Cumhuriyet Halk Partisi’nin Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremle ilgili hazırladığı rapora göre depremin Türkiye’ye maliyeti 126,3 milyar dolar

28 Mart 2023 - 14:25

A ⁺ A^- Yazdır

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Kahramanmaraş merkezli ve 11 ili etkileyen deprem için bir rapor hazırladı. CHP Ekonomi Politikaları Genel Başkan Yardımcılığının koordinasyonu tarafından hazırlanan "Kahramanmaraş Depremlerinin Türkiye Ekonomisine Olası Maliyeti, Yansımaları ve Atılması Gereken Adımlar" başlıklı bir raporda yıkılan binalardan, cari maliyetlere, depremin ekonomiye orta - uzun dönem etkisine ve yapılması gereken çalışmalar ve önlemlere ilişkin bilgiler yer alıyor.

KILIÇDAROĞLU: “YARALARI SARACAĞIZ”

Raporun önsözünü yazan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu yaşanan afetin tek adam rejiminin beceriksizliği yüzünden felakete dönüştüğünü vurguladı. “Deprem, telafisi mümkün olmayan can kayıplarımızın yanında, milletimizin sırtına büyük bir mali yük de yükledi. Konutların depreme dirençli hale getirilmemesinin, okul, yol, hastane gibi altyapıların depreme hazırlanmamasının maddi kayıpların boyutunu artırdığı değerlendirmesini yapan Kılıçdaroğlu Türkiye’nin maddi kayıpları telafi edecek güçte olduğunun altını çizerek şunları ifade etti: “Seçimlerden hemen sonra kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları el ele vererek hep beraber, dayanışma içinde deprem bölgesindeki yaraları saracağız. Bölgenin yeniden ayağa kalkması için yeni bir bölgesel kalkınma hamlesine hızla başlayacağız. Coğrafya kaderse, biz bu kadere teslim olmayacağız. Coğrafyamızın zorunlu kıldığı tedbirleri, vakit geçirmeden alacağız. Uzmanlarla hazırlanan bu çalışma, söz konusu amaç çerçevesinde atılmış ilk adımdır.”

TÜİK verilerine göre 2021 yılı itibariyle depremin etkilediği 11 ilin Türkiye milli geliri içerisindeki payın yüzde 9,8; sanayi katma değeri içerisindeki payın ise yüzde 11,4 olduğunun hatırlatıldığı raporda depremden yoğun etkilenen illerin bölge nüfusu içindeki payının yüzde 25 olduğu belirtiliyor.

YURTTAŞIN ZARARI 52 MİLYAR

Deprem nedeniyle oluşan bina kayıp ve hasarının 44.2 milyar doları bulduğu ifade edilen raporda, eşya maliyeti 6.6 milyar dolar, bu rakamlara 1.5 milyar dolarlık araç maliyetleri de eklenince depremin yurttaşlara maliyeti 52.2 milyar doları buluyor.

Rapora göre altyapı, tarım, sanayi ve hizmet sektörleri kaynaklı fiziki hasar 24.3 milyar dolar. Üretim faaliyetlerinin azalması sonucu oluşacak katma değer kaybı ise 13.3 milyar dolar. Bu rakamlara  yıkım, hafriyat, konteyner, çadır, yiyecek, barınma vb gibi 18.9 milyar dolarlık cari maliyetler ve 17.6 milyar dolar olarak hesaplanan Türkiye’nin beşeri sermaye kaybı eklenince 126.3 milyar dolara çıkıyor.

Depremin Türkiye ekonomisine orta ve uzun dönemli yansıması ile ilgili raporda yer alan tespitler şöyle:

Deprem etkisiyle 2023’te Türkiye’nin büyümesini 1,4 puan geriye çekecek. Yılın ikinci yarısında artan inşa faaliyetleriyle büyümedeki kayıp ise 1 puan olacak.

Deprem etkisiyle vatandaşların gelirindeki artış da önümüzdeki yıllarda büyük ölçüde sınırlanacak. Örneğin, 2022’de doğan bir çocuk 20 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 5 lirasını Kahramanmaraş depreminin ekonomiye verdiği zarar yüzünden kaybedecek. Aynı çocuk 50 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 12 lirasını, 80 yaşına geldiğinde ise 18,5 lirasını deprem yüzünden kaybetmiş olacak.

Deprem raporunda vurgu yapılan bir başka konu ise işyerlerinin ve konutların yıkılmasında kurumların ve yetkililerin sorumlulukları. Türkiye’de bir binanın inşaatının başlamasından yapı kullanım izin belgesinin alınmasına kadar etüt, proje, onay, denetim belgesi, ruhsat gibi 20’den fazla belge ve 42 izin ve imza istendiği hatırlatılarak şu ifadelere yer veriliyor: “Depremde yaşanan can ve mal kayıplarımızda bu imza sahiplerinin şahsi sorumluluklarının yanında, başta Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı olmak üzere, bu imzaların denetim ve gözetiminden sorumlu kurumların da ciddi sorumlulukları bulunmaktadır. Ülkemizde esasen yeterli mevzuat bulunmaktadır. Sorun, mevzuatın düzgün uygulanmamasıdır. Nitekim Anayasamıza göre devlet, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını gözeten bir planlama çerçevesinde konut ihtiyacını karşılamakla görevlendirilmesine rağmen, çıkarılan imar aflarıyla bu anayasal görev, sürekli sakatlanmaktadır. İmar aflarıyla, mevzuatın arkasından dolaşılmaktadır. Bu sebeple depremde ev ve işyerlerini kaybeden vatandaşlarımızın, maddi zararlarını tazmin görevi, bu sürece göz yuman devlete düşmektedir.”

HIZLA YAPILACAKLAR LİSTESİ

Cumhuriyet Halk Partisi raporunda depremzedelerin yükünü hafifletmek için 13 maddelik hızla yapılacaklar listesi bulunuyor. CHP tarafından deprem bölgesi için hızla yapılacaklar listesi şöyle:

1. Depremzedelerin borçları silinecek.
2. Depremzedeler için yapılacak konut ve işyerlerinden para alınmayacak.
3. Depremzede iş insanları ve esnafın vergi borçları, sigorta prim borçları, faizsiz ve uygun koşullarla taksitlendirilecek.
4. Çiftçilere özel teşvik ve destek verilecek. Çiftçilerin kredi anapara ve faiz borçları silinecek.
5. Bina güçlendirmeleri için uygun kredi olanakları sağlanacak.
6. Oluşturulacak hasar tespit komisyonlarında çalışanların hem güvencesi hem de sorumluluğu olacak.
7. Afetzedelere 3 yıl bedava internet sağlanacak.
8. Depremde araçları zarar gören ya da kaybedenlere yeni araç alımlarında faizsiz, uzun vadeli kredi sağlanacak.
9. Deprem bölgesinde işçi ücretlerinden bir yıl boyunca vergi alınmayacak.
10. Depremzede öğrencilerden harç ve yurt ücreti alınmayacak.
11. Deprem bölgesinde yıkılan veya kullanılamaz hâle gelen altyapının yeniden ayağa kaldırılmasında merkezi yönetimin sorumluluğunda olacak. 
12. Kamu görevlilerinin lojman ihtiyacı karşılanacak.
13. Deprem bölgesinin yeniden yapılanmasında, kamudan ihale alan firmalara, bölgede yürüteceği işlerde çalıştıracağı personelin en az yüzde 25’inin bölge halkından olması zorunluluğu getirilecek.

TOPLANMA ALANLARI İMARA AÇILMAYACAK

Deprem bölgesinde ekonomik hayatı ayağa kaldırmak için orta ve uzun dönemde yapılacakların 16 madde ile listelendiği raporda şehirlerin yeniden ayağa kaldırılması için depremzede yurttaşların seferber edileceği ve istihdam alanları yaratılacağına vurgu yapılıyor.

CHP raporunda aynı acıların yeniden yaşanmaması için atılacak adımlar arasında müteahhitlik mesleğiyle ilgili yasal düzenlemeler, denetimin güçlendirilmesi, afetle ilgili kurumların yeniden yapılandırılması gibi maddeler yer alıyor. Deprem ve yapılaşmayla ilgili özel ihtisas mahkemelerinin kurulacağının belirtildiği raporda deprem toplanma alanlarının asla imara açılmayacağı vurgusu yapılıyor.