Endüstri mirası haritalara işleniyor
İstanbul’daki, tarihi Hasanpaşa Gazhanesi gibi endüstri mirası yapıların envanteri çıkarılarak, haritalandırılıyor. Bu haritalar, dijital ortama aktarılarak herkesin kullanımına açılacak
Gökçe UYGUN
Endüstri yapılarını mimari ve kentsel bağlamlarda ele alan tasarım ve mimari atölyesi Dila Gökalp Architects, İstanbul’un endüstri mirasını haritalandırmaya ve dijital ortamda sunmaya hazırlanıyor. Amaç kentteki endüstri mirasına dikkat çekerek, bu yapılarla ilgili farkındalık yaratmak… Mimar Dila Gökalp’e projeyi ve özellikle Hasanpaşa Gazhanesi’ni sorduk.
Endüstri mirası denildiğinde ne anlamalıyız? Kentlerdeki endüstri miraslar neden önemlidir?
Endüstri mirasları bir kentin, ülkenin ya da bölgenin yaşayış dinamiklerini size gösterir. Bu sayede alanın sanayileşme süreçleri hakkında bilgi sahibi olur, dönemin üretim alışkanlıklarını incelersiniz. Ağırlıklı olarak İstanbul ve çevresinde inşa edilen sanayi yapıları, kentin kıyı bölgelerinde ve yerleşimin henüz yoğun olmadığı yerlerde konumlanır. Bu durum bize İstanbul’un kentleşme ve gelişim süreçleri hakkında ipuçları sunar.
Haritalama çalışmanızdan bahsedelim. Sizi bu konuda çalışma yapmaya iten neydi?
Son yıllarda üzerinde çalıştığımız projeler kapsamında endüstri yapılarını değişik açılardan inceleme ve değerlendirme fırsatımız oldu. Dolayısıyla elimizde endüstri yapılarıyla ilgili epey bilgi arşivlenmiş durumda. Bu bilgi birikimini bir tasarım araştırması projesiyle, gündelik hayatın parçası haline getirerek herkesin kullanabilmesini istedik. Böylece İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencileriyle bir tasarım araştırması kurgulandı. Buna göre İstanbul’un endüstri mirası araştırılıp belgeleniyor, haritalanıyor.
Bu yapıların şu anki durumları nedir? Sizce nasıl değerlendirilmeli?
Maalesef günümüze ulaşmayı başaran yapıların çoğu bilinçsiz onarım ve gelişigüzel kullanım kararları sonucunda tahrip oluyor, çürümeye bırakılan örneklerin sayısı da bir hayli fazla. Uygun bir işlev ile kent hayatına kazandırılmalı, aynı zamanda yapıların özgün kimlikleri de korunmalı.
Kentlilerin çoğu bu derece değerli yapılarla birlikte yaşadıklarının farkında değil. Siz bu farkındalığı harita aracılığıyla mı arttırmak niyetindesiniz?
Evet, yaptığımız haritalama ile endüstri mirası yapıları görünür hale getirmeyi planlıyoruz. Şehrin içinde kalmış olan bu yapılar, yakınında yaşayanlar için ‘geçilirken görülen’ olmaktan çıkıp ‘geçilirken bilinen’ bir noktaya gelirse (akıllı telefon uygulaması fikrimiz de buradan geliyor) katılımcı bir süreci başlatmış oluruz.
5 GAZHANEDEN TEK AYAKTA KALANI
Bir mimar ve şehir plancısı olarak Gazhane’nin Kadıköy ve İstanbul için önemini nasıl anlatırsınız?
1993’ten beri kaderine terk edilen ve neredeyse bir harabeye dönen Hasanpaşa Gazhanesi İstanbul’un en önemli endüstri miraslarından, Osmanlı endüstriyel mirasının erken dönem örneklerinden biri. Üstelik şehirde bulunan 5 gazhane yapısının tek ayakta kalanı… Ama maalesef yıllarca süren anlaşmazlıklar yüzünden projelendirme gerçekleştirilemedi, yapı çok büyük zarar gördü.
Gazhane’deki restorasyon sürecini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Şehrin içinde bulunan bu denli büyük ve tekrar işlevlendirilebilir bir alan, hem günümüzde sayıları oldukça azalmış olan endüstri mirası yapıları korumak hem de çevrede yaşayanlara kaliteli bir kent/kentlilik sunmak için önemli. Tabii bu işlevlendirme yapının konumu gözetilerek çevreye uygun ve yaşayanların istediği bir fonksiyon ile yapılmalı. Kadıköylülerin yıllardır Gazhane için verdiği mücadele sonucunda da bu gerçekleştirilebilecek gibi görünüyor. Çok yavaş ve zorluklar ile ilerleyen bir proje olması sebebiyle zaman zaman umutsuzluğa kapılsam da en azından harekete geçildi ve restorasyon süreci başladı. Umarım Kadıköylülerin yıllar süren bekleyişi daha fazla uzamaz ve kent, ihtiyacı olan güzel bir kamusal alan kazanır.