Kadıköy'ün afetlere karşı direnç haritası
Kadıköy’de tsunami riski var mı? Hangi bölgeler zemin olarak riskli? Kadıköy Belediyesi’nin Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda Kadıköy’ün afetlere ne kadar dirençli olduğu sayısal verilere ve bilimsel araştırmalara yer verilerek masaya yatırıldı
Günümüzde afet dirençliliği, kentlerin sürdürülebilir hale gelmesinin, kentin işlevini devam ettirmesinin ve toplumun afet karşısındaki koşullara uyum sağlayabilmesinin başında geliyor. Kadıköy Belediyesi’nin Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda yer alan bilgilerde ilçenin deprem, tsunami ve sel gibi afetlere ne kadar hazır olduğu masaya yatırıldı.
“YÜZDE 63,97’Sİ YERLEŞİME UYGUN”
2021 yılında BİMTAŞ tarafından yapılan çalışmaya göre Kadıköy’de toplam 25 bin 209 bina bulunuyor. İlçe zemininin yüzde 63,97’si yerleşime uygun yapıya sahip. Yerleşime uygun alanda toplam bina stokunun yüzde 62,08’i (15 bin 650 adet) yer alıyor. Çoklu risk bölgeleri, sıvılaşma, su baskını ve sellenme açısından yerleşimin en riskli olduğu alanlar ilçe zemininin yüzde 16,05’ini oluştururken ve ciddi risk taşıyan bu alanlardaki bina sayısı toplam bina stokunun yüzde 13,16’sını (3 bin 318 adet) kapsıyor.
KAÇ BİNA HASAR ALACAK?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı işbirliği ile 2020 yılında yayımlanan, İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi kapsamında üretilmiş olan verilere göre 7.5 büyüklüğündeki senaryo depreminde, Kadıköy’deki binaların ortalama yüzde 60’ının hasar görmeyeceği tahmin ediliyor. Binaların ortalama yüzde 27’sinin hafif, yüzde 10’unun orta, yüzde 2’sinin ağır ve yüzde 1’inin de çok ağır hasar görmesi bekleniyor.
Senaryo depreminde Kadıköy’deki binaların ortalama yüzde 13’ünün ( 3 bin 139 bina) orta ve üstü seviyede hasar göreceği tahmin ediliyor. 21 bin 933 binanın ise hasarsız veya hafif hasarlı olması bekleniyor. Geçmiş depremlerde yaşananlar, can kaybı ve yaralanma oranlarının kadın ve çocuklarda daha fazla olduğunu gösteriyor. Geçmiş dönem deprem sonrası istatistikleri, can kayıplarının büyük çoğunluğunun sarsıntı sırasında, daha az kısmının ise binadan çıkmaya çalışırken ya da kurtarılmayı beklerken meydana geldiğini gösteriyor. Yaralanmaların ise yaklaşık yarısının, sarsıntı sırasında, diğer yarısının ise deprem sırasında veya sonrasında binadan çıkmaya çalışırken meydana geldiği gözlemlendi.
“41 BİN KİŞİNİN BARINMA İHTİYACI OLACAK”
Deprem nedeni ile meydana gelen bina hasarlarının önemli bir etkisi de binaların barındırma özelliğini kaybetmesi. Acil barınma ihtiyacının belirlenerek, bunun karşılanması için gerekli ön planlama ve çalışmaların yapılması, özellikle yoğun yapılaşmaya maruz metropol alanlarda beklenen depremler için kritik önem taşıyor. Deprem sonrası insanların, hasarlı olmasa da binalara girmeyip bir süre dışarıda olmayı tercih etmeleri de genel resmi ağırlaştıran bir durum. Kadıköy’de 7.5 senaryo depremi sonrasında 13 bin 585 hanelik acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı tahmin ediliyor. Hane başına üç kişilik nüfus kabulüyle, 40 bin 755 kişinin acil barınma ihtiyacı olacağı bekleniyor.
TAŞKIN VE SEL RİSKİ
Kurbağalıdere, Dinlenç Deresi, Seyit Ahmet Deresi ve bu derelerin oluşturduğu vadiler, Turşucu Deresi ve Çamaşırcı Deresi’nin bulunduğu hatlar ve bu alanların çevresinin, farklı risk derecelerinde taşkın riski en yüksek alanlar olarak öne çıktığı görülüyor. İlçe sınırları içerisinde birinci derece risk alanında kalan alan 66,44 hektar alan, ikinci derece risk alanında kalan alan 152,83 hektar alan, üçüncü derece risk alanında kalan alan 152,82 hektar alan olmak üzere toplamda 372,09 hektar alanın taşkın riski altında olduğu ortaya çıktı. Taşkın riski alanlarında kalan alanlar, risk derecelerine göre ilçe yüzölçümüne oranlandığında; ilçe yüzölçümünün yüzde 2,65’i birinci derece taşkın riski, yüzde 6,09’u ikinci derece taşkın riski, yüzde 6,09’u üçüncü derece taşkın riskine sahip olmak üzere, toplamda yüzde 14,83’ü taşkın riski ile karşı karşıya.
İlçe sınırları içerisinde birinci derece risk alanında kalan bina sayısı 570, ikinci derece risk alanında kalan bina sayısı bin 77, üçüncü derece risk alanında kalan bina sayısı bin 652 olmak üzere toplamda 3 bin 299 adet binanın taşkın riski altında olduğu görülüyor.
FENERBAHÇE MAHALLESİ İLK SIRADA
Kadıköy’ün denize 28,79 kilometre kıyısı bulunuyor. Bu kıyı şeridinin büyük çoğunluğu geniş ve yayvan düzlüklerden oluşurken, bu alanda yürüyüş yolları, parklar, spor sahaları ve otoparklar bulunuyor. Bu alanların hemen gerisinde ise yapılaşma alanları başlıyor. İlçe kıyılarına gelen tsunami dalgalarının düşük topografik eğim ve engelsiz arazide ilerleyerek yapılara kadar ulaşacağı, kıyıya dik açılan cadde ve sokaklardan içerilere doğru ilerleyeceği düşünülüyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem Risk Yönetimi ve İyileştirme Daire Başkanlığı, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin 2020 yılında yaptığı Tsunami Risk Analizi ve Eylem Planı Raporu’na göre Kadıköy ilçesinde; Sismik Kaynaklı Tsunami Baskını ve Deniz Altı Heyelanı Kaynaklı Tsunami Baskını olmak üzere, iki ayrı risk analizi yapıldı.
Tsunami sayısal modeli NAMI DANCE GPU kullanılarak gerçekleştirilen benzetimlerin sonuçlarına göre, Kadıköy ilçesi için en kritik sismik tsunami kaynağının Marmara Denizi içinde bulunan Prens Adaları Fayı (Prince Islands Fault-PIN) olduğu tespit edildi. PIN kaynaklı tsunami benzetim sonuçlarına göre, Kadıköy’de karadaki maksimum su basma derinliğinin noktasal olarak 7,79 metreye ulaştığı hesaplandı. Benzetim sonuçlarına göre, PIN kaynaklı olası bir tsunamide, Kadıköy ilçesinin yüzde 6,34’ünü kapsayan 1,59 kilometrekarelik bir alanda ve sekiz mahallede tsunami su baskını öngörülüyor. Değerlendirme sonuçlarına göre alansal olarak en yüksek su basma 446 bin 900 metrekare ile Fenerbahçe Mahallesi’nde gözlemlendi. Bu mahalleyi sırasıyla, Caddebostan ve Bostancı mahalleleri takip ediyor. Değerlendirme sonuçlarına göre sayı olarak en çok etkilenen mahallenin Fenerbahçe (212 adet yapı) olduğu görülüyor. Bu mahalleyi sırasıyla, Zühtüpaşa (148 adet yapı) ve Bostancı (139 adet yapı) takip ediyor.
KAÇ KİŞİ YAŞIYOR?
2021 yılında BİMTAŞ tarafından yapılan çalışmaya göre Kadıköy’de toplam 25 bin 209 bina bulunuyor. Bu binaların 18 bin 428 tanesi 2000 yılı ve öncesinde yapıldı. Fikirtepe Kentsel Dönüşüm Bölgesi’nde kalan binalar çıkarıldığında 15 bin 483 binanın 2000 yılı ve öncesinde yapılmış olduğu görülüyor. TÜİK’e göre 2021 yılı itibarıyla toplam 485 bin 233 kişi ikâmet ederken, bu nüfusun 320 bin 375’i ise 2000 yılı ve öncesinde yapılmış binalarda ikâmet ediyor.
BARINMA ALANLARI
2021 yılında tamamlanan İstanbul İl Afet Risk Azaltma Planı’na göre nüfus yoğunluğu ve lokasyonların afetsellik durumları dikkate alınarak Barınma Çalışma Grubu tarafından 2 bin 266 geçici barınma alanı, 2 bin 140 adedi kapalı, 126 adedi açık alan olarak belirlendi.
Kadıköy’de 2022 yılı itibarıyla toplamda 1 milyon 160 bin 402 metrekare olmak üzere, 154 adet afet toplanma alanı bulunuyor. Bu alanların ilçe genelindeki mekânsal dağılımları incelendiğinde; Bostancı ve Acıbadem mahallelerinin adet olarak en fazla toplanma alanına sahip mahalleler olarak ön plana çıktıkları görülüyor. Ancak Eğitim Mahallesi 175 bin 286,61 metrekarelik alansal büyüklük ile ilçe içerisindeki en fazla toplanma alanına sahip mahalle olarak ilk sırada yer alıyor. Eğitim Mahallesi’ni, sırasıyla Göztepe ve Merdivenköy takip ediyor. Fikirtepe, Zühtüpaşa ve Suadiye ise alansal büyüklük olarak ilçe içerisindeki en az toplanma alanına sahip mahalleler olarak belirlenmiş durumda.
Kadıköy’deki afet toplanma alanları ve nüfus mahallelere göre incelendiğinde kişi başına düşen toplanma alanının en çok olduğu mahalle Eğitim Mahallesi (12,16 m²/kişi) olarak öne çıkıyor. Bu mahalleyi sırasıyla Koşuyolu (7,44 m²/ kişi) ve Hasanpaşa Mahallesi (5,49 m²/kişi) izliyor. Fikirtepe, Suadiye ve Zühtüpaşa kişi başına düşen toplanma alanının en az olduğu mahalleler olarak öne çıkarken, Kadıköy’deki kişi başına düşen toplanma alanının 2,39 m²/kişi olduğu görülüyor. İstanbul’un kişi başına düşen toplanma alanının ise 3,37 m²/kişi olduğu biliniyor.
YÜZDE 54,21’İ SİGORTALI
2021 yılında tamamlanan İstanbul İl Afet Risk Azaltım Planı’na göre İstanbul’da zorunlu deprem sigortalı konut sayısı ve sigortalılık oranında 2007’den günümüze kadar geçen sürede belirgin bir artış gösterdi. 2007 senesinde yüzde 30 olan sigortalılık oranı 2021 yılında iki katından fazla artarak yüzde 68 oranına yükseldi. İstanbul ilçeleri içerisinde sırasıyla Esenyurt, Kadıköy, Pendik, Ümraniye en yüksek zorunlu deprem sigortasına sahip ilçeler olarak öne çıkıyor. Kadıköy’deki toplam konut sayısının yüzde 54,21’inin Zorunlu Deprem Sigortası bulunuyor.