Kiracılar neler yaşıyor?
Ipsos tarafından hazırlanan Antikriz Raporu’na göre kiracılar yüksek kira fiyatları nedeniyle evinden çıkamadığını ve başka bir semtte kolayca ev bulamayacağını ifade etti. Araştırmaya katılanların yüzde 73’ü ise ev sahiplerinin resmi artışın üzerindeki zam talebini kabul etmek zorunda kaldıklarını belirtti
Özellikle İstanbul’da konut kira fiyatlarının sürekli artış göstermesi, milyonlarca kiracının mağduriyet yaşamasına neden oluyor. 11 Haziran’da yürürlüğe giren ve 1 Temmuz 2023’e kadar geçerli olacak “yüzde 25 sınırı” düzenlemesiyle fiyat artışının önüne geçilmek isteniyor. Kira artış oranına yüzde 25 sınırı getirilse de kiracılar, kiralık ev sayısında yaşanan düşüş nedeniyle ev sahipleri tarafından teklif edilen kira oranlarını ya da sözleşme olmadan ev kiralamayı kabul etmek zorunda kalıyor. Ipsos tarafından 800 kişiyle gerçekleştirilen Antikriz Raporu da bu görüşü destekleyecek veriler içeriyor. Emlak piyasasının mercek altına alındığı bu raporda; toplumda ev sahibi ya da kiracı olan bireylerin oranı, kiraların son durumuna yönelik devletin getirdiği çözüm önerileri, kiracıların oturduğu ev ya da semt ile ilgili düşünceleri, ev bulmaya yönelik değerlendirmeleri, mecburiyetle kabullenmek durumunda kaldıkları şartlar incelendi.
Raporda yer verilen bilgilere göre ev sahiplerinin yüzde 35’i kiracılarından devletin açıkladığı enflasyon oranından fazla kira artışı talebinde bulundu. Bu oran kontrat güncellemesi zamanı gelenler nezdinde yüzde 51 olurken, kiracıların yüzde 73’ü resmi kira artışının üzerindeki rakamı kabul etmek zorunda kaldı. Verilere göre kiracıların yüzde 51’inin son bir sene içinde kiralarına yapılan artış, gelirlerindeki artıştan daha yüksek. Gelirlerindeki artışın kira artışından daha yüksek olduğunu söyleyenlerin oranı ise sadece yüzde 14. Her 10 kiracıdan 4’ü ise kira ve gelirlerindeki artışın aynı oranda olduğunu söyledi.
SADECE YÜZDE 14’Ü UMUTLU
Kiracıların yüzde 86’sı taşınmak durumunda kalmaları halinde aynı semtte ihtiyaçlarına ve bütçelerine uygun bir ev bulamayacakları görüşünü paylaştı. Bu konuda zorlanmayacağını düşünenlerin oranı ise sadece yüzde 14. Kiracıların yüzde 48’i oturdukları semtten memnun olduğunu ifade ederken, her dört kiracıdan biri oturduğu semtten memnun olmadığını belirtti. Oturdukları apartmandan memnun olanların oranı ise semtinden memnun olanların oranından daha düşük (yüzde 41). Buna paralel olarak memnun olmadığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 31 oldu. Araştırmaya katılan kiracıların yüzde 69’u oturdukları eve son beş sene içinde taşındığını belirtirken, yüzde 31’i beş seneden daha uzun bir süredir oturdukları evde kiracı olduğunu söyledi.
Ipsos Türkiye CEO’su Sidar Gedik verilerle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu; “Yüksek enflasyon, hayat pahalılığı tüketim tercihlerinde doğal değişimler yaratıyor. Kira artış oranı TÜİK tarafından her ay açıklanan son 12 aylık ortalama TÜFE ile sınırlıydı, geçen hafta bunun da ötesine geçilerek yüzde 25’lik bir artış tavan oranı belirlendi. 1-10 Haziran tarihleri arasında konuya dair bir araştırma yaptık. Geçtiğimiz aylarda sözleşme güncelleme zamanı gelen kiracıların yarısından fazlası resmi kira artış oranından fazla bir talep ile karşılaştıklarını belirtti. Ve çok büyük bir kısmı bu talebi kabul etmek durumunda kaldıklarını söyledi. Kiracıların sadece yarısı oturduğu semtten memnun, konu eve gelince memnun olanların oranı yüzde 40’a düşüyor. Her iki kiracıdan birinin ödediği kiradaki artış gelirindeki artıştan fazla. Ancak tüm bu olumsuzluklara rağmen resmi oranın üzerinde kira artış talebi ile karşılaşan kiracıların dörtte üçü bunu kabul ediyor. Temel nedenlerden biri ise her on kiracıdan dokuzunun taşınmak zorunda kalsa mevcutta oturduğu semtte bütçesine göre başka bir kiralık ev bulamayacağını düşünmesi.”
“TEK BAŞINA ÇÖZÜM DEĞİL”
Kira artışına yüzde 25 sınırı getiren düzenleme 11 Haziran 2022 itibariyle yürürlüğe girdi ve 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenilenen sözleşmeler için geçerli olacak. Endeksa CEO’su Görkem Öğüt’e göre düzenleme olumlu ancak düzenlemenin tek başına kira artışına engel olacağını düşünmenin gerçekçi olmadığını paylaştı. Uygulamanın mevcut kiracıları maddi açıdan biraz rahatlatacağını ifade eden Öğüt, “Kira artışının önüne geçmek için sadece kiraya verilebilen ve satılamayan sosyal konut üretilmesi gibi daha yapısal çözümler gerekiyor. Artan talebe karşı arzın kırılganlığı, inşaat maliyetlerindeki artış, ekonomideki dalgalanmalar konut fiyatlarını, artan konut fiyatları da kirayı etkiliyor. Sürecin bir dengeye oturabilmesi için bu başlıklarla ilgili düzelmelerin olması gerekir.” dedi
“HERKESİ DERİNDEN ETKİLİYOR”
“Kira düzenlemesi mevcut kiracıları koruyarak bir rahatlama yaratmakla birlikte yeni kiraya çıkacak insanlar için de bir artış doğurabilir.” diyen Öğüt şu değerlendirmelerde bulundu: “Ev sahipleri kira için getirilen sınırı düşünerek evlerini mevcut değerinden daha yüksek fiyatlara kiralamak isteyebilirler. Düzenlemenin kiracı-ev sahibi arasında bir sulh ortamı yaratacağını düşünürken gerginliklere de yol açabileceğine dair fikirler duymaya başladık. Düzenlemenin kapsamından kurtulmak için ev sahibi ve emlakçıların bazı yöntemler denediğine dair haberleri okuyoruz, sahadan bazı duyumlar da alıyoruz. Sorunun çözümünün her iki tarafın haklarının korunduğu adaletli bir sistem kurmak olduğunu düşünüyorum.”
Türkiye genelinde kiraların son 1 yılda yüzde 152 oranında arttığını ifade eden Öğüt,“Aylık değişimi incelediğimizde nisan ayına göre mayısta yüzde 24’lük bir artış yaşanmış. Konut piyasasındaki artışlar herkesi derinden etkiliyor. İnsanların tüketim harcamaları içinde yüzde olarak kira giderleri çok fazla olmaya başladı. Bu sürecin bir an önce bir dengeye oturup herkesin kiram ne kadar artacak? Acaba kiracım parayı yatırır mı? diye düşünmeden huzur içinde yaşamını sürdürmesini diliyorum.” diye konuştu.
YÜZDE 230 ARTTI
Endeksa’nın paylaştığı son verilere göre Kadıköy’ün bazı mahallelerinde son bir yılda kira ücretleri yüzde 200’ü aşacak şekilde zamlandı. Ortalama kira bedelinin 8 bin 230 TL olduğu Osmanağa Mahallesi’nde konut kiraları son bir yılda yüzde 230,13 oranında artış gösterdi. Ortalama kiranın 7 bin 820 TL olduğu Rasimpaşa’da ise bu oran yüzde 210 oldu. Kentsel dönüşümün devam ettiği Fikirtepe’de ortalama kira 8 bin 720 olurken, son bir yılda yaşanan artış yüzde 185,22 olarak kaydedildi. En az artışın olduğu mahalle ise yüzde 108,73 ile Eğitim Mahallesi oldu.
Ortalama metrekare fiyatının 134 TL olduğu Caddebostan Mahallesi’nde ortalama kira fiyatı 19 bin 430 oldu. Caddebostan’ı 17 bin 766 TL ile Fenerbahçe Mahallesi takip etti. Listede son sırada yer alan mahalle ise 5 bin 580 TL ile Eğitim Mahallesi oldu. Bu sonuçlara göre Kadıköy’ün bütün mahallerinde yer alan kiralık konutların fiyatı asgari ücretin üstüne çıktı.