İstanbul Planlama Ajansı’nın “İki Teker Üstündeki Kent İşçileri: Moto Kuryeler” çalışmasına göre, moto kuryeler son bir yılda ekonomik krizden en fazla etkilenen kesimlerden biri olurken, bu iş kolu büyük bir örgütlenme alanı olarak görülüyor

15 Şubat 2022 - 10:52

A ⁺ A^- Yazdır

İstanbul Planlama Ajansı, 2021 yılının Eylül ayında yayınladığı “Pandemi Koşullarında Hizmet Sektöründe Çalışanların Beklentileri” raporuyla farklı hizmet sektöründe çalışanların ekonomik ve sosyal beklentilerini araştırmıştı. Bu raporda öne çıkan iş kollarından biri de son günlerde hak gaspına uğradıkları için iş bırakma eylemi yapan moto kuryelerdi. Rapora göre, moto kuryelerin yüzde 80’i pandemide işini kaybedip kuryeliğe başlayanlardan oluşuyor. Pandemi ve online alışverişle genişleyen bu alanda tutunanların yarıya yakını (yüzde 43) 25-34 yaş aralığında ve bu kişiler büyük oranda (yüzde 70) eve en çok gelir getiren hane üyesi.

Raporda yer verilen memnuniyet anketi sonuçları da son bir yılda ekonomik krizin olumsuz etkilerini anlamak için ipuçları içeriyor. İPA’nın 2021’in Eylül ayında yaptığı araştırmada kuryelerle de görüşüldü. Kuryelerin yüzde 47’si işinden memnun olduğunu dile getirmişti. Kuryelere göre ücretler zamanında ödeniyordu, bu ücretlerle ortalama bir geçim sağlanıyordu ve çalışma saatleri çok uzun değildi. Ancak, aradan geçen bir buçuk yılın ardından ekonomik kriz bu tabloyu değiştirdi. Yüksek enflasyon, benzine ve gıdaya yapılan zamlar düşük ücretle çalışan kesimleri ve özellikle moto kuryeleri derinden etkiledi.

“ARTIK KALICI BİR İŞ KOLU”

İstanbul Planlama Ajansı’nın geçtiğimiz günlerde yayınladığı “İki Teker Üstündeki Kent İşçileri: Moto Kuryeler” adlı çalışması da bu gerçeği bir kez daha açığa çıkardı. Çalışmada, Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu’na göre Türkiye’de yaklaşık 900 bin moto kurye bulunduğu ve bunlardan yalnızca 100 bininin kayıtlı çalıştığı kaydedildi. Rapora göre, bir yılda 200’e yakın moto kurye hız baskısı sebebiyle hayatını kaybediyor.

Raporda, 2022 yılının ücretli çalışanlar için son derece hareketli geçeceğinin tahmin edildiği ve ilk örgütlü itirazın da moto kuryelerden geldiği paylaşıldı. Bunda, moto kuryelerin iki yıldan fazladır pandeminin yükünü taşımaları etkili oldu. Çalışmaya göre, tüm dünyada moto kurye piyasasının hacmi 2020’de 455 milyar doları aştı ve 2025’te bu hacmin 736 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Moto kuryelik artık pandemide işsiz kalanların geçici bekleme durağı değil, kalıcılaşmış ve meslekleşmiş bir iş kolu. Moto kuryeler de ülke ekonomilerinin tam ortasında yer alıyor.

Çalışmanın ayrıntılarında şu bilgiler paylaşıldı: “Moto kuryelik kalıcılaşan ve meslekleşen bir iş koluna dönüşürken büyük bir örgütlenme ve hareketlilik alanı olarak görülüyor. Çin’de son dönemde gerçekleşen kurye grevleri ve örgütlenmeleri ile bugün Türkiye’de yaşanan emek hareketliliği benzer dinamiklerden besleniyor, moto kuryelerin güvencesizliğiyle birlikte pazarlık gücü de artıyor. Bugün yükselen direnişlerin özellikle bir yıl içerisinde yükselen enflasyon sebebiyle ücretlerin erimesi ve yaşam maliyetinin artması ile doğrudan ilişkili olduğu görülüyor.”

TALEPLERİ NELER?

Grev kararı alan işçilerin başlıca talepleri arasında ücretlere yapılan zam oranları ile enflasyon oranı arasındaki makasın kapanması öne çıkıyor. Peki moto kuryeler neler istiyor, talepleri neler? Raporda şu maddeler paylaşıldı:

İŞVERENDEN BEKLENTİLERİ

• Hız baskısının ve puan sisteminin kaldırılması.
• Ücretlerin iyileştirilmesi. 
• Çalışma koşullarının iyileştirilmesi. 
• Örgütlenme hakkının garanti altına alınması. 
• Esnaf kurye sisteminin kaldırılması ve güvenceli istihdam koşullarının sağlanması.

HÜKÜMETTEN BEKLENTİLERİ

• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) denetlemelerinin yapılması.
• Motor ve ekipman güvenliğinin işveren sorumluluğu olarak tanımlanması.
• Moto kuryeliğin “tehlikeli işler” sınıfına alınması, bununla ilintili sosyal haklara erişimin sağlanması ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) belgesinin bu işi yapanlar için zorunlu tutulması.
• Otoyollar ve köprülerde moto kuryelerin yol güvenliğini sağlayacak trafik düzenlemelerinin yapılması.

YEREL YÖNETİMLERDEN BEKLENTİLERİ

• Moto kuryelerin sorun ve ihtiyaçlarının yaygınlaştırılması.
• Toplumsal farkındalığı artıracak çalışmaların yapılması.
• Mesleki yeterliliği destekleyecek ücretsiz eğitim ve sertifika programlarının oluşturulması.
• Ana arterlerde moto kuryelerin yol güvenliğini sağlayacak trafik düzenlemelerinin yapılması.