“Dolar artınca akaryakıt fiyatları da artar”
Bir yıldır hızla yükselen benzin ve motorin fiyatlarında son dönemde yaşanan gerilemenin sürüp sürmeyeceği merak konusu. Enerji uzmanı Ali Arif Aktürk, “Eylül’den itibaren ham petrol fiyatlarında dolar bazında düşüş bekliyorum. Ama Türkiye’de dolar kuru arttığı oranda akaryakıt fiyatları da artar” değerlendirmesinde bulundu
Bundan bir sene önce İstanbul’da 7,80 lira civarında olan benzinin litre fiyatı, 2022’nin başında 12 liranın üzerini gördü ve tırmanışını sürdürerek 30 liraya kadar çıktı. Temmuz ayı itibariyle 25 liranın üzerinde seyreden benzin fiyatlarındaki ardı ardına gelen zam ve indirim haberleri belirsizliğe sebep oluyor.
Konuya ilişkin görüştüğümüz enerji uzmanı Ali Arif Aktürk, akaryakıtta fiyatlandırmanın nasıl yapıldığını anlattı ve fiyatlandırmadaki belirsizliğin sürüp sürmeyeceği konusunda değerlendirmelerde bulundu.
Aktürk, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 10’uncu maddesine göre piyasada rafineri çıkış fiyatının en yakın likit pazara endeksli olduğunu belirterek, bu noktada Akdeniz borsasının oluştuğu İtalya’daki Genova/Lavera rafinerisinin esas alındığını söyledi. Benzin ve motorin gibi ürün fiyatlarının günlük yayımlandığını belirten Aktürk, “Bizim rafineri çıkış fiyatlarımız, oradaki yedi günlük ortalamanın dolar kuruyla çarpımına endekslidir” dedi.
“HAM PETROLLE İLİŞKİ KIRILDI”
Pandemiden sonra ham petrol fiyatlarının çok düştüğünü söyleyen Aktürk, bunun sonucunda rafinelerin kâr marjlarının da düştüğünü ve dünyanın çeşitli yerlerinde özellikle kükürdü düşük ürün üretemeyen, eski teknolojiye sahip rafinerilerin üretimlerini sonlandırdıklarını belirtti. Böylece ürün fiyatlarının ham petrolle ilişkisinin kırıldığını dile getiren Aktürk, “Eskiden ham petrol arttığında benzin de motorin de o oranda artıyordu. Bu kırıldı şimdi. Şu anda dünyada günlük yaklaşık 6 milyon varil rafinaj kapasitesi açığı var” ifadelerini kullandı.
Bu açığın kolay kapatılamayacağını vurgulayan Aktürk, Ukrayna-Rusya krizinden sonra Moskova’ya yönelik yaptırımlardan dolayı ürün fiyatlarının ham petrolden daha hızlı artış gösterdiğini belirtti ve ekledi: “Şu anda uluslararasındaki motorinin değeri 275 dolarlık ham petrol karşılığı, benzin ise 150 dolar. Bu ürün fiyatları daha hızlı arttığı için bizim de pompa satış fiyatlarına daha fazla yansıyor.”
“İSKONTOYA RAĞMEN KÂRLAR ÇOK YÜKSEK”
Rusya-Ukrayna krizinden sonra Rusların tüm dünyaya varilde 35 dolar iskontolu ham petrol sattığını belirten Ali Arif Aktürk, “Bizim rafineriler de nisan ayında Türkiye’nin ihtiyacının yüzde 35’ini karşılayacak şekilde Rusya’dan ham petrol ithal ettiler. Bunu iskontolu alıyorlar, ama satış fiyatları dünya fiyatlarında. Dünyada da böyle ama Türkiye’deki rafineriler çok ciddi kâr ediyorlar. Keza dağıtım lisansı sahiplerinin de kâr marjları yüksek” diye konuştu. Aktürk ayrıca, akaryakıt ürünlerinde ÖTV ve KDV yüküne de dikkat çekti.
“DOLAR KURU FİYATLARI DOĞRUDAN ETKİLİYOR”
Benzinin litre fiyatına 1 Temmuz’da yapılan 2 liralık indirimin devamının gelip gelmeyeceğini sorduğumuz Aktürk, şu değerlendirmede bulundu: “Dolar kuru fiyatları doğrudan etkiliyor. Bunun yurtdışıyla hiçbir ilgisi de yok. Dolar kurunun sabit kalacağını varsayarsak, Eylül’ün ikinci yarısından sonra uluslararası piyasalarda bir gevşeme olur. Bunun iki nedeni var. Birincisi, ham petrol fiyatları da gevşeyecek. Temmuz ayında ABD ve Avrupa merkez bankaları faiz artıracak. Bu tüm dünyada başta petrol olmak üzere emtiaların fiyatını düşürecek. Bir de rafineride motorin ve jet yakıtına ciddi talep var. Seyahatlerden dolayı uçak yakıt fiyatları çok artmış durumda. Eylül’ün ikinci yarısında buna olan talep de kısmen azalacağı için ham petrol fiyatlarında dolar bazında düşüş bekliyorum. Ama Türkiye’de dolar kuru arttığı oranda akaryakıt fiyatları da artar.”