Kiracılar umutsuz
Ipsos’un son araştırmasına göre her 10 kiracıdan 8’i bugün taşınmak zorunda kalsa bütçesine uygun bir ev bulamayacağını düşünüyor
İstanbul'da son yıllarda hızla artan kira fiyatları, kentin sakinlerini derinden etkiliyor. Yüksek enflasyon oranlarının tetiklediği bu artış, özellikle dar gelirli kesimler için barınma krizine dönüşmüş durumda. Temel ihtiyaçlar arasında yer alan barınma, giderek daha ulaşılmaz hale gelirken, vatandaşlar yaşam standartlarını düşürmek ya da şehrin dışına taşınmak zorunda kalıyor. İstanbul Planlama Ajansı’nın geçtiğimiz yayınladığı rapora göre pandeminin etkisi ile birlikte kira fiyatları 2020 ile 2022 arasında tüm ülkelerde artış gösterse de en yüksek artış İstanbul’da yaşandı. Dünya genelinde kiralar 1,6, İstanbul’da 5,2 kat arttı. Endeksa verilerine göre Temmuz 2024 itibariyle İstanbul’da ortalama kira 23 bini geçti. Kadıköy için ise tablo daha vahim. Kadıköy’de ortalama kira İstanbul ortalamasının üstüne çıkarak 39 bini aştı.
Konut kiralarının sürekli artması, yaşanabilir konuta ulaşmakta yaşanan problemler kiracıları ekonomik olarak zorlarken, onları kaygı ve tedirginliğe sürüklüyor. Peki kiracılar bugün taşınmak zorunda kalsa bütçesine uygun bir ev bulabilecek mi? Kiracıların gelirleri, kira artışları oranında artıyor mu? Oturulan semtlerden memnuniyet oranı ne? Araştırma şirketi Ipsos’un temmuz ve ağustos aylarında 2000 kişi ile kira / kiracılar konusunda yaptığı anket çalışmasında bu soruların cevapları arandı.
YÜZDE 80’İ UYGUN EV BULAMAYACAĞINI DÜŞÜNÜYOR
Kiracılara oturdukları semtten ve evlerinden duydukları memnuniyet sorulduğunda son üç senedir verilen cevaplarda büyük farklar görülmediği ortaya çıktı. Oturulan semtlerden memnuniyet değişmedi ancak oturulan evden memnun olanların oranı 5 puan daha yüksek. Ancak her 10 kiracıdan 8’i bugün taşınmak zorunda kalsa bütçesine uygun bir ev bulamayacağını düşünüyor.
TÜFE ES GEÇİLDİ
Araştırmanın sonuçlarına göre yüzde 25 kira artış sınırı olduğu 2024 yılının ilk 5 ayında, kontratı yenilenen kiracıların yarısının kira artışı yüzde 50’nin üzerinde oldu. Yüzde 30 üzeri diye bakıldığında ise bu oran yüzde 69’a yükseliyor. Kira sınırlamasının kalktığı ve kira artışlarının TÜFE’ye göre yapılmaya başlandığı temmuz ve ağustos aylarında kiraları yenilen kiracıların yüzde 35’inin kira artışı ise bu oranın üzerinde gerçekleşti.
KİRA ARTIŞLARI GELİRİN ÜZERİNDE
Araştırmanın önemli sonuçlarından biri de kira artışlarının gelirlerinin üzerinde artması. Bu durum her sene daha da kritik bir hal alırken, kiracıların geliri kira artışları oranında artmıyor. Her ne kadar yeni kira düzenlemesinde yüzde 25 sınırı kaldırılmış olsa bile kiracıların yarısı yeni kontrat dönemlerinde ev sahiplerinin TÜFE’ye göre hesaplanacak olan orandan daha yüksek bir kira talebinde bulunacağını düşünüyor. Ve her 10 kiracıdan 9’u bu hesaplamanın adil olmadığını düşünüyor. 2023 yılı Temmuz ayında “kiram gelirimden fazla arttı” diyenlerin oranı yüzde 51 iken, bu oran 2024 Ağustos itibariyle yüzde 58’e yükseldi.
EV SAHİPLERİ ORTALAMAYA BAKIYOR
Yeni kira artış oranına rağmen her 3 ev sahibinden 2’si evinde mevcut kiracı olmasından dolayı maddi kaybı olduğunu düşünüyor. Ev sahipleri açısından bakıldığında bu sene de geçtiğimiz seneye benzer bir tablo söz konusu. Geçen sene ev sahiplerinin yüzde 70’i “Son dönemde kiralar sürekli artarken evimde mevcut bir kiracının olması nedeni ile maddi kayba uğruyorum.” ifadesine katılıyordu. Bu yıl aynı ifadeye katılanların oranı birkaç puan düşerek yüzde 66’ya geriledi.
Evi kirada olan ev sahiplerinin yüzde 42’si, kira oranı yüzde 25 ile sınırlı olduğu dönemde de yeni kira artış oranı uygulamasında da kira artışlarını, evlerinin bulunduğu semtteki ortalama kira oranında yaptığını ya da yapacağını belirtiyor.
“TANSİYON BİR SÜRE DAHA YÜKSEK KALACAK”
Temmuz ayından itibaren kira artışlarındaki yüzde 25 sınırlandırılmasının kaldırılması konusunda kiracılar ve kirada evi olanların görüşleri oldukça farklı. Araştırma sonuçlarını değerlendiren Ipsos CEO'su Sidar Gedik, “Geçtiğimiz sene kiracılar ve ev sahiplerine ilişkin araştırmamızdan ortaya koyduğumuz sonuç, kiracıların ve ev sahiplerinin bir kısır döngü içinde olduğuydu. Üzerinden bir sene geçmesine rağmen, resmi kira oranlarına getirilen sınırlardaki düzenlemeler hala kısmen işe yarıyor ve problem olduğu gibi hayatlarımızda var olmaya devam ediyor. Bu durumun sonucu olarak da ev sahipleri ve kiracılar arasındaki ilişkiler sıcaklığını koruyor.” dedi.
“Kiracılara oturdukları semtten ve evlerinden duydukları memnuniyeti sorduğumuzda son üç senedir verilen cevaplarda büyük farklar görmüyoruz.” diyen Gedik, şöyle devam etti: “ Bu yılki araştırmamızda kiracıların oturdukları semtlerden duydukları memnuniyet oranı bir önceki seneye kıyasla değişmedi. Oturdukları evden memnun olanların oranı ise geçtiğimiz seneye göre 5 puan daha yüksek. İçinde bulunduğumuz ekonomik koşullarda yaşadığımız evden memnun olmamak bir lüks diyebiliriz. Çünkü bugün her 10 kiracıdan sekizi taşınmak zorunda kalsa, bütçesine uygun bir ev bulamayacağına inanıyor. Enflasyondaki artışın yavaşlamasına paralel olarak konut fiyatlarının da dengeye oturması birkaç yılı bulacak. Maalesef, bu süreçte ev sahipleriyle kiracılar arasındaki tansiyon bir süre daha yüksek kalacak.”