Barınma hakkımız tehlikede: Kira 40 bine dayandı
Kadıköy Geçinemiyoruz Platformu’nun son raporuna göre Kadıköy’de ortalama kira bedeli 37 bin 209 TL’ye yükseldi. Kiralık konut sayısı yüzde 83 artış oranıyla 982’den bin 803’e yükselirken, 12 bin TL- 15 bin TL arasındaki ilan sayısı ise 151’den 22’ye düştü
Kadıköy Geçinemiyoruz Platformu tarafından “Kalıcı Konut Krizine Doğru, Kadıköy Kiralık Konut Raporu” kasım ayı verileri açıklandı. 30 Kasım 2023 tarihinde internet sitelerinde yer alan kiralık ilanların baz alınarak yapılan araştırma son bir yılda kira artışının düzeyini de ortaya koydu. Kadıköy’de yer alan bin 917 adet kiralık ilanın içerisinden kiralık oda, paylaşımlı daire ya da tekrarlayan ilanlar araştırmaya dahil edilmedi. Geçinemiyoruz Platformu’nun verilerine göre bin 803 kiralık daire ilanının ortalaması hesaplandığında Kadıköy’de ortalama kira bedelinin 37 bin 209 TL’ye yükseldiği görüldü. Mevcut ilanlar içerisinde özellikle 30 bin TL’den 150 bin TL’ye uzanan 874 adet ilanı araştırma kapsamından çıkarmak için 30 bin TL ve altı ilanları kapsayan ikinci bir inceleme yapıldı. Buna göre ortalama kiranın 23 bin 333 TL’ye, sadece 20 bin TL ve altı ilanlar incelendiğinde ise ortalama kiranın 18 bin 112 TL’ye düştüğü sonucuna ulaşıldı. 2022 yılının Kasım ayı ile kıyaslandığında kiralık konut sayısı yüzde 83 artış oranıyla 982’den 1803’e yükseldi. Toplam kiralık konut sayısı yükselirken fiyat artışlarından kaynaklı 20 bin TL ve altı ilan sayısı ise yüzde 46 oranında azaldı.
“YAŞAMAYA ELVERİŞSİZ”
Raporda kiralık daire ilanlarının fiyatlarına bakıldığında mevcut durumun daha da kötüye gittiği uyarısı yapılırken şu ifadelere yer verildi: “Asgari ücretlilerin maaşlarının tamamıyla dahi ev kiralaması bir süredir imkansız hale gelmişti. Asgari ücretin altında fiyatları 8 bin 500 TL ile 10 bin TL arasında toplam 6 adet kiralık daire ilanı bulunuyor. Bu 6 kiralık daire ilanından 3’ü niteliksiz 1+0 (Stüdyo) dairelerden oluşurken, 2 tanesi ise kentseldönüşüm sorunları ile boğuşan Fikirtepe’de bulunuyor. Mevcut bu 6 ilanın hiçbiri insanlık onuruna yaraşır, sağlıklı, güvenli konuttan oluşmuyor. İlanlardan bir tanesi ise yaşamaya elverişsizlik konusunda diğerlerinden oldukça fazla ayrılıyor. Bodrum katta, penceresiz olan ilan ‘havalandırmalı’ ‘Göz kamaştırıcı, 35 metrekare genişliğinde’ ifadeleriyle 9 bin TL bedelle kiralanmak isteniyor.”
İLAN SAYISI DÜŞTÜ
Geçtiğimiz yılın aynı ayı ile kıyasladığında ilan sayısı geçtiğimiz bir yıl içerisinde artarken 12 bin TL- 15 bin TL arasındaki ilan sayısı 151’den 22’ye düştü. 20 bin TL ile 30 bin TL arasındaki ilan sayısı ise 221’den 628’e yükseldi.
ÖNCELİK BARINMA OLDU
Kiralanmak istenen konutların, Birleşmiş Milletler’in “Yaşamaya Elverişli Konut Hakkı” kavramına uygun olmadığı belirtilen raporda, buna rağmen vatandaşların çok fazla seçeneğe sahip olmadıkları vurgulanarak İstanbul’da kiralanmak istenen konutların depreme dayanıklı olmamasına rağmen yurttaşlar için bunun bir öncelik olmaktan çıktığı belirtildi. Raporda,“2022 yılı TÜİK verilerine göre 2022 yılı ortalama hane halkı geliri 98 bin 416 TL oldu. BM yaşamaya elverişli konut kriterlerine göre konut masraflarına ayrılan payın en fazla yüzde 30 olması gerektiğini referans kabul edersek konuta ayrılan bütçeyi 2 bin 460 TL olarak hesaplayabiliriz. Kadıköy’de 2 bin 460 TL’ye herhangi bir konut bulunması imkansız. Asgari ücret tutar olan 11 bin 402 TL’nin altında sadece 6 ilan yer alıyor” denildi.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
“Yaşadığımız konutlar içerisinde barındığımız, temel insan hakkıdır! Bir azınlığı zengin eden yatırım aracı değildir! Bu anlayıştan derhal vazgeçilmelidir” ifadelerinin yer verildiği raporda şu öneriler sıralandı:
-Kuruluş amacı yoksulların, düşük gelirlilerin konut ihtiyacını karşılamak olan TOKİ, özellikle kentin merkezindeki kamu arazilerinin ranta açılmasıyla ve kentsel dönüşüm projeleriyle kazanılan yeni alanların da büyük inşaat şirketleriyle birlikte yapılan projelerle lüks konut üretmesinin aracı haline geldi. Kamu yeniden sosyal konut üreticisi haline gelmeli, konut kooperatifleri desteklenmelidir! Kiraya yönelik sosyal konut üretimi aynı zamanda ihtiyaca yönelik yapılmalı.
-Projeler gerçekleştirilirken göçmenlerin, yaşlıların, emeklilerin, LGBTİ+’ların, kadınların ihtiyaçları saptanmalı. Boş konutlar sebepleri ile tespit edilmeli! Boş tutulan konutların vergileri artırılarak başta yatırım amaçlı boşta duranlar olmak üzere kiralık konutun arzının artması için değerlendirilmeli.
-Kredi ve Yurtlar Kurumu’na bağlı yurtların toplam kapasitesi 780 bin. Her 11 öğrenciden yalnızca 1’i devlet yurtlarına yerleşebiliyor. Üniversite öğrencileri tarikat ve cemaatlere muhtaç ediliyor. Üniversite öğrencilerinin yurt ihtiyacı kamu tarafından parasız ve nitelikli şekilde karşılanarak kiralık konut talebi de azaltılmalı.
-Gerekli hukuksal düzenlemeler derhal yapılarak, kiralık konutlara acilen üst sınır getirilmeli. Tahliyelerin yolunu açan 10 yıllık kiracı yasası ve 5 yıllık kiracılar için açılan kira tespit davalarını da içeren Borçlar Kanunu’nda bu maddeler kiracılar lehine iptal edilmeli. Asgari ücret insanca yaşamaya yeterli bir geçim ücreti olarak ele alınmalı.