Kadıköy’ün 200 yıllık değişimi
Doç. Dr. M. Rıfat Akbulut, Tasarım Atölyesi Kadıköy’de düzenlenen söyleşide Kadıköy’ün son 200 yıl içinde yaşadığı mekânsal değişimi anlattı. Akbulut, Kadıköy’ün 19.yy’da Beyoğlu’ndan daha modern bir semt olduğunu söyledi
Kadıköy Belediyesi Tasarım Atölyesi Kadıköy, Kadıköy’ün kültürel çeşitliliğinin fotoğraflarla belgeleneceği bir projeye ev sahipliği yapmaya başladı. Geçtiğimiz hafta başlayan “Kadıköy’ün Kültürel Çeşitliliği Belgesel Fotoğraf ve Fotoröportaj Projesi: Kadıköy Sakinleri” ile Kadıköy’de yüzlerce yıldır yaşayan farklı toplulukların kültürel çeşitliliği ve zenginliği kayıt altına alınacak. Kadıköy’ün çok kültürlü yapısının inceleneceği proje kapsamında foto-röportaj çalışmaları yapılacak. Bunun için Tasarım Atölyesi Kadıköy’de 6 hafta sürecek belgesel fotoğrafçılık atölyesi başlatıldı. Altan Bal’ın yürüttüğü atölye 8 Mayıs’ta son bulacak.
SEMİNERLER BAŞLADI
Fotoğraf atölyesinin dışında proje kapsamında bir de seminer dizisi yapılıyor. Kadıköy’ün mimari, tarihi, kültürel ve demografik yapısının ele alınacağı seminer dizisinin ilki 29 Mart Perşembe akşamı Doç. Dr. M.Rıfat Akbulut’un “Bir kent Yaratmak: Kadıköy” adlı söyleşisiyle başladı. Kadıköy’ün şehir planlarına dair akademik çalışmaları bulunan Akbulut, Kadıköy’ün son 200 yılına ait bilgileri katılımcılarla paylaştı.
HER DÖNEMİN SAYFİYE ALANI
Kadıköy’ün hem Roma ve Bizans hem de Osmanlı dönemlerinde üst düzey yöneticilerin rağbet ettiği gözde bir sayfiye ve mesire alanı olduğunu söyleyen Akbulut, Kadıköy’ün modern bir şehir görünümüne kavuşmasının 19 yy.’da başladığını ifade etti. Akbulut, “Kadıköy 19.yüzyılda Beyoğlu’ndan daha modern bir semtti. Beyoğlu’nda eğlence ve iş merkezleri olduğu için bu semt ön plana çıkmıştır ama Kadıköy kentsel çevre nitelikleri açısından daha moderndir. Kadıköy’ün kimliğini belirleyen bir diğer şey de büyük ölçekte toprak spekülasyonlarının burada başlaması. Bu durum şu an süren kentsel dönüşümle devam ediyor.” diye konuştu.
İLKLERİN SEMTİ KADIKÖY
“Kadıköy aynı zamanda her dönem ilklerin de semti oldu.” diyen Akbulut, şöyle devam etti: “Bu nedenle Kadıköy İstanbul’un ayrıcalıklı bir parçası sayıldı. Bu durum kentsel alanda da geçerli. İstanbul’un sonsuz koşuşturması, doymaz hırslarının karşısında incelikli keyiflerle bezenmiş adeta edebi bir bahar beldesi oldu. İstanbul’da ve tüm İstanbul coğrafyasında modern bir kentin ve kent toplumunun tohumlarının atıldığı ilk ve öncü yerlerden biri olarak ön plana çıktı.”
İlk büyük ölçekli toprak spekülasyonlarının bir kısmının da Kadıköy’de yaşandığını aktaran Akbulut, ulaşım alanında yaşanan değişimlere de değindi. Kadıköy’ün 19.yüzyılın ikinci yarısından sonra gösterdiği gelişimde şehir içi vapur seferlerinin ve demiryolu ulaşımının etkili olduğunu söyleyen Akbulut, “İstanbul’da 1840’dan sonra Boğaziçi’nde başlayan vapur seferleri Kadıköy ve Üsküdar gibi semtlerin merkezle ilişkisini arttırdı. Demiryolu ulaşımı ise Kadıköy’de önce hat boyunca sonra da istasyon çevrelerinde yerleşmelerin artmasına neden oldu. Hat boyundaki yerleşimler büyüyerek, Kadıköy’ün bir semt olmasına neden oldu.”dedi.
İSTANBUL’UN İLK APARTMANLARI
Kadıköy’deki mahallerin yerleşimlerine ve yapılaşmalarına dair bilgiler de paylaşan Akbulut, 19. yüzyıl sonlarında Moda çevresine Levantenlerin yerleştiğini, II. Abdülhamid döneminde ise Göztepe, Erenköy ve Bostancı çevresinde de devlet görevlileri için geniş araziler içinde köşklerin inşa edildiğini aktardı. 19. yüzyıl sonunda Yeldeğirmeni bölgesinde de yapılaşmaların arttığını söyleyen Akbulut, Kadıköy’ün ilk postanesinin 1845 yılında burada açıldığını, İstanbul’daki ilk apartmanların da Yeldeğirmeni’nde inşa edildiğini söyledi. Akbulut, Doktor Celal Muhtar, Kehribarcı, Menase, Valpreda ve Demirciyan apartmanlarının Yeldeğirmeni’ndeki ilk apartmanlardan olduğunu da sözlerine ekledi.
BİR ASIR ÖNCE KADIKÖY’ÜN NÜFUSU
Akbulut, 20. yüzyılın başlarında Kadıköy’ün nüfus oranlarına ait bilgileri de aktardı. 1906-1907 nüfus sayımında İstanbul’da 782 bin 227 kişinin yaşadığını söyleyen Akbulut, bu rakamın 370 bin 339’unun Müslümanlardan, gerisinin ise gayrimüslimlerden oluştuğunu söyledi. Akbulut’un verdiği bilgilere göre, aynı yıl Kadıköy’ün nüfusu 28 bin 90’dı. Akbulut, bu nüfus oranının yüzde 45’ini Müslüman nüfusun, geriye kalan kısmını ise Rum, Ermeni ve diğer milletlerin oluşturduğunu söyledi.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Kadıköy’ün mekânsal yapısında büyük değişimlerin yaşanmadığını söyleyen Akbulut, Kadıköy’deki değişimlerinin 1950’li yıllardan sonra başladığını ekledi. 1972 yılında inşa edilen Boğaziçi Köprüsü’nün ve diğer ulaşım yollarının Kadıköy’deki yapılaşma yoğunluğunu arttırdığını söyleyen Akbulut, kat mülkiyetinde yaşanan artışların köşklerin ve konakların yıkılmasına neden olduğunu dile getirdi.