİSTİK DEĞERİ VAR
-Ali Geçgel (Kadıköy Tarihi Çarşısı Kültür ve Dayanışma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı)
1400 yıllık Tarihi Çarşımızda İstanbul’un en eski camileri, en eski hamamı, çeşmeleri var. Farklı inançlara ait ibadethaneler var. Tarihi dokusunu hâlâ devam ettiren bir yer. Bir sokağına girince antikacılar, balıkçılar, bir başka sokağına girince şekerciler, tatlıcılar, kitapçılar… Tarihi çarşılarda sabahın ve akşamın nasıl olduğunu anlarsınız. Ama AVM’lerde bunu anlayamazsınız. Dernek olarak göreve geldiğimizden bu yana yaptığımız çalışmalarla Kadıköy Tarihi Çarşı’nın dokusunu, kültürünü koruması için çalışmalar yaptık. Yavaş yavaş Çarşımızın tarihi dokusu ön plana çıkmaya başladı. Ancak son aylarda tarihi dokumuzu kaybetmeye başladık. İki tane baklavacımız kapandı. Kapanan başka dükkânlarımız da var. Küçük esnaf artık kiralar yüzünden taşınıyor. Bu bizi çok üzüyor. Kadıköy Tarihi Çarşısı istihdam sağlıyor, çıraklık, kalfalık gibi geleneksel meslek erbaplığını devam ettiriyor. İstanbul’un en eski çarşılarından olan Çarşımızın tarihi, turistik değeri var. Özel statüsü olmalı. Meslek dallarının kapanmasına neden olabilecek durumların oluşmaması lazım. Derneğimizin de görüşü alınarak, bu konuda çalışmalar yapılmalı.
ÇARŞININ GAZETESİ DE VAR
-Metin Hakyeri (Kadıköy Çarşı Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni):
Emekli bir gazeteciyim. Eğitimcilik de yaptım. Çok eski Kadıköylüyüm. Çarşının içinde yaşayan biriyim. Kadıköy Tarihi Çarşı’nın da bir alternatif yayınının olması gerektiğini düşündük. Çarşı Gazetesi kendi gündemini oluşturmayı amaçlıyor. Tarihi Çarşının dokusunun korunmasında katkısı olur diye düşündük. Aylık gazeteyiz. İlk sayıda büyük ilgi gördü. O kadar bekleniyormuş ki bu gazete; evi, işi Kadıköy’de olan herkesin desteğini gördü. Kolonyacımız, bileyicimiz, ayakkabı tamircimiz vardı, baklavacılarımız vardı ama kimi kapandı kimisi de ekonomik nedenlerle gitti çarşımızdan. Tarihi Çarşı’nın dokusunun bozulması meselesi benim de meselem. Bunların tek tek kapanıyor olması çok üzüyor. Burada yaşayan herkesin buna duyarlı olması lazım. Çevre kirliliği bir sorunsa Çarşı’nın dokusunun bozulması da sorun. Temel ilkemiz; basın yoluyla Kadıköy Çarşı’nın tarihi, kültürel dokusunun korunmasına hizmet etmek.
KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ BU ÇARŞIDAN
Dr. Müfid Ekdal, “Bizans Metropolünde İlk Türk Köyü Kadıköy” adlı kitabında; Kadıköy Tarihi Çarşısı’nın 1900’lerin ilk yıllarındaki ekonomik yapısı hakkında gözlemlerine geniş şekilde yer verdi. Ekdal kitabında, Kadıköy Tarihi Çarşı’da; Çarşı Hamamı, Beyaz Fırın, Şekerci Ardaş, Kasap Mihal, Şekerci Toto, Kurukahveci Filibos Bozikyan, Kadıköy Çarşısı, Lambacı, Lekardacı Simon Usta, Mustafa Tipi’ye ait Tipi yoğurtları, İngiliz Kooperatifi, Hüseyin, Mardik ve Süleyman Sırrı Bey’in meyhaneleri, Tulu İçki Gazinosu, Şekerci Ali Muhiddin Hacı Bekir’in dükkânı, Kuzguncuklu Andon’un berber dükkânı, Sarraf Kastelli, Kütüphaneci Kız olarak bilinen Rejin’in kitapçı dükkânı, Yafet Ecza Deposu, Cemilzade Kardeşlerin şekerci dükkânı, Saatçi Agâh Bey, Kars Pastanesi, Pilavcı Muhittin, Park Çiçek Evi, Avizeci gibi farklı meslek alanlarından işletmeleri, anlatıyor.
Şekerci Andıç, Kasap Mikail, Şekerci Toto, Şöhret Şekercisi, Hüseyin Efendi Meyhanesi, Süleyman Sırrı Bey Meyhanesi, Berber Andon, Sarraf Kastelli, Kütüphaneci Kız, Yafet Ecza Deposu, Saatçi Agâh Bey, Kars Pastanesi, Sokak Fotoğrafçısı kapanan dükkânlardan.
Beyaz Fırın (1900), İngiliz Kooperatifi (1892), Mısır Çarşısı (1916), Fehmi’nin Lokantası (1919), Rıfat Saygın Eczanesi (1924), Moda Ciğercisi (1929), Özcan Turşucusu (1935), Yalçındağ Kasabı (1938), Baylan Pastanesi (1961), Adapazarı Islama Köftecisi (1965), Hacı Bekir Şekercisi (1937), tarihlerinden bu yana Kadıköylülere hizmet veren kuruluşlar arasında.