İPA’nın Kent Gündemi Serisi’nin “Enflasyon ve Kronikleşen Yoksulluğun Gölgesinde Geçim Mücadelesi:Emekliler” raporuna göre İstanbul’da yaklaşık 2,4 milyon emekli bulunuyor. Emekli İstanbulluların yüzde 28,4’ü çalışmaya devam ederken, çalışanların yüzde 18,3’ü hem kiracı hem de başka bir geliri yok

11 Temmuz 2024 - 09:29

A ⁺ A^- Yazdır

İstanbul Planlama Ajansı “Kent Gündemi Serisi”nin son raporunda emeklilerin geçim mücadelesinin ayrıntılarını paylaştı. Rapora göre asgari ücret artışlarının emekli aylıklarına aynı oranda uygulanmaması, emekliler için ciddi geçim sıkıntıları yaratıyor. 2023’te 44 ülke arasında yaşam kalitesi açısından sondan ikinci olan Türkiye, gelir kategorisinde ise en son sırada yer aldı. İPA’nın araştırmasında öne çıkan detaylar şöyle:

YÜZDE 31 ORANINDA ARTTI

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından açıklanan verilere göre Türkiye’de yaşlılık aylığı alanların sayısı 2014 yılında 7,5 milyon civarındayken bu rakam 2023 yılı aralık ayında 11,5 milyona ulaştı. Türkiye Emekliler Derneği’nin (TÜED) yaptığı araştırmaya göre ise Türkiye genelinde 16,1 milyon emekli yaşıyor. SGK verilerine göre 2023 yılı Aralık ayı itibarıyla yaşlılık aylığı alanların yüzde 70,3’ünü özel sektörde sözleşmeli olarak çalışan 4A sigortalı kişiler, yüzde 15,4’ünü kendi mesleğini icra eden ve bağımsız olarak çalışan (esnaf-işyeri sahibi, sanatkar ya da serbest meslek grubu) 4B sigortalı kişiler, yüzde 14,3’ünü ise devlet memuru olarak hizmet veren kadrolu çalışan 4C sigortalı kişiler oluşturuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan araştırmalara göre 2023 yılında Türkiye genelinde temel gelir kaynağı emekli aylığı olan hane sayısının 4,7 milyon civarında olduğu belirlendi. Bu, tüm hanelerin yaklaşık yüzde 17,8’ini kapsıyor. Emekli aylığının temel gelir kaynağı olduğu hane sayısı 2023 yılında 2002 yılına kıyasla yaklaşık yüzde 80, 2014 yılına kıyasla ise yaklaşık yüzde 31 oranında artış gösterdi.

ASGARİ ÜCRETİN YARISINDAN AZ

Küresel ölçekte yaşanan enflasyon krizinin maaşlara yansımasının yanı sıra yasal mevzuatlarda meydana gelen değişiklikler de Türkiye’de emekli maaşları giderek eridi. Emekli maaşları ile ilgili olarak SGK verileri üzerinden yapılan incelemeler, 2010 yılında asgari ücretten daha fazla olan en düşük emekli aylığının, geçtiğimiz 15 sene içerisinde bir asgari ücretin neredeyse yarısına gerilediğini gösteriyor. 2010 yılında 680,3 TL olan en düşük emekli aylığı 2024 yılında 10 bin TL olurken asgari ücret 587,85 TL’den 17 bin TL’ye yükseldi, 2010 yılında asgari ücretin 1,16 katı olan en düşük emekli maaşı günümüzde asgari ücretin neredeyse yarısı seviyesine indi.

SOSYAL AKTİVİTEYE PARA AYIRAMIYORLAR

Temel gelir kaynağı emekli aylığı olan hanelerin, hane başı tüketim harcamalarının dağılımı incelendiğinde, harcamalarının dörtte üçünün gıda, barınma ve ulaşım gibi temel ihtiyaçlara yapıldığı görülüyor. Gıda ve alkolsüz içecekler türünde yapılan harcama oranının 2014 yılından bu yana artış gösterdiği; bununla birlikte kültür, eğlence, konaklama, dışarıda yeme-içme gibi sosyal aktivitelere yönelik harcama oranının ise düştüğü görülüyor. Hanehalkı tüketim harcamalarında bir diğer dikkat çeken unsur ise konut ve kira harcamalarının 2022 yılında yüzde 28,6 iken 2023 yılında yüzde 31,9 seviyesine çıkmış olması. Buna göre son yıllarda enflasyon ile meydana gelen fiyat artışları ile emeklilerin barınma, gıda gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına sosyal aktivite harcamalarını kestiği ortaya çıkıyor.

İŞ ARAYAN EMEKLİLER

SGK verilerine göre Türkiye’de en fazla emeklinin yaşadığı şehir İstanbul’da 2023 yılı aralık ayında 2,4 milyon emekli bulunuyor ve bu rakam tüm Türkiye’deki emeklilerin beşte birini oluşturuyor. Tüm Türkiye’de olduğu gibi İstanbul’da yaşayan emekliler arasında da çalışmaya devam etme durumu giderek yaygınlaşıyor. İş arayan emeklilere yönelik bir diğer veri de İŞKUR tarafından açıklanan bilgilerde ortaya çıkıyor. Buna göre yaş gruplarına göre işe yerleştirmeler ile kayıtlı işsizlere yönelik yapılan değerlendirmelerde 2023 yılında 55 yaş ve üstünde 17 bin 137 kişi İŞKUR’a başvuruda bulunurken, bu tüm yaş grupları tarafından yapılan başvuruların yüzde 2,9’unu oluşturuyor. 55 yaş ve üstü İŞKUR’a başvuranların yüzde 8’ini (1.368 kişi) ise 65 yaş ve üstü bireyler oluşturuyor. İPA’nın raporuna göre emekli İstanbulluların yüzde 18,3’ü hem kiracı hem de hanelerinde çalışan başka biri yok. İstanbul genelinde 148 bin 420 hane kiracı ve bu haneler sadece emekli maaşı ile geçinmek zorunda. İstanbul’da kiracı olan iki kişilik emekli hanesinin ortalama yaşam maliyeti 2024 yılının Nisan ayında 24 bin 991 TL olarak belirlenirken en düşük emekli maaşı bu yaşam maliyetinin yarısından az kalıyor.

İSTANBUL İÇİ GÖÇ

İPA’nın araştırmasında İstanbul genelinde kiraların günümüzde geldiği ortalama değerlerin en düşük emekli maaşını ikiye-üçe katladığı ifade edilirken, İstanbullu emekliler, barınma giderlerini karşılamada karşılaştıkları zorlukları altını çizerek vurguluyor. İstanbul’da kiracı emekliler gibi ev sahibi emekliler de maaşlarının düşüklüğünden şikayetçi. Maaşların düşüklüğü sebebiyle eskiden sahip oldukları hayat standartlarına sahip olamadıklarını belirten emekliler kira giderleri olmamasına rağmen kıt kanaat geçindiklerini ifade ediyorlar.

Kiralardaki dramatik artışlar İstanbul’da yaşayan emeklilerin de göç etmesine neden oluyor. İstanbul ilçeleri arasında alınan göç itibarıyla son beş yılda 55 yaş ve üstü bireylerin en çok gittikleri ilçeler sırasıyla Kadıköy (yüzde 5,9), Esenyurt (yüzde 5,8), Beylikdüzü (yüzde 5,0), Maltepe (yüzde 4,7) ve Ümraniye (yüzde 4,3) iken tüm yaş gruplarının ise İstanbul genelinde en çok taşındıkları ilçeler sırasıyla Esenyurt (yüzde 6,4), Ümraniye (yüzde 4,7), Başakşehir (yüzde 4,2), Kadıköy (yüzde 4) ve Sancaktepe (yüzde 4) oldu. Yerelleşme katsayısı üzerinden hesaplama yapıldığında ise 55 ve üst yaş grubunun İstanbul ilçeleri içinde tüm yaş gruplarına göre daha yoğun bir şekilde göç ettikleri ilçeler sırasıyla Adalar, Şile, Silivri, Çatalca ve Büyükçekmece olarak kaydedildi.