Çocuk dostu şehirlerin peşindeler
Çocukların sağlıklı ve güvenli bir çevrede yaşama hakkını odağına alan, şehirle kurduğu iletişimi gözleyen, belgeleyen ve oyunlar üreten Şehir Dedektifi İnisiyatifi’ni Gizem Kıygı ile konuştuk
Şehir Dedektifi, çocuk ve şehir ilişkisini kuran bir sivil inisiyatif olarak 2019 yılında yolculuğuna başladı. Çocukların şehirleri sağlıklı ve güvenli bir şekilde deneyimleyebilecekleri tasarım, yayın ve oyun araçlarını üreten Şehir Dedektifi şimdiye kadar afet, iklim, ulaşım ve diğer konularda atölyeler düzenledi. Gizem Kıygı ile Şehir Dedektifi İnisiyatifi'nin kuruluş amacını ve hedeflerini konuştuk.
- Şehir Dedektifi’nin kuruluş amaçlarından başlayalım isterseniz. Bu inisiyatifi kurarken neleri hedeflediniz?
Şehir Dedektifi, çocuk haklarına odaklanan, çocuk haklarını mekânsal bir perspektif içerisinde ele alan bir şehircilik girişimi. “Çocukların haklarını hayata geçirmek için daha kapsamlı bir bakış açısıyla neler yapabiliriz?” sorusuyla yola çıktık.
-Şehir Dedektifi 2019 yılında kuruldu. Bu süre içerisinde neler yaptınız, hangi projeleri hayata geçirdiniz?
Faaliyetlerimizi gerçekleştirdiğimiz birkaç tane programımız var. Bir tanesi Kentsel Ekoloji programı. Burada çocukların doğa ile ilişkilerine ve iklim krizinin çocukları nasıl etkilediğine ve etkileyeceğine bakıyoruz. Kentsel Ekoloji Programı kapsamında Flora İstanbul isimli bir proje yürüttük. Bu projede İstanbul’un özellikle kuzeyinde bulunan ormanları, koruları, bostanları, botanik bahçeleri ele aldığımız bir harita ürettik. Bu harita çocuklarla buluşmaya devam ediyor. Bitki Dedektifleri projesini yürüterek, çocuklarla İstanbul’daki hâkim bitki örtüsünü tanıdık. Bunun yanı sıra kamusal programlar yürütüyoruz. Burada da yetişkinlere yani çocuklarla ilişkili olan ebeveynlere, öğretmenlere ya da karar vericilere yönelik Youtube kanalımızda yayınlar yapıyoruz.
Yine Kentsel Ekoloji kapsamında Bir Avrupa Birliği projesi olan Culture Civic Kültür Sanat Destek Programı tarafından finanse edilen Suyun Peşinde İstanbul projesini yürütüyoruz. Burada da İstanbul’un su kültürüne, suyun barındırdığı canlılara bakıyoruz. Şu anda bu proje aktif bir şekilde devam ediyor. Bu proje kapsamında atölye çalışmalarımızı Müze Gazhane’de gerçekleştiriyoruz. Her ay bir tane atölyede İstanbul’un su kültürüne ilişkin bir temada çocuklarla birlikte oyunlar oynuyoruz. Bugüne kadar İstanbul’un Boğazı’nda yaşayan balık türlerine ve İstanbul’daki su döngüsüne ilişkin bir atölye çalışması yaptık. Proje sonunda İstanbul’un su kültürüne ilişkin bir de çocuk kitabı yayınlamayı planlıyoruz. Şu anda kitabımız yazılıyor ve çiziliyor. Bu kitap tamamlandığında ise dezavantajlı yaşayan çocuklar öncelikli olmak üzere bu kitabımızı çocuklara ulaştıracağız.
ÇOCUKLAR İÇİN KADIKÖY
Çocuk odaklı bir toplu ulaşım nasıl olmalı sorusundan yola çıkarak bir çalışma başlatmıştınız. Bundan da bahseder misiniz?
Bunların dışında Kentsel Hareketlilik Programımız var. Bu programla özellikle toplu ulaşımda çocuk haklarını izlemeye çalışıyoruz. Geçtiğimiz yıllarda “çocuk odaklı bir toplu ulaşım planlaması nasıl olabilir?” sorusuyla Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni temel alan bir gösterge seti hazırladık. Bu gösterge seti aslında bir nevi kılavuz. Bir ulaşım planlamasının çocuk dostu olması için yerel yönetimlerin, karar vericilerin nelere ihtiyacı var? Sorularla bu yönlendirmeleri yapıyoruz. Bu kılavuzu baz alarak yazdığımız bir izleme raporumuz da var. İstanbul’da toplu ulaşım ne kadar çocuk dostu? Çocuklar toplu ulaşımı kullanırken hangi alanlarda hak ihlallerine uğruyorlar? Yakın zamanda da bu sorulara yanıt aradığımız bir hak izleme raporu yayınlayacağız.
Bunların dışında Kent Kültürü ve Kent Mirası programımız var. Bu program kapsamında da çocuk dostu haritalar üretiyoruz. Çocuklar İçin Beyoğlu, Çocuklar İçin Tarihi Yarımada haritalarını hazırlamıştık. 2023 yılında da Çocuklar İçin Kadıköy ve Çocuklar İçin Üsküdar haritalarını da yayınlamayı planlıyoruz. Bu haritalarla kentin tarihi ve kültürel katmanlarıyla çocukların ilişkisini güçlendirecek bir tasarım aracı ve yayın ortaya çıkarmayı amaçlıyoruz.
Bir de Çocuk Güvenliği programımız var. Burada da özellikle dezavantajlı koşullarda yaşayan çocukların, ayrımcılığa uğrayan çocukların kentte daha güvenli hissedebilmeleri için projeler gerçekleştiriyoruz. Şu anda da kız çocuk odaklı tasarım kavramı üzerine çalışıyoruz. Kız çocukları için kentlerde daha güvenli alanları nasıl yaratabiliriz? Bu alanda çalışıyoruz.
-Neden özel olarak çocukları gündeminize aldınız? Özel bir sebebi var mı?
Çocuk algısı yetişkin algısından farklı ve çocukların bakış açısı bir şehirci için yaratıcı alanlar açıyor. Bunun yanında çocuk ve kent ya da çocuk ve mimarlık kesişiminde çok fazla üretim olsa da çocuk hakları bir uzmanlık alanı. İçerisinde aslında farklı farklı konu başlıkları var. Bunları şehir planlaması içerisine yedirecek bir planlama ofisi ya da şehircilik girişimine ihtiyaç olduğunu düşünüyorum İstanbul için. Çünkü İstanbul’un aslında çok büyük bir nüfusu çocuk. Çocukların haklarını kentsel düzeyde gözeten bir uzmanlık alanı kurulması ve buna yönelik çalışan bir şehircilik girişiminin olmasını önemsiyorum. Dünyada birçok muadili var ama Türkiye’de bu kapsamda çalışmalar yapan kurum ve kişi sayısı çok az.
-Çocuklar atölyeler aracılığıyla neler öğreniyorlar? Kent hakkında neler düşünmeye başlıyorlar?
Aslında biz çocuklardan öğreniyoruz. Çocukların kent üzerine çok fazla fikri ve deneyimi var. Ama bunları spesifik olarak ifade edecek çok fazla alanları yok. Çocukların hali hazırda kentsel ekolojiye yönelik farkındalıkları ve hassasiyetleri çok yüksek. Ama bu alanda da mesela çok az konuşma alanı var biz bu alanları yaratmaya çalışıyoruz. Atölyelerimizde genellikle kentte birlikte yaşamaya dair şeyler öğreniyorlar. Kentin kültürel dokusuna dair şeyler öğreniyorlar. Çalışmalarımızın temellerinden bir tanesi aslında çocukların kentte yürümeleri hareket etme pratiklerini güçlendirmek. Bunun önemini çocuklardan daha çok yetişkinlere hatırlatıyor olabiliriz. Kentte yürümek, karşılaşmalar kurmak, bunlardan deneyim geliştirmek, bizden farklı olan insanları görmek önemli. Kent içerisinde bunlara alan açmaya çalışıyoruz. Çünkü bu alan giderek daralıyor.
Projeler kapsamında atölyelerimiz devam ediyor. Bizi instagram hesabımız sehirdediktifi, twitter hesabımız sehir_dedektifi buralardan takip edebilirsiniz ve bizlerle her zaman iletişime geçebilirsiniz.