Kadıköy'ün kırılganlık haritası
Kadıköy Belediyesi’nin “Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda ilçenin kırılganlık durumu analiz edildi. Rapora göre, Fikitepe, Hasanpaşa, Dumlupınar, Eğitim, Rasimpaşa ve Acıbadem’de sosyo-ekonomik kırılganlığın yüksek olduğu, Fenerbahçe, Caddebostan, Suadiye ve Bostancı’da ise sosyo-ekonomik kırılganlık değerlerinin düşük olduğu görülüyor
Kadıköy Belediyesi’nin “Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda Kadıköy’deki çocuk, yaşlı ve engelli nüfusunun mekânsal dağılımı, eğitim durumu, gelir düzeyi, mülteciler ve gıda yardımı alan haneler gibi göstergeler yardımıyla ilçenin kırılganlık durumu analiz edildi. 2020 yılında BİMTAŞ tarafından, İstanbul Kalkınma Ajansı’nın COVID-19 ile Mücadele ve Destek Programı kapsamında başlatılan çalışmasında, İstanbul bütününde 961 mahalle ele alındı. Bu çalışmayla mahallelerin sosyo-ekonomik durumu değerlendirildi ve İstanbul’un kırılganlık haritaları oluşturuldu. Araştırmanın sonuçlarına göre Avrupa Yakası’nda Çatalca, Silivri, Arnavutköy ve Anadolu Yakası’nda ise Beykoz, Pendik, Şile ilçelerinde bulunan mahallelerde sosyo-ekonomik kırılganlık yüksek çıktı. Kadıköy, Ataşehir, Beşiktaş, Bakırköy ve Şişli ilçelerinde yer alan mahallerde ise sosyo-ekonomik kırılganlık değerlerinin düşük olduğu görüldü.
ENGELLİ NÜFUS DAĞILIMI
Kadıköy’de 2022 yılı boyunca Engelsiz Sosyal Hizmet Merkezi'nden (ESHM) 330’u kadın, 218’i erkek olmak üzere toplam 548 kişi faydalandı. Engellilik durumu türlerine göre değerlendirildiğinde süreğen hastalıklar 228, ortopedik 81, yaygın gelişimsel bozukluklar 17, zihinsel 31 ve çoklu engel durumu 37 olarak belirlendi. Ayrıca engelli bireylerin 2022 yılında çoğunlukla engelsiz taksi hizmetinden faydalanmak istediği görüldü (244 kişi). Hasta bezi/yatak koruyucu talebinde bulunanlar ise 216 kişi oldu.
KADIKÖY’ÜN EĞİTİM DÜZEYİ
Rapora göre Kadıköy, eğitim düzeyi olarak İstanbul ortalamasının üzerinde yer alıyor. 2021 TÜİK verilerine göre, 223 bin 715 kişi, yani nüfusun yüzde 46’sı yüksekokul, lisans, yüksek lisans veya doktora mezunuyken, bu mezuniyet derecelerinin her birinde Kadıköy, İstanbul ilçeleri arasında en fazla mezun sayısına sahip. Kadıköy’de yine 2020 TÜİK verilerine göre 6 yaşın üzerindeki nüfus içinde 2 bin 711 okuryazar olmayan birey bulunuyor. Dumlupınar ve Fikirtepe okuryazar olmayan bireylerin mahalle nüfusuna oran ile en fazla olduğu mahalleler olarak öne çıkıyor.
GELİR DAĞILIMI
Kadıköy’ün kişi başı gelir düzeyi ve hanehalkı büyüklükleri incelendiğinde, İstanbul’daki sosyal sınıflar bağlamında yaşanan kentsel ayrışmanın Kadıköy ölçeğinde de yaşandığı görülüyor. Buna göre, görece düşük gelir düzeyine sahip gruplar Hasanpaşa, Fikirtepe, Dumlupınar, Merdivenköy ve Eğitim mahallelerinde toplanırken, görece yüksek gelir düzeyine sahip gruplar ise esasta ilçenin güneyindeki kıyı şeridi boyunca, Caferağa, Osmanağa, Fenerbahçe, Caddebostan ve Suadiye mahallelerinde toplanıyor. Ayrıca, kişi başı gelir düzeyinin yüksek olduğu mahallelerde hanehalkı büyüklüğünün daha düşük olduğu anlaşılıyor. Hasanpaşa, Fikirtepe, Dumlupınar, Merdivenköy ve Eğitim mahallelerinde ise hem kişi başı gelir daha düşük hem de hanehalkı daha büyük olduğu görülüyor.
Kadıköy Belediyesi Sosyal Servis Birimi’ne yapılan başvurular da Kadıköy’ün sosyo-ekonomik açıdan kırılgan olan bölgeleri hakkında önemli bazı veriler sunuyor. 2021 tarihli bir raporda, alışveriş kartı hizmetinden faydalanan mahalleler, en yoğunluklu destek alan mahalleden en aza doğru sıralandı ve en çok hizmet alan mahallelerin sırasıyla Fikirtepe, Dumlupınar, Eğitim, Merdivenköy, Hasanpaşa ve Rasimpaşa mahalleleri olduğu tespit edildi.
HANGİ MAHALLELER DAHA KIRILGAN?
Alışveriş kartı hizmetinden en az faydalanan mahalleler ise Fenerbahçe, Suadiye, Zühtüpaşa, Caddebostan, Koşuyolu ve Erenköy. İhtiyaç sahibi hanelerin daha çok Kadıköy’ün belirli mahallerinde yoğunlaştığının gözlendiği rapora göre, mahallelerde sosyo demografik açılardan anlamlı farklılıklar da sözkonusu. Kadıköy’de ayni-nakdi desteklerden faydalanan yoğunluklu altı mahalle şöyle: Fikirtepe, Dumlupınar, Eğitim, Merdivenköy, Hasanpaşa ve Rasimpaşa. Bu altı mahallede yaşayıp belediyeden destek alan hanelerin yaşam koşulları, sosyo-ekonomik ve psiko-sosyal ihtiyaç durumları arasında da benzerlikler bulunuyor. Ayrıca, kentsel dönüşümün yaşandığı mahallelerde, alışveriş kartı hizmetinden faydalanan hane sayılarında, ilçe dışına taşınılması nedeniyle azaldığı da belirlendi.
Sosyo-ekonomik ihtiyaç sahibi hanelerin yoğunlukta olduğu mahallelerde, hanede yaşayan bireylerin eğitim seviyelerinin ilkokul seviyesine indiği, okur-yazar oranlarının da düştüğü görülüyor. Yapılan saha çalışmalarında bu hanelerin çok çocuklu olduğu, kadının hane içi bakım işlerini üstlendiği, tek maaş ile (asgari ücret) geçimin sağlandığı, sağlıklı barınma koşullarının olmadığı (çok küçük ve rutubetli) ve iç göç ile İstanbul’a gelen bireylerden oluştuğu gözlemlendi. Ayrıca, çocukların eğitim hayatlarına devamlılık sağlama konusunda çeşitli ekonomik ve sosyal açıdan zorluklar yaşadığı görülüyor. Pandemi ile birlikte okula gidemeyen çocuklar, özellikle bu bölgelerde ekonomik yetersizliklerden ve teknolojik aygıtlara erişememekten dolayı eğitimden oldukça yoksun kaldılar. Araştırmalara göre Fikitepe, Hasanpaşa, Dumlupınar, Eğitim, Rasimpaşa ve Acıdadem mahallelerinde sosyo-ekonomik kırılganlığın yüksek olduğu, Fenerbahçe, Caddebostan, Suadiye ve Bostancı mahallelerinde ise sosyo-ekonomik kırılganlık değerleri düşük. Ancak Göztepe, Erenköy, Kozyatağı, Bostancı, 19 Mayıs, Suadiye, Feneryolu, Caferağa gibi mahallelerde ekonomik kırılganlık görece daha düşük olmakla birlikte 65 yaş üstü nüfusun fazlalığına bağlı olarak kırılganlık olduğu görülüyor.