Sosyal belediyecilik anlayışıyla proje üreten ve uygulayan Kadıköy Belediyesi, son birkaç yıl içinde sosyal harcamaları en fazla olan yerel yönetimlerden biri... TESEV'in hazırladığı ‘Sosyal Bütçeyi İzleme Rehberi’ne göre; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, 2009'da kaynaklarının yüzde 15.7’sini ‘sosyal harcama’ya ayırarak birinci oldu. İkinci sırada ise yüzde 9.7’lik bir pay ile Kadıköy geliyor.

24 Ağustos 2011 - 10:50

A ⁺ A^- Yazdır

Yerel yönetimlerin görevlerinin sadece kaldırım ve yol inşa etmekle sınırlı olduğu zamanlar çoktan geride kaldı. Artık belediyeler, bütçelerinde yer verdikleri sosyal harcamalar ile öne çıkıyor ya da geride kalıyorlar. Birçok alanda olduğu gibi bu açıdan da öncü kurumlardan olan Kadıköy Belediyesi, sosyal belediyeciliğin önemini çok önceden anlamış ve hizmetlerine yansıtan bir yerel yönetim... Bunu elbetteki başta Kadıköylüler olmak üzere çok kişi ve kurum biliyor. Geçenlerde yayımlanan bir araştırma ise bu durumu rakamlarla kanıtladı.
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) İyi Yönetişim Programı'nın çalışmaları kapsamında hazırlanan “Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu”, belediyelerin sosyal harcama tablosunu gözler önüne seriyor. İyi Yönetişim Programı Danışmanı Fikret Toksöz'ün danışmanlığında, İstanbul Üniversitesi Maliye Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Murat Şeker tarafından yazılan rapor, Birleşmiş Milletler Demokrasi Fonu tarafından desteklenen ve Ekim 2009-Haziran 2011 arasında yürütülen “Yerel ve Merkezi Sosyal Bütçelerin İzlenmesinin Aktif Yurttaşlık ile Güçlendirilmesi” projesinin ürünlerinden biri. Merkezi hükümetin ve yerel yönetimlerin gerçekleştirdiği sosyal harcamaların sivil toplum tarafından takip edilmesi amaçlanan rapor; yerel yönetimlerin bütçe önerilerini nasıl yaptıkları ve kesin hesapları üzerinden gerçekleşen harcamaların kontrolü sivil toplum tarafından bilinçli bir şekilde denetlenebilirse, harcamaların daha yerinde yapılacağı düşüncesinden hareketle hazırlandı.

5 PİLOT BELEDİYE

Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu'nda Denizli Belediyesi, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve Kadıköy Belediyesi olmak üzere 5 kurumun 2007, 2008 ve 2009 bütçelerindeki sosyal harcamaları incelendi.
(2007, 2008 ve 2009 yıllarının bütçeleri, Mali Kontrol Kanunu'nun gelişinden sonraki dönemde yeni finansal sisteme göre düzenlenen ilk yerel yönetim bütçeleri. Bu sebeple, sadece son üç yılın verileri incelenebilindi.)

Raporda Kadıköy Belediyesi ile ilgili bölüm şöyle:
“Kadıköy Belediyesi’nin 2007, 2008 ve 2009 yıllarına ait kesin hesap cetvelleri, fonksiyonel ve ekonomik sınıflandırma açısından incelendiğinde, Sağlık İşleri Müdürlüğü, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Strateji Geliştirme Müdürlüğü, Destek Hizmetleri Müdürlüğü, Mali Hizmetler Müdürlüğü ve Özel Kalem Müdürlüğü birimlerinin sosyal harcama yapan birimler olduğu gözlenmektedir. Kadıköy Belediyesi, 2007 yılında bütçesinin % 8.4’ünü, 2008’de % 3.7’sini ve 2009’da ise % 9.7’sini sosyal harcamalara ayırmıştır. 2008 yılında başlangıç ödeneğinin daha altında bir gerçekleşme söz konusu iken, 2007 ve 2009’da başlangıç ödeneğinin üstünde bir oranda harcama yapılmıştır. Kadıköy Belediyesi’nin yaptığı sosyal harcamalar içinde 2007-2009 döneminde en yüksek paya sağlık hizmetleri sahiptir. 2007’deki sosyal harcamaların % 87.7’si sağlık alanında iken, 2008’de bu oran % 63.5’e, 2009’da ise % 48’e gerilemiştir. Sağlık harcamalarının payının yıllar itibariyle azalmasına karşılık, özellikle eğitim alanındaki harcamaların payının arttığı anlaşılmaktadır. Öyle ki 2007 yılında % 3’lük paya sahip olan eğitim alanındaki harcamalar, 2008’de % 19’a, 2009’da ise % 43.9’a yükselmiştir.''

EN ÇOK KADIKÖY VE DİYARBAKIR

Rehberde, pilot belediyelerin sosyal harcamaları da karşılaştırıldı. Buna göre 2007-2009 dönemine ilişkin sosyal harcamaların bütçe içindeki paylarının dağılımına bakıldığında, 2007 yılında bütçesinden sosyal harcamalara en fazla payı ayıran belediye Kadıköy Belediyesi (% 8.4) olarak belirlendi. Kadıköy Belediyesi’ni, % 4.6 ile Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, % 2.9 ile Kocaeli ve Bursa Büyükşehir Belediyeleri, % 1.5 ile Denizli Belediyesi izliyor.
2008 yılında ise Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi % 6.5 oranı ile ilk sırada yer alırken, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi % 4.2, Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Kadıköy Belediyesi % 3.7, Denizli Belediyesi ise % 2.7 oranına sahip. 2009 yılında Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi % 15.7 ile yine ilk sırada. Kadıköy Belediyesi % 9.7, Bursa Büyükşehir Belediyesi % 4.7, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi % 2.6 ve Denizli Belediyesi ise % 2.5 oranında bütçesinden sosyal harcamalara pay ayırdı.
Genel olarak bakıldığında pilot bölgeler içinde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ile Kadıköy Belediyesi 2007-2009 döneminde bütçesinden sosyal harcamalara en fazla pay ayıran belediyeler iken, Denizli Belediyesi ilgili yıllarda son sırada yer almıştır. Kişi başına düşen sosyal harcamaya bakıldığında da Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ile Kadıköy Belediyesi’nin diğer belediyelere göre daha fazla harcama yaptığı görülüyor.

MUHALEFET ‘SOSYAL’ HARCIYOR

Rapordan çıkan sonuçlar değerlendirildiğinde ise şu çarpıcı sonuç çıkıyor; muhalefet partileri tarafından yönetilen belediyeler bütçelerinden sosyal harcama kalemine daha fazla yer veriyor. Zira CHP'li Kadıköy Belediyesi ile BDP'li Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, AKP'li olan diğer 3 belediyeden (Denizli, Kocaeli, Bursa) daha fazla miktarda sosyal harcama yapmış.

KADIKÖY BELEDİYESİ'NİN SOSYAL HİZMETLERİ

Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu'na göre bir harcamanın sosyal harcama olarak nitelendirilebilmesi için; eşitlik, gelir dağılımı, yoksulluk, istihdam ve sosyal içerme kriterlerini gözeterek düzenlenmesi ve bu düzenlemeyle toplumdaki dezavantajlı kesimlerin (kadınlar, çocuklar, gençler, işsizler, yaşlılar ve engelliler gibi) olumlu yönde etkilenmesi gerekli. Bu yönden değerlendirildiğinde Kadıköy Belediyesi'nin sosyal hizmetleri şöyle özetlenebilir:

2005'te hizmete giren Engelli Danışma ve Dayanışma Merkezi, Kadıköy'deki engelli vatandaşlara ve ailelerine danışmanlık ve sosyal destek veriyor. Merkezde, engelliler için meslek edindirme kursları ve atölye çalışmaları düzenleniyor, istihdam edilmelerine yardımcı olunuyor. Sinema veya tiyatro, piknik yemek ve alternatif yaz kampı gibi etkinlikler düzenleniyor. Engellilere ücretsiz olarak ‘Engelli Taksi’ hizmeti veriliyor. Merkezin alt birimi olan Engelsiz İş ve İstihdam Merkezi de 18-45 yaş arası çalışabilir durumdaki engelliler, talepleri doğrultusunda istihdam ve istihdama yönelik eğitim desteği verilmesi için Engelsiz İş Merkezi'ne yönlendiriyor. Merkez kapsamında bir de Görme Engelliler Kütüphanesi bulunuyor. Kadıköy Belediyesi'nin ‘engelsiz erişim’ temalı çalışmaları kapsamında ilçedeki yollar, engelli, yaşlı ve bebek arabalı kişilerin kullanımına uygun hale getiriliyor.

HER ŞEY ÇOCUKLAR İÇİN

Kadıköy Belediyesi, 2007'den beri “Çocuklarımızın Gülüşüne Sağlık” projesi yürütüyor. Türkiye'de bir örneği daha olmayan Çocuk Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği'nde, binlerce çocuğa ücretsiz ağız ve diş sağlığı tedavi hizmeti veriliyor. Yine Kadıköy Belediyesi Çocuk Koruyucu Ruh Sağlığı Merkezi'nde de öncelikle 0-6 yaş aralığı olmak üzere çocuk ve ailelerin tamamen ücretsiz olarak koruyucu ruh sağlığı hizmeti sunuluyor. 2008'de açılan Çocuk Hastalıkları Polikliniği'nde ilköğretim öğrencilerine ücretsiz sağlık hizmeti veriliyor. Çocukların eğitimine de büyük önem veren Kadıköy Belediyesi'nin 4 etüt merkezi, dershaneye gitme imkânı olmayan dar gelirli ailelerin çocuklarına ücretsiz hizmet veriyor. Merkezlerde, öğrenciler hem eğitim alıyor hem sosyal yönden gelişiyor.
Türkiye'de Çocuk Sanat Merkezi açarak, ücretsiz sanat dersi veren ilk ve tek belediye de yine Kadıköy Belediyesi.

AİLE DANIŞMA MERKEZLERİ

Günümüzde bir çok belediyenin sosyal yardım, eğitim ve meslek edindirme kursları vermek için açtığı Aile Danışma Merkezleri (Günümüzde Eğitim ve Sosyal Destek Merkezi olarak hizmet veriyor) ilk kez 8 Kasım 1994 yılında Kadıköy Belediyesi tarafından kuruldu. Fikirtepe ve Şaşkınbakkal'daki Eğitim ve Sosyal Destek Merkezleri'nde özellikle yaşlılar ve kadınlar için birçok alanda ücretsiz kurslar düzenleniyor, sanat ve meslek eğitimleri veriliyor. Fikirtepe'de bulunan Açık Gardırop'ta ise, gönüllüleri bağışladığı 2. el kıyafetler ihtiyaç sahiplerine ücretsiz olarak dağıtılıyor.
2002 yılından beri hizmet vermekte olan Kadıköy Kadın Konuk Evi'nde şiddet gördüğü ya da töre cinayetlerinden kaçtıkları için evinden uzaklaşan kadınlar ve çocukları barınıyor. Buradaki kadınlara hukuki ve psikolojik danışmanlık da veriliyor. Kadıköy Belediyesi, ayrıca sosyo-ekonomik açıdan geri kalmış 6 mahallede periyodik olarak, Mahalle Sağlık Taramaları sürdürüyor. Ocak 2011'e dek bu taramalardan toplam 24 bin 601 kişi yararlandı. Kadıköy Belediyesi’nin 2002 yılında başlatıp aralıksız sürdürdüğü Anadolu’ya Yardım Kampanyası kapsamında da Türkiye’nin birçok uzak noktasına yardım malzemeleri gönderiliyor.

DİĞER 4 BELEDİYENİN SOSYAL KARNESİ

-Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi:
Yaptığı sosyal harcamaların toplamı 2007 yılında bütçenin % 4.62’sini, 2008’de % 6.47’sini ve 2009’da % 15.66’sını oluşturmuştur. Giderek artan bir oranla yapılan sosyal harcamalar, başlangıç ödeneklerinin daha üstünde gerçekleştirildiğine, başka bir deyişle sosyal harcamalardan bir kısıntıya gidilmediğine işaret etmektedir. Yapılan sosyal harcamalar arasında 2007 yılında sağlık harcamaları sosyal hizmetler alanında yapılan harcamalara göre daha fazla paya sahip iken, izleyen yıllarda sosyal hizmetlerin sağlık harcamalarına kıyasla daha yüksek pay aldığı anlaşılmaktadır.

-Denizli Belediyesi: Gerçekleşen toplam sosyal harcamalar 2007 yılında bütçeden % 1.53, 2008’de % 2.70 ve 2009’da % 2.49 oranında pay almıştır. Oranların düşük olmasına rağmen, her üç yılda da başlangıç ödeneğinden daha yüksek oranda gerçekleşen harcama tutarlarının varlığı, Denizli Belediyesi’nin ilgili yıllarda sosyal harcamalar kapsamında bir tasarrufa gitmediğini gösteriyor.
 

-Bursa Büyükşehir Belediyesi: Sosyal harcamaların bütçedeki payı 2007 yılında % 2.86 iken, 2008’de % 3.74’e, 2009’da ise % 4.69’a yükselmiştir. Sosyal harcamalar içinde en fazla payın sosyal hizmetler alanında olduğu gözlenmektedir.

-Kocaeli Büyükşehir Belediyesi: 2007 yılında yaptığı sosyal harcamalar toplam bütçesinin % 2.86’sını oluştururken, 2008’de bu oran % 4.23’e yükselmiş ancak 2009 yılında gerileyerek % 2.62 olarak gerçekleşmiştir. Sosyal harcamalara ilişkin 2007 yılında başlangıç ödeneğine göre daha az oranda bütçe gerçekleşmesi yaşanmışken, 2008 ve 2009’da bütçe ödeneğinin üstünde harcama gerçekleştirilmiştir.

Gökçe UYGUN