Her park deprem toplanma alanı mıdır?
Yrd. Doç. Dr. Savaş Karabulut, her parkın mevcut haliyle toplanma alanı olamayacağına dikkat çekiyor
Kandilli Rasathanesi, beklenen büyük İstanbul depremi ve MarDİM projesi hakkındaki çalışmanın detaylarını kamuoyuyla paylaştı.7 üstü bir İstanbul depreminin yaşanmasıyla beraber Marmara Denizi tabanında heyelanların da yaşanabileceği uyarısı yapıldı. Kandilli Rasathanesi’nin açıklamasından sonra, “İstanbul depreme hazır mı?” sorusu bir kez daha gündeme geldi.
TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurulu’nun 2017 yılı Deprem Raporuna göre depremle ilgili mevzuat çok yetersiz. Zemin etüt değerlendirmelerinin büyük çoğunluğu ise kağıt üstünde kaldı. TMMOB’un hazırladığı raporda deprem toplanma alanlarına ilişkin bilgiler de paylaşıldı. 1999 depreminden sonra, kentlerde deprem toplanma alanları ile afet anında ulaşımı sağlayacak güzergâhlar tespit edilmişti. Örneğin İstanbul’da 470 “Geçici İskân Alanı” ve 562 “Birinci Derecede Acil Ulaşım Yolu” belirlenmişti. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deprem ve Doğal Afet Komisyonu’nun, 2016 yılında hazırladığı rapora göre 470 deprem toplanma alanı 77’ye düşmüş durumda. TMMOB İnşaat Mühendisleri İstanbul Şubesi’nin verdiği bilgilere göre ise 393 adet deprem toplanma alanının büyük çoğunluğu imara açıldı.
OLMAZSA OLMAZLAR
Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD) tarafından 1 Nisan 2015’te yapılan açıklamada, olası bir İstanbul depreminde nüfusun neredeyse tamamının geçici barınma hizmetine ihtiyaç duyacağı belirtiliyor. Peki, olası bir İstanbul depreminde milyonlarca insan nereye sığınacak. İstanbul’da deprem toplanma alanı olarak belirlenen araziler kriterlere ne kadar uyuyor? Her boş alan ya da park, deprem toplanma alanı olabilir mi? Bu soruları Jeofizik Mühendisleri İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Yrd. Doç. Dr. Savaş Karabulut’a sorduk.
Parkların hepsi deprem toplanma alanı olabilir mi?
Park alanları mevcut yapısıyla toplanma alanı özelliğinde değil. Toplanma alanı olabilmesi için o alanın çevresindeki yoğun ve yüksek yapı stoku, trafo gibi yangın potansiyeli olacak alanların düşünülmesi ve alanda olası bir afet durumunda her türlü duruma karşı hasar durumunu karşılayacak potansiyele sahip olması gerekiyor.
Parkların deprem toplanma alanı olarak belirlenmesi için hangi koşullar yerine getirilmeli?
Bu alanlara ulaşım yollarının yönlendirmelerle belirtilmiş olması, muhtarlıklar vasıtasıyla veya e-devlet sistemi üzerinden olası bir afet durumunda kimin hangi alana yönlendirileceği önceden bildirilmeli.Toplanma alanı ilan edilen parkların kaç kişi için hazırlandığı da önceden bildirilmeli ve gerekli uyarı levhalarıyla duyurulmalıdır. Günümüzde İstanbul’da bu hazırlığa sahip bir park yok. Ayrıca olası bir deprem ve sonrasında meydana gelebilecek olumsuz durumlara karşı bu alanlara tahliye sisteminin başlayabilmesi için bu merkezlerden anons veya sesli uyarı sistemleriyle toplum bilgilendirilmeli.
Deprem toplanma alanları kentin hangi noktalarında yer almalı?
Öncelikle toplanma alanlarına ulaşım kolay olmalı. Bu acil durum veya tahliye yollarının öncelikle var olması ve sürekli açık ve kullanılabilir olması ile mümkün. Toplanma alanlarının da yerleşim alanlarına en yakın noktalarda bulunması gerekmektedir. Yoğun yapılaşma ve olası bir depremde yıkılacak bina, köprü, alt geçit, liman gibi alanlara ulaşımı en kısa ve kolay olacak şekilde planlanmalı.
Deprem toplanma alanlarının yüz ölçümü önemli mi, vatandaşlar deprem toplanma alanları hakkında yeterince bilgiye sahip mi?
Toplanma alanlarının büyüklüğü elbette önemli ancak bu iş çevredeki nüfus yoğunluğu ve önceden hazırlanacak planlarla mümkün. Alanlarda kaç kişinin istihdam edileceği önceden kullanacak kişilere mutlaka bildirilmeli ve bölge sakinleri nereye gideceklerini önceden bilmeliler. İstanbul’da yaşayan neredeyse hiçbir birey toplanma alanlarının yerlerini ve nereye gideceklerini bilmiyor.
“YÜKSEK YAPILAR OLUMSUZ ETKİLER”
Deprem toplanma alanı olarak belirlenen arazilerin en az kaç metre ötesinde bina ya da yapı olabilir?
Deprem toplanma alanlarının olası bir deprem sırasında ulaşımı en kolay alanlarda olması gerekir ama bu alanların çevresindeki tesisler de önemli. Örneğin çökme ve su baskını nedeniyle sahile yakın dolgu alanları, yangın nedeniyle; petrol tesisleri, elektrik üretim tesisi yüksek gerilim hatları ve trafolar ve sonuç olarak yıkılma riski nedeniyle yıkılmaya maruz ve yüksek katlı yapılar olumsuz etkilerdir. Bu noktada parkları toplanma alanı olarak hazırlayacak yerel yöneticiler ve afet uzmanları tüm bu olumsuzlukları düşünerek toplanma alanlarını tespit etmek zorunda.
Deprem sırasında çıkması muhtemel bir yangında deprem toplanma alanında neler bulunmalıdır?
1906 San Francisco ve 1995 Kobe depremleri yaşam kayıplarının deprem ve buna bağlı meydana gelen yangınlar olduğu biliniyor. Bu nedenle yapılarda olası bir deprem yangın oluşma ihtimali yüksek. Bu durumu önlemek için tedbirler almak önceliklidir. Toplanma alanlarında ise köşelerinde araçların park etmesinin yasak olduğu yangın söndürme için kuyular açılması, ilgili toplanma alanındaki yangın müdahale ekibi ve yardımcılarının, yangın söndürme tüplerinin (ABC) hazır olması, ayrıca koordinasyon merkezinde olası yangın alanlarının bildirilmesi ve müdahalesi için gerekli iletişim alt yapısının sağlanması gerekiyor.
ASKERİ ARAZİLERİN ÖNEMİ
İstanbul’da deprem toplanma alanı olarak belirlenecek en uygun alanlar hangileridir?
Olası bir depremde yeşil alanlar veya terk edilmiş askeri alanlar en müsait alanlardır. Fakat bu alanların yerleşime açılıyor olması nedeniyle İstanbul’da daha önceden bildirilen 400 civarı toplanma alanından 70 civarındaki alan günümüze kaldı. Bu nedenle bazı belediyeler oyun parklarını içinde hiç bir üst-alt yapı hazırlığı olmadan “sadece” toplanma alanı tabelasıyla, toplanma alanı ilan ediyorlar. Afetzedelerin ulaşımının en kolay olacağı, yapılaşmanın en az olduğu, petrol/elektrik tesislerinden ve dolgu alanlarından uzak, yeşil/askeri alanlar toplanma alanları olarak koruma altına alınmalıdır.
Deprem toplanma alanlarını hangi kurum belirler?
Toplanma alanlarıyla ilgili her türlü hazırlık konuyla ilgili bakanlıkça (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) yapılır. Belirlenecek alanların kamulaştırılması ve hazırlanması için mecliste yasalaşması gerekiyor. Bakanlığın il müdürlükleri, ilgili ilçe belediyeleri ve muhtarlıklarla koordineli bir şekilde yapılacak planlamalarla tesis etmelidir.
TATBİKAT ŞART!
Deprem toplanma alanları hangi kriterlere göre planlanmalı ya da planlanıyor?
Ülkemizde toplanma alanlarının hangi kriterlerle belirleneceğine dair bir yönetmelik bulunmamaktadır. Bu konuda Meclis’te acil bir şekilde konunun uzmanlarınca bir çalışma grubu kurulmalı ve yönetmelik yayınlanmalı ve ilgili Bakanlığın il ve ilçelerdeki müdürlükleri, illerde vali ve ilçelerde kaymakamların koordinasyonunda, belediyelerle ve muhtarlıklarla birlikte planlanmalıdır. Tüm plan mahalle sakinlerine bildirilmeli ve düzenli olarak uygulamaya yönelik tatbikatlar yapılmalıdır. Depreme hazır yakalanmak için, önceden hazırlıklı olmak zorunludur. Bu da tatbikatlarla mümkündür.
İstanbul'da deprem toplanma alanı olmayan ilçe var mı?
Birkaç belediyenin belirlediği ve genelde hiçbir hazırlığı olmayan alanlar çoğu inşaata açılmış veya kullanılabilir değil toplanma alanı gibi gösterilmiştir. Bu sadece ‘yasal olarak iş yaptık’ görüntüsünden öteye gitmiyor.
Kadıköy'deki deprem toplanma alanları
Deprem toplanma alanları olarak belirlenen parklarda trafo bulunuyor bu sorun mu?
Trafolar günlük yaşamda yaydıkları elektromanyetik dalgalar ile insan yaşantısını tehdit ediyor. Trafolar, depremler sırasında yangın tehlikesi açısından devre dışı kalacak hatta bir tehlike unsuru olaraktır.
Karabulut'a göre deprem toplanma alanında bulunması gereken en temel şeyler şunlar:
- * Prefabrik veya tek katlı ahşap yapıların, iletişim için alt yapı tesislerinin, acil ve ilk yardım müdahaleleri için önceden kurulmuş olması gerekiyor.
- * Yangın, İstanbul depreminde can kaybı ve hasarı belirleyecek en temel unsur. Yangına karşı acil müdahale ekibi ve ekipmanlarının önceden toplanma alanında hazırlanması ve rutin kontrollerinin yapılması lazım.
- * Yaralanmalara karşı acil müdahale alanları, kronik hastalar, yaşlı ve çocuklar için dinlenme odaları bulunması gerekiyor.
- * Ayrıca tüm bu üst yapı tesislerine ek, alt yapı tesislerinin de kurulması şart. Elektrik sağlanması ve içme suyuna ulaşım en büyük sorun.
- * Jeneratör de bu konuda en temel bileşendir. İçme suyu üretimi yapacak tesislerin kurulması gerekmektedir.
- * Son olarak yemek üretimi için sığınaklarda yeteri kadar yığınak yapılması ve insani koşullarda dağıtımı için planlama yapılmalı.