İstanbul’da gelir eşitsizliği artıyor
İstanbul Planlama Ajansı’nın “Küreselden Yerele Orta Sınıf ve Gelir Dağılımı" raporuna göre İstanbul’daki hane halkının 2007’deki 100 TL’lik alım gücü 2023’te 35 TL’ye geriledi
İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın “Küreselden Yerele Orta Sınıf ve Gelir Dağılımı" başlıklı raporu yayınlandı. Prof. Dr. Tahsin Bakırtaş’ın kaleme aldığı, Prof. Dr. Murat Şeker ve Doç. Dr. Buğra Gökce’nin katkı sunduğu araştırmada AB, G7, BRICS ve ABD ölçeğinde çalışan orta sınıfların gelişimi ele alındı. Türkiye ve İstanbul özelinde de detaylı değerlendirmelere yer verildi.
Dünya Değerler Anketi (World Value Survey) 2022 yılı verilerinin referans gösterildiği rapora göre, Türkiye’de nüfusun yüzde 72’si kendini orta sınıf, yüzde 14,4’ü düşük gelirli sınıf, yüzde10,1’i de üst sınıf olarak görüyor. Ancak Türkiye’de 2021 yılı ve sonrasında yaşanan yüksek enflasyon, ortanca hanehalkının net reel gelirini erozyona uğrattı. Gelirler küçükten büyüğe sıralandığında ortaya düşen değer, medyan geliri ifade ediyor. Araştırmada yer verilen bilgilere göre 2007’de medyan gelir 2,7 kat asgari ücrete eşitken, 2023’te 1 asgari ücrete eşit hale geldi. Türkiye’de her üç haneden biri yoksul ve her an yoksulluğa düşecek durumda.
“DAHA FAZLA GÜÇ KAYBETTİ”
Türkiye’de servetin sınıfsal dağılımı incelendiğinde ise servetin üst sınıfta toplandığı, zaman içinde orta ve alt sınıftan, üst sınıfa servet transferi yapıldığı kaydedildi. Diğer ülkelerin aksine, Türkiye’de eğitim düzeyi yükseldikçe, iş gücünün saatlik kazanç artışı görece düştü. Türkiye’de orta sınıf Covid-19 Pandemisi ve “Epistemolojik Kopuş” dönemi ve sonrasında AB-27, G-7 ve BRICS ülkelerindeki orta sınıftan çok daha fazla güç kaybetti. Türkiye’de orta sınıfta yaşayan haneler, diğer iki uca yani alt ve üst sınıfa kaydı. Türkiye’de bölgesel gelir dağılımında farklılıklar fazlasıyla göze çarpıyor. Bölgesel Gini katsayıları incelendiğinde, gelirin görece en adaletli dağıtıldığı bölgenin Ortadoğu Anadolu olduğu görülürken, gelirin en adaletsiz dağıtıldığı bölgenin İstanbul olduğu kaydedildi.
“35 TL’YE GERİLEDİ”
Araştırmaya göre Türkiye’de sigortalı çalışan nüfusun yaklaşık dörtte biri İstanbul’da yaşıyor. İstanbul’da sigortalı çalışanların aylık kazancı asgari ücretin yaklaşık 2,5 katı düzeyinde. Çalışma çağındaki nüfus değerlendirildiğinde ise lise altı eğitime sahip nüfusun oranının azaldığı, yüksek öğrenimlilerin oranının arttığı görülüyor. Bu veriler İstanbul’un, çalışan orta sınıfın merkezi olduğu ortaya koyuyor. Türkiye’de ve İstanbul’da reel medyan gelir 2006 yılına göre düştü ancak düşüş İstanbul’da daha fazla oldu. İstanbul’daki ortanca hanehalkı Türkiye’dekinden daha fazla refah kaybına uğradı. 2007’de İstanbul’daki ortanca hane halkının geliri asgari ücretin 4 katı iken, bu oran 2023’te 1,4 düzeyine inerek neredeyse Türkiye ortalaması olan 1 asgari ücret düzeyine geldi. İstanbul’daki hane halkının 2007’deki 100 TL’lik alım gücü 2023’te 35 TL’ye geriledi.
KIRILGANLIK ARTIYOR
İstanbul’da üst gelir sınıfı ile alt gelir sınıfı arasındaki farkın 2014 sonrası dönemde arttığı kaydedilirken, “İstanbul’da görece üst ve orta sınıfta yaşayan hanehalkı oranı düşerken, yoksul ve yoksulluğa düşme riski olan kırılgan hanehalkı oranı yükselmektedir. Gini katsayısındaki değişim, İstanbul içindeki gelir dağılımı eşitsizliğinin (2015 ve 2023 yılları dışında) Türkiye’deki gelir dağılımı eşitsizliğinden daha fazla olduğunu göstermektedir.” ifadelerine yer verildi.
Raporunun sonuç kısmında şu görüşlere yer verildi: “Orta sınıftan alınan ekonomik gücün üst gelir grubuna aktarıldığı görülmektedir. Bu dramatik gidişata son vermek ancak akıl ve bilim esaslı politikalarla ortaya çıkartılacak yeni bir ekonomi prensibinin uygulanması ile mümkün olacaktır. Mevcut ekonomik koşullar da dikkate alındığında çalışanların vergi ve SGK yükünü azaltmak, daha düşük gıda ve market maliyetleri sağlamak, çocukların ve gençlerin eğitim ve öğretiminde temel ihtiyaçlarının kamu tarafından karşılanması, daha düşük sağlık hizmeti maliyetleri, koruyucu ve birinci basamak sağlık hizmetlerinin tamamen kamu tarafından karşılanması, alt gelir grubuna kiralık konut yapımı gibi farklı önerilerin yoksul ve orta gelir grubunu güçlendirici etkiye sahip olacağı bilinmektedir. Bu kapsamda atılan adımların günümüz ekonomi politiğinde yoksul ve orta gelir grubunu güçlendirmesi oldukça önem