Dönüşüm neleri değiştirecek?
Yeni kentsel dönüşüm yasası neleri değiştirecek? Eviniz riskli ise ne yapabilirsiniz? ŞPO Başkanı Gencay Serter ve Prof. Dr. Ali Hepşen ile dönüşümün toplumsal ve ekonomik boyutlarını konuştuk
TBMM’de 2023 yılının Kasım ayında kabul edilen kentsel dönüşüm yasasına göre, riskli yapı tespiti Kentsel Dönüşüm Başkanlığı veya idarece resen yapılabilecek. Riskli yapıların yıktırılması için maliklere tek seferde 90 günden fazla olmamak üzere süre verilecek, yapıların tahliyesinin engellenmesi durumunda kolluk kuvveti aracılığıyla tahliye yapılacak. Kentsel dönüşüm, maliklerin salt çoğunlukla aldığı karara göre yapılabilecek. Teklif; 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un yanı sıra pek çok kanunda değişiklik getirecek. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının açıklamasına göre İstanbul’un kentsel dönüşümü için "Yarısı Bizden" kampanyası ile kentsel dönüşüme giren her bir konut için 1,5 milyon TL destek verilecek. Bunun 700 bin TL’si hibe, 100 bin TL’si tahliye desteği, 700 bin TL’si de kredi desteği olarak verilecek. Verilen kredi de ilk yılı faizsiz 10 yıl vadeli olacak.
YETERLİ OLACAK MI?
Konuyla ilgili konuştuğumuz Prof. Dr. Ali Hepşen’e göre maddi destek önemli bir adım ama döviz kuru ve yüksek enflasyon nedeniyle bu destek de yetersiz kalabilir. Bakanlığın açıkladığı proje kapsamında yüksek riskli ve riskli sınıfta bulunan yaklaşık 700 bin binanın dönüştürülmesinin hedeflendiğini ifade eden Hepşen, "Bunun ilk kısmı “yarısı bizden kampanyası” ile; kalan kısmı ise belirlenen rezerv alanlarda gerçekleştirilecek. İlk kısımlık proje kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçe çalışmasını tamamladığı; birinci yıl için 80 milyar lira, ikinci yıl için 233 milyar lira, üçüncü yıl için de 160 milyar liralık bütçe hazırlandığını biliyoruz. Tabii ki ölçek ve maddi destek anlamında önemli bir süreç yönetimi ancak unutulmaması gereken en önemli husus; konut üretim maliyeti ile dolar kuru arasında 0,99 gibi çok yüksek bir korelasyonun olduğu, orta vadeli programda da belirtildiği gibi artan kur ortamında süreçte geç kalınan her günün maddi faturasının da yüksek olduğu gerçeğidir.” diye konuştu.
Destek miktarı önceki dönemlere kıyaslandığında önemli ama artan konut üretim maliyeti ortamında bu rakamlarında yetersiz kalabileceğini söylemek gerekiyor” diyen Hepşen, şu bilgileri paylaştı: “Diğer taraftan, 6302 sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası “kentsel dönüşüm kredisi ve bu kapsamdaki faiz desteğinden” bahsediyor ama banka tarafına yöneldiğimizde aslında bu uygulamanın tipik bir konut kredisi kullandırımı şeklinde karşımıza çıktığını söyleyebiliriz. Yıllık yüzde 40’ların üzerine çıkan kredi faiz oranı ortamında bakanlık faiz desteği de anlamsız kalıyor.”
PARASI OLMAYAN NE YAPACAK?
“Kentsel Dönüşüm yasasında yapılan değişikliklerle idareler adına süreci hızlandırmanın yolu açıldı diyebiliriz” diyen Şehir Plancıları Odası Başkanı Gencay Serter’e göre kanunun yenilenmesindeki temel itici güç süreci hızlandırmak. Yasanın kontrolsüz ve kişileri mağdur edecek biçimde yapıldığını vurgulayan Serter, “Rezerv yapı alanlarının esasen riskli yapıda bulunan vatandaşların dönüşüm sürecinde oturabilecekleri yeni yerleşim alanları kurmak için belirlenen sahalar olması gerekir. Bu alanlar mülkiyet probleminin olmadığı, büyük oranda kamuya ait arazilerin kullanıldığı alanlar olması beklenir. Ancak yapılan değişiklikle mevcutta yapılaşmış alanların da rezerv alanı olarak ilan edilmesinin önünün açıldığını görüyoruz. Yani, geçmişte çoğunlukla kamu mülkiyetindeki boş araziler rezerv yapı alanı olarak ilan edilirken artık eviniz, oturduğunuz sokak, ikamet ettiğiniz mahalle rezerv yapı alanı olarak belirlenebilecek.” diye konuştu. Gencer şöyle devam etti: “Riskli yapı tespitine ilişkin ilgili mercilere, çok kısıtlı hale getirilen sürelerde yaptığınız itiraz reddedildiğinde ise, konutunuz riskli yapı olarak ilan edilecek ve belirtilen süre içerisinde boşaltmazsanız yine kolluk kuvvetleri aracılığıyla zorla evinizden tahliye edileceksiniz.Eğer onay vermeyen taraftaysanız ve binanız salt çoğunluk kararıyla tahliye edilip yıkıldıysa, size ait mülkiyet de onay veren komşularınıza açık artırmayla satılabilecek. Komşularınızdan alan çıkmazsa, ilgili Bakanlık rayiç bedel üzerinden konutunuzu kamulaştırabilecek. Binanızın riskli olduğunu düşünen taraftasınız ama binanın yıkım ve yeniden inşa süreci sonrasında ortaya çıkacak maliyeti karşılayacak gelire sahip değilseniz (yani yoksulsanız); Bakanlık konutunuza ortak olacak, gerektiğinde sizi borçlandıracak ve üstelik eğer borcunuzu ödemezseniz mülkiyetinizin tamamına el koyup size yalnızca, mirasçılarınıza devretmenizin mümkün olmadığı ‘oturma izni’ verecek.”