Kültür ve sanata 'GAZ' verilecek mi?
Kadıköy Hasanpaşa Gazhanesi restorasyonu nihayet başladı. Yıllarca hava gazı üreten tarihi endüstri mirasının restorasyonu sorunsuz tamamlanırsa sanatın ve kültürün üretildiği bir merkezi olacak.
MUSTAFA SÜRMELİ
Kadıköy’ün göbeğinde yıllardır kaderine terk edilen, harabe binaları çöplük deposu gibi kullanılan Tarihi Hasanpaşa Gazhanesi Kadıköy’e kazandırılabilecek mi? Sağlıksız görüntüsüyle Kadıköylülerin yıllardır şikayet ettiği ve tarihi miras olarak Kadıköy halkının yararına kullanılması için mücadele verdiği Gazhane için önemli günler yaşanıyor. Yetkililer nihayet Gazhane’nin restorasyonu için çalışmalara başladı. 31 bin metrekareyi aşan tarihi bölgedeki 20 adet binanın elden geçirilerek, restore edilmesi planlanıyor. Hasanpaşa Gazhanesi restorasyon çalışmalarının 400 günde tamamlanması planlanıyor.
Restorasyon çalışmalarıyla ilgili 13 Ağustos Perşembe günü Gazhane’de bilgilendirme toplantısı düzenlendi. Toplantıya Gazhane Çevre Gönüllüleri başkan ve üyeleri katıldı. Toplantıda İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yapı İşleri Müdür Yardımcısı Hakan Genç, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ)’nden akademisyenler de yer alırken, Güryapı AŞ. Proje Müdürü Recep Tokalak restorasyon çalışmaları hakkında sunum yaptı. Toplantıda Gazhane restorasyon projesinin, İBB’nin gerçekleştirdiği en büyük restorasyon projeleri arasında yer aldığı belirtildi.
Proje tamamlandığında Gazhane; içinde atölyeler, sergi binası, enerji müzesi, sanayi yapıları enstitüsü, enerji müzesi avlusu fuaye, sergi ve sinema salonu, çocuk bilgilendirme evi, çok amaçlı gösteri merkezi, info box, sirkülasyon yapısı, açık pazaryeri, bilgi tünelleri, idari ve güvenlik binaları, kafeterya, restoran gibi unsurların bulunduğu bir yer haline dönüşecek.
123 YILLIK TARİHİ BİR MİRAS
Anadolu Yakasında havagazı kullanımı Beylerbeyi Sarayı’nın aydınlatılması için 1865’te kurulan Kuzguncuk Gazhanesi ile başladı. Burası yetersiz kalınca 1891 yılında Anadolu Yakasının en eski sanayi tesislerinden biri olan ve Osmanlı endüstriyel mirasının erken dönem örnekleri arasında yer alan Kadıköy Hasanpaşa Gazhanesi kuruldu. Tarihsel süreçte farklı kişi ve kurumların işlettiği Hasanpaşa Gazhanesi, gaz talebinin azalması nedeniyle 13 Haziran 1993’te üretimini durdurdu. Kaderine terk edilen işletme hurda ve çöplük deposu haline geldi.
UMUTLU BİR BEKLEYİŞ VAR
Gazhane’nin Kadıköy’e kazandırılması için uzun uğraşlar verdiğini söyleyen Gazhane Çevre Gönüllüleri Başkanı F. Serkan Öngel, alanın 2010 Kültür Başkenti kapsamında değerlendirilmesine rağmen bunun hayata geçmemesini hayal kırıklığı olarak değerlendirdi.
Hasanpaşa Gazhanesi’nin Avrupa’daki benzerleri gibi işlevlendirilerek kültür merkezi haline getirilmesini istediklerini belirten Serkan Öngel toplantının ardından Gazete Kadıköy’e yaptığı açıklamada, “2001 yılında proje kabul edilmişti. Projeye mümkün olduğu kadar sadık kalınmış. Bence bu haliyle gerçekten, eğer bir sıkıntı olmazsa, projeyi hayata geçiren hocalarımızın da hassasiyetleri gözetilerek, gerçekten bizim verdiğimiz mücadeleye uygun bir hale gelecek diye düşünüyoruz” dedi.
TARİHİ MİRAS KORUNACAK
1994’te İBB’nin tesisi söküm ve yıkım çalışmaları üzerine Mimarlar Odası ve Kadıköy Belediyesi’nin girişimleri ile Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu (KTVKK)’ndan tesisin tescil kararı çıkartıldı ve yıkım süreci durduruldu. Türünün son örneklerinden olan tarihi işletmenin mezbelelikten kurtulması ve Kadıköy’e kültürel miras olarak kazandırılması için Kadıköy Belediyesi, Hasanpaşa mahalle sakinleri ve meslek odaları, 1996 yılında ilk kez bir araya gelerek, bölgenin kültür merkezi ve yeşil alan olarak değerlendirilmesi amacıyla çalışmalara başladı. İstanbul Büyükşehir Belediyesiyle yapılan görüşmeler sonucunda, alan için bir proje hazırlanmasına karar verildi ve imar planda Sosyo-Kültürel Tesis Alanı’nda olan Kadıköy Gazhanesi’ nin yeni kullanım projesi, İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 22.06.2001 tarih 6091 sayılı kararı ile onaylandı.
HALK YEŞİL ALAN İSTİYOR
İhsan Cindo: Doğma büyüme buralıyım. 1979’da babam Gazhaneden emekli oldu. 3 yıl oldu kaybedeli. Doğdum büyüdüm Gazhaneyle. Çocukluğumuz harikaydı. İncir, ayva, dut, çitlembik ağaçları vardı. Yok diye birşey yoktu. Neler vardı neler... Alırdık kilimleri akşam üzeri aileler giderdik bahçeye. Gaz ocaklarıyla çay yapılırdı. Çocuktuk top oynardık. Herkes birbirini tanır selamsız geçmezdi. 5 kardeştik, kiracıydık. Babam Gazhane’nin saat atölyesinde tamirciydi.
Gazhane’nin kültür merkezi yapılacağı söyleniyor. Sabaha kadar çalışma var. Gürültü çok. Çocuk parkı, yeşilik alan istiyoruz. Kafamızı sokacak ağaçlık oksijen alan bulamıyoruz. Park, oyun alanları, sinema, tiyatro olsa çok güzel olur. Ücretsiz olmalı. Çocuklarım ve torunlarım var. Torunum sokaklarda oynuyor bütün gün. İsterim ki yeşil alan olsun. Spor sahaları olsun. Spor kompleksi olsun. Bunların olması gereken bir yer.
Ali Ferikoğlu: Doğma büyüme buralıyım.Gazhane eskiden güzeldi. Kömür üretiyordu, Kandilliye kadar gaz veriyordu. İnsanlar kışlık kömürlerini alıyordu. O günler güzeldi. Şimdi geride kaldı. İnsanlık vardı, huzur vardı. At arabaları kömür taşır, herkes kışlık kömürünü alırdı. Burada şimdi park olsun, herşey olsun. Oturacak yeşil alanlar olsun. Oturacak yer kalmadı. Nefes alamıyoruz ki. Ağaçları diksinler. Bizden sonrakiler, çocuklar yaşasın. Bizler geldik gidiyoruz.
Yılmaz Acar: 1993’te kapatıldı, harabeye döndü. Gazhane kültür merkezi yapılırsa güzel olur. Torunum var. Bizden sonraki nesil için iyi olur. İçinde yeşil alan olmasını isteriz. Spor alanı olsun. Umutluyum. Kültür merkezi ücretsiz olmalı. 70 yıldır buradayız. Sıkıntısını bizler çektik. Eskiden komşuluk vardı. Evler hep ahşaptı. Bahçeler vardı. Gazhane çok ses yapardı. Cumartesi pazar günleri hariç ocaklar gazla yanardı.
GAZHANE NEDİR?
Havagazı, “Havagazı Fabrikası” veya “Gazhane” denilen üretim ve depolama tesislerinde, kentlerde ısınma ve aydınlanma maksadıyla kullanılmak üzere kömürden imal edilen gaz. Üretiminde kullanılan yönteme göre bileşimi değişkenlik gösterirken, genellikle hidrojen, karbon monoksit, metan ve uçucu hidrokarbonlar gibi kalorili gazlardan ve az miktarda da karbon dioksit ve azot gibi kalorisiz gazlardan oluşuyor. Yapay gaz üretimi, sanayi devrimi ve kentleşme ile birlikte gelişti. Doğalgaz kullanımının yaygınlaşmasına kadar dünyada ve Türkiye’de fabrikalarda üretildi ve yaygın olarak kullanıldı. İstanbul’da havagazının kullanımı Sultan Abdülmecit döneminde, 1853 yılında Dolmabahçe Sarayı’nın aydınlatılmasıyla başladı. Sarayın has ahırlarının arka kısmında inşa edilen Dolmabahçe Gazhanesi kuruldu. Sonra 1880’de Yedikule Gazhanesi kuruldu.