Konut sahibi olmak 2 yılda 2 kat güçleşti
Betam’ın araştırmasına göre, günümüz ekonomik koşullarında asgari ücretli bir çalışanın 90 metrekarelik bir ev satın alabilmesi için hiç harcama yapmadan 9 yıl boyunca maaşını biriktirmesi gerekiyor. 2020’de ise bu süreç yaklaşık 5 yıldı
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam), asgari ücretin konut fiyatlarını ve kiraları ne ölçüde karşıladığını araştırdı. “Asgari Ücret Konut Fiyatlarını ve Kiraları Ne Ölçüde Karşılıyor?” başlıklı araştırmada, asgari ücret ile ucuz konut piyasasında mütevazi bir konutu (2+1, 90 metrekare) satın almanın ya da kiralamanın ne ölçüde güçleştiği ölçüldü.
Sonuçlar, temsili konutu satın alabilmek için gereken aylık asgari ücret tutarının Haziran 2020’ye kadar önemli ölçüde gerileyerek 90 aydan 61 aya kadar düştüğünü, ancak son iki yılda bu tutarın hızla artarak Ağustos 2022’de 108 aya (9 yıl) yükseldiğini göstermekte. Temsili konutun aylık kirası ise Eylül 2017’de asgari ücretin yüzde 82’isine karşılık gelirken, Ocak 2021’de bu oran yüzde 50’ye kadar gerilemiş ardından hızla artarak Ağustos 2022’de yüzde 92’ye yükseldi.
Araştırmada hanelerin gelir düzeylerinin çoğunlukla uygun barınma şartlarına erişimi kısıtladığı belirtildi. Bu kısıtlamanın özellikle mal ve hizmet fiyatlarının arttığı bir ortamda düşük gelirli hanelerde daha belirgin hale geldiğine dikkat çekildi.
Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, Dr. Öğretim Üyesi Gökhan Şahin Güneş ve Araştırma Görevlisi Mehmet Cem Şahin tarafından hazırlanan araştırma raporunda, düşük gelirlilerin nispeten küçük ve ucuz konutları tercih ettiği varsayıldı.
KONUT SAHİBİ OLMANIN GÜÇLÜĞÜ
Araştırmadan öne çıkanlar şu şekilde:
2017 Eylül ayından 2020 Mayıs ayına kadar konut fiyatının artış hızı oldukça düşük kaldı ve ortalama konut fiyatı 127 bin TL’den başlayarak yaklaşık 143 bin TL’ye yükseldi.
Haziran 2020’den itibaren kamu bankalarının başlattıkları düşük faiz oranlı konut kredi kampanyası ile konut fiyatlarındaki artış hızlandı. Bu hızlanma 2021 Aralık ayına kadar devam etti ve ortalama ucuz konut fiyatı yaklaşık 289 bin TL’ye yükseldi.
Daha sonra dolar kurunun ve enflasyonun yükselmesiyle konut fiyatlarının hızla yükselmesine sebep oldu. 2021 Aralık-2022 Ağustos arasındaki dönemde konut fiyatlarının artış oranı yaklaşık yüzde 106 oldu. 2022 Ağustos verilerine göre 90 metrekarelik ucuz bir konutun ortalama fiyatı 594 bin TL’ye çıktı.
2017 Eylül döneminde bir asgari ücretlinin konut sahibi olabilmesi için yaklaşık 90 aylık kazancı biriktirmesi gerekirken 2020 Mayıs’a kadar önemli ölçüde azalarak yaklaşık 61 aya indi.
2022 yılı ocak ayı için asgari ücrette artış yapılması ilk başta etkili olsa da 2022 Haziran ayında konut alım süresi 121 ay ile en yüksek seviyesine ulaştı. 2022 Temmuz ayında asgari ücrete yapılan zamla ağustosta konut satın alım süresi 108 aya geriledi.
Raporda ortalama ücrete çalışanların mütevazı bir konuta sahip olabilmelerinin iki yıl öncesine kıyasla neredeyse iki kat daha güçleştiği tespit edildi.
BİR ASGARİ ÜCRET KADAR KİRA
Araştırmada kira harcamasının asgari ücrete oranının zaman içerisinde değişimi de izlendi. Kiralık konut fiyatı 2017 Eylül-2020 Aralık arasında düşük bir oranda artış gösterdi.
2017 Eylül’de bin 152 TL olan 90 metrekarelik bir konutun ortalama kirası 2020 Aralık’ta bin 387 TL’ye çıktı. Ağustos 2022’de ise ortalama kira bedeli 5 bin 36 TL’ye kadar çıktı.
2017 Eylül’de bu konutun kirası asgari ücretin yüzde 82’ine karşılık gelirken, bu oran 2021 Ocak ayına kadar kademeli olarak azaldı ve yüzde 50’ye geriledi. Ancak, takip eden dönemde kiralar hızla artmaya başladı ve kira payını da peşinden sürükledi.
2022 yılına girerken yapılan büyük oranlı asgari ücret artışı kira payını düşürse de bu yılın nisan ayında kira payı yüzde 100’ü aştı. Kira bedelinin asgari ücrete oranı Nisan’da yüzde 103’e, Mayıs’ta yüzde 119’a, Haziran’da ise yüzde 120’ye ulaştı.
Temmuz ayında yapılan asgari ücret artışına rağmen kira payı yüksek seyretmeye devam ediyor. Ağustos ayında kira bedelinin asgari ücrete oranı yaklaşık yüzde 92 seviyesinde bulunuyor.
Raporda, Ocak 2021’de ucuz konut piyasasında 90 metrekarelik bir konutu asgari ücretin yarısı ile kiralamak olanaklıyken günümüzde aynı konutu kiralayabilmek için neredeyse ücretinin tamamını kiraya ayırmak zorunda kalındığına dikkat çekildi.
Araştırma raporunun sonuç bölümünde ise, “Son iki yılda asgari ücreti tüketici enflasyonuna ‘ezdirmemek’ için yapılan zamların konut piyasasında gerçekleşen olağanüstü fiyat artışları karşısında çok yetersiz kaldıkları ve ev sahibi olmayan düşük gelirli haneleri barınma konusunda ciddi bir sorunla karşı karşıya bıraktığı aşikârdır” ifadelerine yer verildi