10 Aralık İnsan Hakları Günü nedeniyle insan hakları örgütleri tarafından hazırlanan hak ihlalleri raporlarını derledik

07 Aralık 2023 - 10:59

A ⁺ A^- Yazdır

Tüm insanların dil, din, cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin eşit ve aynı haklara sahip olduğunun kabul edildiği İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin kabul edilişinin yıldönümü olan İnsan Hakları Haftası içindeyiz. 10 Aralık, yani bundan 72 yıl önce, 1948’de Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin yayınlanmasından bu yana Dünya İnsan Hakları Günü olarak hatırlanıyor. İnsan Hakları Beyannamesi’nde “Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir akide, milli veya içtimai menşe, servet, doğuş veya herhangi diğer bir fark gözetilmeksizin işbu Beyannamede ilan olunan tekmil haklardan ve bütün hürriyetlerden istifade edebilir” denilmesine rağmen dünyanın birçok yerinde hak ihaleleri yaşanıyor.  İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi bir sözleşme değil bildirge olduğu için hukuki bağlayıcılığı yok ve o yüzden de imzacı olan pek çok ülkede ihlal edilebiliyor.  

20 KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ

Bildirgeyi Bakanlar Kurulu kararıyla  27 Mayıs 1949 yılında imzalayan Türkiye’de de durum insan hakları kurumlarının raporlarına göre pek parlak değil.  İnsan Hakları Derneği’nin 2022 yılı Türkiye İnsan Hakları İhlalleri raporuna göre “Dur ihtarına uymadıkları gerekçesiyle güvenlik güçleri tarafından 1’i çocuk olmak üzere 20 kişi öldürüldü, 27 kişi yaralandı. 1452 kişi gözaltında işkence ve kötü muamele gördü. İfade özgürlüğüne yönelik 308 kişiye 76 soruşturma açıldı.

Rapora göre toplantı ve gösteri özgürlüğüne yönelik ihlallerin de dosyası oldukça kabarık. Güvenlik güçleri tarafından müdahale edilen toplantı ve gösterilerin sayısı 571. Toplantı ve gösteriler nedeniyle 1195 kişiye de dava açıldı. İnsan Hakları Derneği’nin tespit edebildiği kadarıyla Türkiye’deki hapishanelerde halen 651’i ağır hasta olmak üzere 1517 hasta mahpus bulunuyor.

HAK SAVUNUCULARINA ENGEL

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV)’nın hazırladığı Türkiye’de İnsan Hakları Savunucularının 2022 Yılında Karşılaştığı Baskı, Engel ve Zorluklar raporu da hak savunucuların yaşadığı ihlalleri gözler önüne seriyor. Rapora göre hak savunuculuğu faaliyetleri nedeniyle toplamda 4819 kişi yargısal taciz, idari taciz, fiziksel şiddet, tehdit, hedef gösterme ve misilleme müdahalelerinden en az biri veya birkaçına maruz bırakıldı. Aynı dönem içerisinde 16 dernek, 5 meslek örgütü ve 1 vakıf da insan hakları alanındaki faaliyetleri nedeniyle doğrudan ya da dolaylı olarak hedef alındı, yargısal ve idari tacize maruz bırakıldı. 34 farklı şehirde toplamda 311 etkinlik barışçıl toplantı, gösteri ve yürüyüşünün yapılması engellendi.

KUTU: İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ’NDEN

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi toplam 30 maddeden oluşuyor. Bildirgeden bazı maddeleri yayımlıyoruz

• Herkes; ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka inançlarına bakılmaksızın eşit haklara sahiptir. İnsanlar ulusal ve toplumsal kökenleri, zenginlikleri, doğuş farklılıkları ya da herhangi başka bir ayrım gözetilmeksizin bu bildirgede belirtilen tüm haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilirler.
•  Yaşamak, özgürlük ve kışı güvenliği herkesin hakkıdır.
•  Hiç kimse kölelik ya da kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü biçimiyle yasaktır.
•  Hiç kimseye işkence yapılamaz; kıyıcı, insanlık dışı, onur kırıcı ceza ve davranışlar uygulanamaz.
• Herkesin, kendisine anayasa ya da yasalarla tanınan temel haklarının yok edilmesi ya da zedelenmesi girişimine karsı ulusal mahkemelere başvuru hakkı vardır.
•  Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonamaz ya da sürülemez.
•  Hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine konut dokunulmazlığına ya da yazışma özgürlüğüne keyfi olarak karışılamaz; kimsenin onur ve ününe karşı kötü davranışlarda bulunulamaz. Herkesin bu karışma ve kötü davranışlara karşı yasalarla korunma hakkı vardır.
•  Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına sahiptir.  
• Herkes barışcıl yollarla toplantı yapmak, dernek kurmak ve derneğe katılmak hakkına ve özgürlüğüne sahiptir.
• Herkesin, toplumun bir üyesi olarak sosyal güvenliğe hakkı vardır.
• Herkesin, gerek kendisi gerek ailesi için yiyecek, giyim, konut, tıbbi bakım ve gerekli sosyal hizmetler de dahil olmak üzere, sağlık ve refahını sağlayacak uygun bir yaşam düzeyine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık veya geçim olanaklarından kendi iradesi dışında yoksun bırakacak başka durumlarda güvenliğe hakkı vardır.