Emekli maaşları yıllar içinde eridi
İPA’nın verilerine göre 2001 yılında en düşük emekli maaşı, asgari ücretin yüzde 151,4 oranındayken 2023 yılında yüzde 65,2 oldu. Bu süre zarfında en düşük emekli maaşı asgari ücretle aynı oranda artsaydı, en düşük emekli maaşı 24 bin 745 TL olacaktı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan16 Ocak'ta kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklamada bu yıl en düşük emekli maaşının 7.500 TL'den 10.000 TL'ye yükseltileceğini bildirmişti. Erdoğan memur, SSK ve Bağ-Kur emeklilerine yapılan zamlar arasındaki farklılığın rahatsızlık yarattığını, bu yüzden SSK ve Bağ-Kur emeklilerine yüzde 5 ek zam yapılacağını da açıklamıştı. Böylece bu iki grubun maaş zammı yüzde 42,6 olarak belirlenmişti.23 Ocak Salı günü açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, SSK ve Bağ-Kur emeklilerine yapılacak zam oranının ocak ayı itibarıyla yüzde 49,25'e yükseltildiğini bildirdi.
KADEMELİ OLARAK ARTTI
2019 yılında bin TL olarak getirilen emekli alt sınır aylığı 2020 yılında bin 500 TL’ye ardından 2022 yılı Ocak ayında 2 bin 500 TL’ye yükseltilmişti. 2022 yılı Temmuz ayı itibariyle 3 bin 500 TL’ye yükseltilen emekli alt sınır aylığı, 2023 yılı Ocak itibariyle de 5 bin 500 TL olarak belirlenmişti. 2023 yılı Nisan ayı ödeme döneminden itibaren dosya bazında ödenen aylıklar ise 7 bin 500 liraya yükseltildi.
“2001’DEN BU YANA DÜŞÜYOR”
İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın verilerine göre Türkiye’de toplam 15 milyon 800 bin emekli var. Ancak milyonlarca emeklinin maaşları 2001’den bu yana sürekli değer kaybediyor. 2001 yılında en düşük emekli maaşının asgari ücretin yüzde 151,4 oranındayken 2023 yılında yüzde 65,2 oldu. Bu süre zarfında en düşük emekli maaşı asgari ücretle aynı oranda artsaydı, en düşük emekli maaşı 24 bin 745 TL olacaktı.İPA’nın paylaştığı grafiğe göre 2016 yılına kadar en düşük emekli maaşı hep asgari ücretin üstünde seyrederken bu yıldan sonra emekli maaşı asgari ücretin gerisine düşmeye başladı.
“ORTALAMA ÜCRET HALİNE GELDİ”
Emekli maaşları asgari ücretin altında kalırken DİSK-AR’ın son araştırması da Türkiye’de asgari ücretle çalışanların kapsamının oldukça yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Merkez Bankası ve DİSK-AR verileri ile çeşitli araştırmalar asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Araştırmanın sonuçlarına göre milyonlarca işçi asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışırken, işçilerin bir bölümü de yasal asgari ücrete dahi erişemiyor. Asgari ücret ve altında çalışanların oranı tekstil, giyim, deri, mobilya imalatı, gıda, inşaat ve turizm sektörlerinde daha yüksek düzeyde seyrediyor. Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip beşinci ülke. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler Makedonya (359 avro), Arnavutluk (375 avro), Bulgaristan (399 avro) ve Sırbistan’dır (461 avro). 2013’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 14 ülke varken, 2023 yılı sonunda sadece 4 ülke var.
Araştırmada öne çıkan verilerden biri de asgari ücretin ortalama ücret haline gelmesi. Türkiye’de diğer emek gelirleri artışının sınırlı kalması sonucunda asgari ücret ile diğer ücretler arasındaki makas kapanıyor ve asgari ücret civarı ücretle çalışanların oranı artıyor.Buna göre 2002 ve 2023 yılları arasında ortalama memur aylığı 20,2 kat, ortalama kamu işçisi ücreti 24,7 kat ve en düşük işçi emekli aylığı 29,2 kat arttı. Ortalama memur maaşı 38,8 kat, en düşük esnaf emekli aylığında 50 kat ve en düşük memur maaşında 57,9 kat artış yaşandı. Buna karşın net asgari ücretteki artış 61,9 kat olarak gerçekleşti. Böylece asgari ücret dışındaki emek gelirlerinin asgari ücrete oranı geriledi.2002’de asgari ücret altında ücret alanların oranı yüzde 18,5 iken 2022’de bu oran yüzde 33,8’e yükseldi. Asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve altı ücret alanlar 2002’de yüzde 27,8 iken 2022’de yüzde 37,5’e, asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altı ücret alanlar 2002’de yüzde 30,7 iken 2022’de yüzde 38,4’e yükseldi.
30 BİN TL ÜSTÜNDE
Asgari ücret aralık ayında yapılan zam ile birlikte 17 bin TL oldu ancak bu oran İstanbul’da dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyetinin oldukça gerisinde kaldı. İstanbul Planlama Ajansı’nın 2023 Aralık ayı başında yayınladığı araştırmasına göre İstanbul’da yaşamanın maliyeti geçen yılın aynı ayına göre yüzde 78,48 arttı. İstanbul’da dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 47 bin 493 lira olarak hesaplandı.