"Haydarpaşa ve çevresi korunmalı"
Kültürel ve tarihi mirasın önemli simgelerinden biri olan Haydarpaşa Garı’nda devam eden restorasyon ve gar arazisinde yürütülen arkeolojik kazılar büyük oranda tamamlandı. Gar binasının, iskelenin ve limanın korunması gerektiğini söyleyen, Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası Genel Sekreteri Murat Oral, “Haydarpaşa’nın işlevi küçültülmemeli, tam aksine eskisinden daha fazla olmalı” dedi
Kültür Varlıkları Koruma Kurulu’nun 26 Nisan 2006 tarihinde aldığı 85 Sayılı Kararı ile “Kentsel ve Tarihi Sit Alanı” ilan edilen Haydarpaşa Garı uzun zamandır kapalı. 2012 yılında tren seferlerinin sona erdiği gar için 2016 yılında restorasyon çalışmaları başlatılmıştı. 2018 yılında ise peronların olduğu bölgede yapılan kazı çalışmalarında, arkeolojik kalıntılar bulundu. Geçtiğimiz yıl açıklama yapan Haydarpaşa Dayanışması, Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının “Özel Proje Alanı” olarak Kültür ve Turizm Bakanlığına devredildiğini duyurdu. Devir işleminin iptali için Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) ve Mimarlar Odası’nın 13 Mart 2024 tarihinde İstanbul 4. İdare Mahkemesi’ne açtığı dava devam ediyor.
ARKEOLOJİK VE ENDÜSTRİYEL MİRAS PARKI
3 Temmuz 2024’te Haydarpaşa Garı’nda devam restorasyon çalışmalarını yerinde inceleyen Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, restorasyon çalışmalarını iki etap halinde sürdürdüklerini kaydederek, birinci etapta hasarın en çok olduğu tarihi garın çatı restorasyonuna başladıklarını ve 3 yıl içinde aslına uygun şekilde tamamladıklarını söyledi. Bakan Uraloğlu, “İki kuleden oluşan çatı binası için 11 adet çelik çatı makasını orijinaline uygun olarak yeniden imal ederek eski haline kavuşturduk. Zarar gören eski çelik makaslarla, tuğla duvarlar ve çatı ahşap malzemeleri de onararak koruma altına aldık. Çatı ahşaplarını yeniledik, ahşap üzerine arduvaz taşları ile özgün formuna uygun çatı kaplamaları yaptık. Kulelerin onarımlarını da gerçekleştirdik” dedi.
Haydarpaşa Garı sahasında yürütülen kazılar hakkında da açıklama yapan Uraloğlu, şöyle devam etti: “İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından peron araları ve çevresinde yapılan kazılarda Osmanlı, Roma, erken ve geç Bizans dönemi yapı temellerine rastlandı. Alanın tarihi ve kültürel miras kimliğinin korunması, ortaya çıkarılan arkeolojik kalıntılar ile mevcut tarihi binaların restorasyonu ve bunların sergilenmesini içeren ‘Arkeolojik ve Endüstriyel Miras Parkı Projesi’ni hayata geçirdik. 400 bin metrekaresi arkeolojik park, 75 bin metrekaresi de demiryolu ve işletme alanları olacak. Şu anda tarihi peronların yeniden yapımlarını tamamladık. Tren garı alanında hat altyapısı, balast, travers işlerini bitirdik. Hat üstyapısı imalatlarına devam ediyoruz. Ray serim işlerini yüzde 35 oranında tamamladık. Atık su ve yağmursuyu drenajı gibi altyapı işlerini yüzde 85 oranında bitirdik. Aydınlatma direklerinin yüzde 70’ ini yerleştirdik, aydınlatma çalışmalarına devam ediyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığımıza bağlı İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından yürütülen arkeolojik kazılar da yüzde 90 oranında tamamlandı. Koruma ve taşıma işlemleri devam ediyor.”
Uraloğlu, “Haydarpaşa Garı'nda yürüttüğümüz restorasyon çalışmalarını hem de gar sahasında gün yüzüne çıkan tarihi değerleri dünyada bir ilk olacak. Bu nedenle projemizin hem İstanbul hem de Türkiye için çok önemli bir kazanım olduğunu düşünüyorum. Hiç şüphesiz İstanbul, kültür turizmi, inanç turizmi, gastronomi, sağlık, spor ve kongre turizmi açısından her çeşit turistin ilgisini çekebilecek, turizme dair her alanda sözü olan, emsali bulunmayan bir şehir. İstanbul'un tarihine ışık tutan çalışmalarımız da bölgenin tarihi dokusuyla uyum içindeki mimarisi ve alternatif ulaşım olanakları ile gerek İstanbullular gerek yerli ve yabancı turistler için bir çekim noktası haline gelecek.” ifadelerini kullandı.
RESTORASYON DEVAM EDİYOR
Haydarpaşa Garı ve çevresindeki gelişmeleri BTS Genel Sekreteri Murat Oral, BTS İşyeri temsilcisi Tugay Kartal ve BTS TİS ve Hukuk Sekreteri Hasan Bektaş ile konuştuk.Uzun süredir Haydarpaşa Garı’nda çalışan Kartal, restorasyon çalışmalarını da yakından takip eden isimlerden. Perdenin indirildiği Haydarpaşa Gar binasının çatı katı ve giriş katının, Kadıköy’e ve vapur iskelesine bakan dış cephe taşlarının ve ahşap doğramaların temizliğinin yapıldığını söyleyen Kartal, şu bilgileri paylaştı. “İskelenin sökülmesi için kurul onayı bekleniyor. Giriş katı hariç tüm katlardaki duvarların orijinal hale getirilmesi, boya, su ve elektrik tesisatının yenilenmesi, iklimlendirme, yangın alarm ve söndürme tesisatının kurulması, üçüncü aşama restorasyonda yapılacak. Haydarpaşa Garı’nda restorasyonun tam olarak tamamlanmasının daha zaman alacağını söyleyebilirim.”
Zemin etüt ve sondaj çalışmasının yapıldığını ama yapısal güçlendirme çalışmasının yapılmadığını ifade eden Kartal, “Bu konuyla ilgili Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının 3 Temmuz’da ‘Haydarpaşa Gar zeminde yapılan tespit çalışmaları sonucu zemin iyileştirme çalışmalarını tamamladıklarını ve olası büyük bir depreme yönelik yapısal güçlendirme imalatlarını da gerçekleştirdik’ şeklindeki açıklaması Haydarpaşa Garı binasını kapsamıyor.” diye konuştu.
“İSTASYON STATÜSÜNE DÜŞÜRÜLDÜ”
BTS Genel Sekreteri Murat Oral da “Haydarpaşa garının açılışı ile ilgili şu ana kadar verilen tarihlerin sürekli ertelendiğini vurgulayarak “Ulaştırma ve Altyapı Bakanı 3 Temmuz’da yaptığı açıklamada Haydarpaşa Garı’nın açılışının
2024 yılı içinde gerçekleşeceğini söyledi. Biz de bu tarihin takipçisi olacağız. Haydarpaşa garı kapandığı gün itibariyle karşılıklı 20 ana hat treni, 26 bölgesel ekspres ve 200’ün üzerinde banliyö trenine hizmet veriyordu. Bugün için planlanan şekliyle 3 peron ve 4 yolla Yüksek Hızlı Trenlerin varış ve kalkış istasyonu olacak. Bu da İstanbul’un 100 yıllık merkez tren garının işlevi küçültülerek neredeyse istasyon statüsüne düşürülmesi demek.” dedi.
16 Şubat 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Demiryolu İşletmeciliği Yetkilendirme Yönetmeliği” kapsamında manevra ve istasyon hizmetlerinin özelleştirilmesinin önünün açıldığını aktaran Oral, “Haydarpaşa Garı’nda lokomotif ve vagon bakım atölyesi olmayacak. TCDD’nin ilk Genel Müdürlük binası olan Haydarpaşa Gar binası, Kültür Bakanlığına devredildiği için binada görev yapan demiryolcular ilk etapta prefabrik yapıya taşınacak, akabinde ne olacakları ise meçhul. Başta Haydarpaşa Garı’nda olmak üzere tüm gar ve istasyonlarda işletmeciliği özel sektöre devretmeyi hedefliyorlar.” diye konuştu.
İstanbul’un deprem gerçeğini hatırlatan Oral, şunları paylaştı: “6 Şubat’ta yaşadığımız iki büyük depremde demiryolu ve denizyolu ulaşımının ne kadar önemli olduğunu gördük. Depremi bekleyen İstanbul’un merkez tren garı Haydarpaşa’nın işlevi küçültülmemeli, tam aksine eskisinden daha fazla olmalı. Haydarpaşa Garı, feribot iskelesi ve liman korunmalı.”
DAVALAR SÜRÜYOR
Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının “Özel Proje Alanı” olarak Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilmesinin ardından, işleminin iptali için Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) ve Mimarlar Odası 13 Mart 2024 tarihinde İstanbul 4. İdare Mahkemesi’nde dava açtı.
BTS TİS ve Hukuk Sekreteri Hasan Bektaş konuyla ilgili şunları söyledi: İstanbul İdare Mahkemesi yetkili mahkemenin Ankara İdare Mahkemesi olduğu gerekçesi ile dava dosyasını Ankara İdare Mahkemesine göndermişti. Ankara İdare Mahkemesi de İstanbul yetkili diye yetkili mahkemenin belirlenmesi için dosyayı Danıştay'a gönderdi. Danıştay yetkili mahkemenin İstanbul İdare Mahkemesi olduğuna karar verdi. Haydarpaşa garı 1908 yılından beridir ulaşım sektöründe gar hizmeti veren ve İstanbul’un simgesi haline gelmiş en önemli yapılardan biri. Ülkemizde yaşayan nüfusun büyük bir çoğunluğun bir anısını olduğu gar binası konum itibariyle de İstanbul’un en güzel yerinde ve büyük bir alana sahip olması nedeniyle de birçok rantiyecinin iştahını kabartıyor. Bu nedenle 2000’li yılların başından beridir çeşitli projeler üretilerek peşkeş çekilmek isteniyor. Oysa burası 116 yıldan beridir ülkenin en büyük şehrinde ve çok önemli bir işleve sahip. Büyüyen ve ulaşım ihtiyacı her geçen gün artan İstanbul için daha da büyütülmesi ve geliştirilmesi gerekiyor. Haydarpaşa Garı’nın gelecek nesillere bırakılması gereken bir emanet olduğunu söylemeyi ve hatırlatmayı inatla sürdüreceğiz.” dedi.
Haydarpaşa Garı ve çevresinin dönüşüm tehdidi altında olduğunu belirten Bektaş, şöyle devam etti: “Ankara-İstanbul arasında yapılan YHT ve bölgesel tren işletmeciliğinde düşülen darboğaz haklı olduğumuzu gösteriyor. Darboğazı aşmak için Söğütlüçeşme İstasyonuna viyadük yapılıyor. YHT seferlerinin bazıları Halkalı Garı’nda sonlandırılıyor. Ne Söğütlüçeşme ne de Halkalı YHT işletmeciliği ve tren hazırlama için uygun değil. Eğer biz sahip çıkmaz ve korumazsak, konumu ve kapladığı büyük alan bakımından Haydarpaşa ve çevresi her zaman tehdit altında olacak.”