"İşçiler daha çok vergi veriyor"
DİSK-AR’ın raporuna göre Türkiye’de işçiler, şirketlerden fazla vergi veriyor. 2014-2023 arasında toplam vergi gelirlerinin yüzde 16’sı işçilerin ücretlerinden kesilirken şirket vergilerinin payı yüzde 15,6 düzeyinde kaldı
Maliye ve Hazine Bakanlığı tarafından hazırlanan ve öneri olarak sunulan yeni vergi paketinde KDV, ÖTV, gelir ve kurumlar vergisi ile vergi usul kanunları başta olmak üzere birçok kanunda düzenleme yapılması hedefleniyor. Ancak uzmanlar yeni vergi paketinin özellikle maaşlı çalışanlar için ek yük getireceğini savunuyor. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) yayınladığı vergi raporu da bu görüşü destekliyor.
ÇALIŞANLARDAN KARŞILANIYOR
Raporun tanıtım toplantısında konuşan DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, dolaysız vergilerin yanında dolaylı vergilerin de çalışanların vergi yükünü artırdığını vurgulayarak, “Bir yandan gelir vergisi bir yandan dolaylı vergiler, ülkenin vergi gelirlerinin önemli bir kısmını çalışanlardan karşılanmasına yol açıyor. İşverenlere ise vergi indirimleri ve prim destekleri sürüyor. Gelirdeki ve vergideki adaletsizlik servetlere de yansıyor. Türkiye’de en zengin yüzde 1’in servetinin bütün ülkenin servetinin yüzde 39,5’ini oluşturmasına rağmen büyük servet sahiplerine uygulanacak herhangi bir vergi düzenlemesi akıllarından bile geçmiyor.” diye konuştu.
Vergideki adaletsizliği büyütecek adımlar atıldığını söyleyen Çerkezoğlu, “Kamuoyunun gündemine oturan vergi paketinde ücretlilerin vergi yükünü hafifletecek herhangi bir düzenleme bulunmadığı gibi KDV ve harçlarda artış yapılması planlanıyor. Vergilerin önemli bir işlevi olan gelirin yeniden bölüşümü ve gelir adaleti sağlama işlevi görmezden geliniyor. Hükümet vergiyi tabana yaymaya devam ediyor.” dedi.
“İŞÇİLER DAHA ÇOK VERGİ VERİYOR”
Peki ücretli çalışanların vergi yükü hangi boyutlara vardı. Vergilerin artması nelere yol açacak. DİSK-AR’ın paylaştığı rapora göre 2000 yılındaki ilk vergi tarife dilimi yeniden değerleme oranına göre artırılsaydı 2024’te ilk vergi tarife dilimi 110 bin TL değil yaklaşık 290 bin TL olacaktı. 2000 yılındaki vergi tarife dilimi asgari ücret kadar artırılsaydı 2024’te ilk vergi tarife dilimi 438 bin TL’yi aşacaktı.Raporda yer verilen bilgilere göre Türkiye’de işçiler, şirketlerden fazla vergi veriyor. 2014-2023 arasında toplam vergi gelirlerinin yüzde 16’sı işçilerin ücretlerinden kesilirken şirket vergilerinin (kurumlar) payı yüzde 15,6 düzeyinde kaldı. Dolaylı vergilerin tüm vergiler içindeki oranı 1990’da yüzde 48 iken 2000’de yüzde 59’a ve 2024’te yüzde 69’a ulaştı. Türkiye’de en zengin yüzde 10 toplam servetin yüzde 70’ine, en zengin yüzde 1 ise yüzde 39,5’ine sahip. Türkiye’de servet sahipliğinde ciddi bir dengesizlik olmasına rağmen, büyük servetlere vergi uygulaması bulunmuyor. 2014 yılında mülkiyet üzerinden alınan vergilerin tüm vergi gelirleri içindeki payı yüzde 3,7 iken bu oran 2023’te yüzde 2,3’e geriledi. 2010 yılından bu yana işverenlere yapılan SGK prim desteği toplam 58,7 milyar dolara ulaştı.
“NET ÜCRET DÜŞÜYOR”
Rapora göre 2022 yılı başından bu yana ücretlerin asgari ücret kadar kısmına uygulanan vergi istinasına rağmen net ücretlerde büyük düşüşler yaşanıyor. Ocak 2024’te 7.276 TL olan toplam vergi ve sigorta prim kesintisinin (gelir vergisi, damga vergisi, işsizlik sigortası yaklaşık primi ve SGK primi), Eylül 2024 itibarıyla 9.996 TL’ye yükselmesi bekleniyor. Böylece çalışanların yılbaşında toplam kazancının yüzde 20,8’i vergi ve kesintilere gidecek ve brüt ücretin yaklaşık yüzde 79’u işçiye kalacak. Eylül 2024 itibarıyla ise ücretin yaklaşık yüzde 29’u vergi ve kesintiye uğrayacak. Bir işçi, 2024 yılında 39.484 TL’si gelir vergisi olmak üzere yaklaşık 104 bin TL vergi ve kesinti (SGK primi, gelir vergisi, işsizlik sigortası primi ve damga vergisi) ödemek zorunda kalacak.
TALEPLER NELER?
Rapordaki verilere göre 1990’da yüzde 52 olan doğrudan vergilerin payı 2000’de yüzde 41’e ve 2024’te yüzde 31’e geriledi. Dolaylı vergilerin tüm vergiler içindeki oranı ise 1990’da yüzde 48 iken 2000’de yüzde 59’a ve 2024’te yüzde 69’a ulaştı. Çalışanlar bir yandan yüksek gelir vergileri öte yandan tüketim vergileri ile vergi yükü altında ezildi. DİSK, şu önerileri sıraladı:
-Gelir vergisi ilk tarife oranı yüzde 10’a düşürülmeli.
-Gelir vergisi tarife dilimleri yeniden değerleme oranı kadar (asgari ücret artışından az olmamak kaydıyla) artırılmalı.
-Asgari ücret istisnası vergiden değil, matrahtan indirim yoluyla uygulanmalı.
-İşverenlere uygulanan 5 puanlık SGK prim indirimi işçilere de sağlanmalı.
-Büyük servetlerin vergileneceği adil bir servet vergisi uygulanmalı. Çağ dışı damga vergisi kaldırılmalı.