"Garlar ulaşım için kullanılmalı"
Haydarpaşa Dayanışması üyeleri, Haydarpaşa ve Sirkeci garları için alınan “özel proje alanı” kararından vazgeçilmesi için bir araya geldi. Garların bienal ya da müze değil, tarihine uygun biçimde ulaşım merkezi niteliğiyle planlanması talep edildi
İstanbul'un tarihî simgelerinden biri olan Haydarpaşa Garı, yıllar içinde birçok dönüşüm yaşadı ve tartışmalara konu oldu. Gar, uzun yıllar hem şehir içi hem de şehirlerarası ulaşımın merkezi noktalarından biri olarak hizmet verdi. Ancak 2012 yılında trenler durdu ve 2016 yılında tarihi yapıda restorasyon çalışmaları başlatıldı. 2018 yılında ise peronların olduğu bölgede yapılan kazı çalışmalarında, arkeolojik kalıntılar bulundu. Restorasyon ve arkeolojik çalışmalar devam ederken, Haydarpaşa Dayanışması Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının “Özel Proje Alanı” olarak Kültür ve Turizm Bakanlığına devredildiğini duyurdu. Birleşik Taşımacılık Çalışanları ve TMMOB Mimarlar Odası yürütmenin durdurulması için yargıya başvurdu. 17 Mart Pazar günü Haydarpaşa Garı’nda basın açıklaması yapan Haydarpaşa Dayanışması üyeleri de her iki gar için alınan “özel proje alanı” kararından vazgeçilmesi çağrısında bulundu.
“ULAŞIM MERKEZİ OLMALI”
Mimarlar Odası Anadolu Büyükkent Bölge Temsilciliği Başkanı Saltuk Yüceer’in okuduğu basın açıklamasında, mevcut arkeolojik kazıların ve buluntuların sergilenmesinin, Haydarpaşa Garı’nın ulaşım işlevine ve kullanım değerine zarar vermeden gerçekleştirilebileceği vurgulanırken şu görüşlere yer verildi: “Şehrin ulaşım mekânlarına sanat yoluyla el konulması, yalnızca bu mekanların kaybına yol açmakla kalmayacak, aynı zamanda belli toplumsal kesimlerin yerinden edilmesine de neden olacak. İstanbul gibi bir şehirde sanat destinasyonu haline getirilecek belki de en son yerler Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarıdır; çünkü şehrimizin raylı taşımacılıktaki ulaşım organizasyonu, garlarımız kapalı olduğu için büyük zorluklar içinde gerçekleştirilmektedir. İstanbul’un raylı taşımacılık altyapısı ve hizmetleri acilen merkezi garlarına kavuşturulmalıdır.”
“HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR”
Haydarpaşa ve Sirkeci garının kent ulaşımında çok önemli olduğunu vurgulayan Yüceer, “Vatandaşların kent merkezinden yola çıkıp, Türkiye’nin veya Avrupa’nın çeşitli yerlerine rahat biçimde seyahat etme hakkı ellerinden alındı. İstanbul’dan başlayıp trenle seyahat etmek, artık pek çok aktarmanın ve ekstra maliyetin ağırlığı altında bir eziyete dönüştü. Şehir kimliğine ait olan vapur ve tren birlikteliği toplumsal yaşamdan koparıldı. Marmara ile Haydarpaşa bağlantısı kurulmadığı için olası bir afet durumunda iki yakayı birbirine bağlayan ulaşım aksı da sekteye uğrayacak. Ayrıca Haydarpaşa ve Sirkeci Garları, deprem gibi acil durumlarda da önemli bir ulaşım merkezi olacağından bu niteliklerinin korunması hayati önem taşıyor.” şeklinde konuştu.
“Haydarpaşa Dayanışması olarak, hala sürmekte olan restorasyonun tamamlanarak Haydarpaşa Garı’nın ve geri sahasının eskisi gibi merkezi gar olarak, konvansiyonel, bölgesel ve şehir içi trenlerle kucaklaşmasını talep ediyoruz.” diyen Yüceer, şöyle devam etti: İstanbul’un kültürel zenginliğini artırmak ve korumak, marka değerine katkı sağlamak gibi vitrin söylemler kullanılarak, Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının ‘bir sanat destinasyonuna, bienal ve sanat merkezine’ dönüştürülmek istenildiği belirtiliyor. Mevcut arkeolojik kazıların ve buluntuların sergilenmesinin, Haydarpaşa Garı’nın ulaşım işlevine ve kullanım değerine zarar vermeden gerçekleştirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Haydarpaşa ve Sirkeci garlarının kamu yararı gereği tarihsel ve kültürel yönleriyle ulaşım işleviyle korunması gerekmektedir. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı’nı her iki gar için alınan “özel proje alanı” kararından vazgeçmeye davet ediyoruz.”
DÜNDEN BUGÜNE HAYDARPAŞA
-Haydarpaşa Garı, İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun kararıyla 1997’de “1. Grup Korunması Gerekli Kültür Varlığı” olarak tescil edildi.
-2004 yılında basında “Haydarpaşa Manhattan olacak” başlığı ile verilen haberlerde Haydarpaşa limanı ve çevresi için hazırlanan proje ile bölgenin dünya ticaret merkezi olarak planlandığı duyuruldu.
- 27 Nisan 2005 tarihinde sosyal güvenlik değişikliklerini de içeren Cumhurbaşkanı’nın meclise iade ettiği 5335 sayılı "Torba Yasa" Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 32. madde ile birlikte Haydarpaşa Gar ve Liman alanındaki taşınmazların satış, devir, plan ve projelendirme yetkisi TCDD Genel Müdürlüğü'ne devredildi.
-TCDD Genel Müdürlüğü ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi arasında 2007’de imzalanan protokol ile Haydarpaşa Limanı ve geri sahasını kapsayan bölge için “1/5000 ölçekli nazım imar planı” yapma yetkisi İBB’ye devredildi.
-13 Mayıs 2005’te sivil toplum örgütlerinin katılımıyla yapılan basın toplantısında, "Toplum, Kent ve Çevre için Haydarpaşa Dayanışması" kuruldu.
- 24 Ağustos 2005 tarihinde Ulaştırma Bakanlığı, Marmaray nedeniyle Haydarpaşa Garı'nın 2009 yılında kapatılacağı ve bu alana dünya ticaret ve turizm merkezi yapılacağını açıkladı.
- İstanbul 5 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 26 Nisan 2006 tarihli kararı ile Haydarpaşa Garı çevresini "Tarihi ve Kentsel Sit Alanı" ilan ederek korumaya aldı. Haydarpaşa Gar ve çevresindeki 1 milyon metrekare alanı "kentsel dönüşüme” açmak isteyen TCDD, bu kararın iptali için İstanbul 1.İdare Mahkemesi’ne 2007’de dava açtı, Danıştay davayı reddetti.
-2010 yılının 28 Kasım’ında Haydarpaşa Garı’nın çatısında yangın çıktı. Saat 14.30’da başlayan yangın uzun uğraşlar sonunda söndürüldü.
-Eylül 2012’de “Haydarpaşa Garı ve Liman Dönüşüm Projesi” için nihai düzenleme kararı, AKP’li üyelerin çoğunluk oyları ile İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’nden geçti.
-Kasım 2012’de İBB Meclisi, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın “tüp geçit var, bina yapılamaz” itirazı üzerine, Haydarpaşa garı ve liman dönüşüm projesi için TCDD arsalarına verdiği ticaret imar iznini iptal etti. Arsalar imar planına yeşil alan olarak işlendi.
-Aralık 2012’de İstanbul 5 No’lu Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu 27 Aralık 2012 tarih ve 899 sayılı kararı ile Haydarpaşa Gar restorasyon projesini onayladı.
-19 Şubat 2013’te TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi ve Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası tarafından İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na; Haydarpaşa Garı, Kadıköy Meydanı ve Harem otogarının bulunduğu bölgenin kültür, turizm, ticaret alanına dönüştürülmesini amaçlayan "1/5000 Ölçekli Haydarpaşa Garı ile Kadıköy Meydanı ve Çevresi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı"nın yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle dava açıldı. 2014’te, yürütmeyi durdurma kararı verildi.
- Eylül 2014’te Kadıköy Belediyesi Haydarpaşa restorasyon projesini reddederek ruhsat vermedi. Kadıköy Belediyesi’nin reddettiği restorasyon projesinde, gara 100 bin metrekarelik workshop, yeraltı otoparkı ve yeraltı çarşısı gibi yeni bölümler eklendiği ortaya çıktı.
- 2015’te Ulaştırma Bakanlığı, ticaret alanlarını iptal ederek aslına uygun restorasyon etme kararı verdi. 2016 yılında restorasyon projesi başladı.
-2018 yılının Mayıs ayında Haydarpaşa Garı peronlarında yapılan çalışmalar sırasında tarihi kalıntılara rastlandı. Arkeoloji Müze Müdürlüğü’nün denetiminde sürdürülen kazı çalışmaları devam ediyor.
- 2019 yılında Haydarpaşa geri sahasındaki önemli büyüklükteki bir alan TCDD tarafından özel bir şirkete bir ihale ile kiralanmak istendi. Gerekçe ‘kültür, sanat ve gençlik’ aktiviteleri olarak gösterildi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) de konuya müdahil oldu. Daha sonra hukuki süreç neticesinde söz konusu ihale iptal edildi.