“Kurumlar başarılı olamadı”
TMMOB’un Kahramanmaraş depremine ilişkin hazırladığı raporda, depremin ilk günlerinde arama kurtarma çalışmalarının organize edilemediği, barınmadan gıda tedarikine kadar birçok alanda ciddi sorunların yaşandığına dikkat çekildi
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Maraş merkezli depremlerin ilk günlerine ilişkin “Ön Değerlendirme Raporu” yayınladı. Raporda, Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Adana, Osmaniye, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Gaziantep’te yaşananlar ve eksiklikler aktarılırken “Asli görevi afet ve acil durumlarda can ve mal kurtarma, sağlık, iaşe, ibate, güvenlik, mal ve çevre koruma, sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin verilmesine yönelik çalışmaları yürütmek olan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve ilgili diğer kamu kurumları bu zorlu sınavda başarılı olamamıştır” denildi.
“KRİZ MERKEZİ KURULAMADI”
Hatay’da çok sayıda binanın yıkıldığının ifade edildiği raporda, arama kurtarma çalışmalarının da bölge halkının ve gönüllülerin çabasıyla yürütüldüğüne dikkat çekildi. Depremde hastanelerin, okulların ve diğer kamu kurumlarının da yıkıldığı belirtilirken, şu bilgilere yer verildi: Göçüklerin haricinde binaların büyük çoğunluğu hasarlı ve yeniden kullanılamayacak durumda. Kentte ilk iki gün hiçbir alanda organize bir çalışma yürütülmedi. Kriz merkezi kurulmadı, arama-kurtarma çalışmalarına başlanmadı. Barınmaya yönelik herhangi bir adım atılmadığından halk pazar yeri gibi açık alanlarda toplandı. Kentte elektrik, su ve doğal gaz altyapısı çalışmıyor. Kente ilk iki gün yardım TIR’ları ulaştırılamadı.”
“ÜST SEVİYEDE OLMASI GEREKİYOR”
Depremler sonrasında İskenderun Limanı’nda çıkan ve günlerce devam eden yangına dair de şu görüşler paylaşıldı: “Bilindiği üzere limanlar birinci yani çok riskli bölgelerdir. Tehlikeli maddelerin taşınması, depolanması veya kullanılmasında uygulanan işletme süreçlerinde her zaman riskler söz konusudur. Burada önemli olan bu risklerin en aza indirgenmesi için patlama meydana geldiği zaman oluşturacağı şiddet ve etkilerine göre risk öncelikleri belirlenerek tehlikeli maddenin girişinden çıkışına kadar farklı kategorilere ayrılarak risk oluşturacak her bir nokta analiz edilip, gerekli tedbirlerin alınmasıdır. Tehlikeli yüklerin elleçlendiği limanlar açısından yangın ve patlama riski çok büyük önem taşıyor. İşletmelerin sürekliliklerinin sağlanması açısından meydana gelebilecek yangın güvenlik risklerin önlenmesi veya mevcut risklere karşı tehlike kaynaklarının belirlenip gerekli önlemlerin alınması için yangın güvenliği ile ilgili algılama sistemlerinin üst seviyede olması gerekiyor.”
“KOORDİNASYON EKSİKLİĞİ VAR”
Ulaşım, barınma, hijyen ve gıda tedarikinde ciddi sorunların yaşandığına dikkat çekilen raporun sonuç kısmında şu bilgilere yer verildi: “T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı`ndan alınan verilere göre; 06.02.2023 günü yerel saat ile 04:17’de merkez üssü Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi, aletsel büyüklüğü 7.7 (Mw) ve Odak derinliği 7 km. olan şiddetli bir deprem meydana gelmiştir. Aynı gün saat 14.00’te ise bu kez merkez üssü Elbistan ve aletsel büyüklüğü 7.6 (Mw) olan ikinci bir deprem daha meydana geldi. Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Osmaniye, Adıyaman, Malatya, Şanlıurfa, Adana, Diyarbakır ve Kilis illerimizde etkili olan depremde çok sayıda ilk belirlemelere göre çok fazla sayıda konut binasında, hastaneler, havaalanları ve karayollarında yıkımlar ve yıkıcı hasarlar oluştu.”
“Hiç kuşkusuz bu depremler gerek büyüklüğü gerekse etkilediği alan bakımından ülkemiz tarihinin en yıkıcı depremlerindendir. Ancak depremin ardından etkin ve yeterli düzeyde arama- kurtarma çalışmalarının yapılamaması, geçici barınma alanlarının kurulamaması, vatandaşlarımızın sert kış koşullarında -14 dereceye varan soğukta gecelerini sokakta veya araçlarda geçirmek zorunda kalmaları, depremden kurtulanların kurulamayan aşevlerinden dolayı bir sıcak çaya, çorbaya ulaşamamaları ve açlıkla savaşmaları, ülkenin dört bir yanından gönderilen yardım TIR’larının deprem bölgelerine ulaşımının ve dağıtımının yapılmasında yaşanan gecikmeler izahı zor bir koordinasyon eksikliğini işaret etmektedir. Kırsal alanda tablo çok daha vahimdir. Asli görevi afet ve acil durumlarda can ve mal kurtarma, sağlık, iaşe, ibate, güvenlik, mal ve çevre koruma, sosyal ve psikolojik destek hizmetlerinin verilmesine yönelik çalışmaları yürütmek olan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve ilgili diğer kamu kurumları bu zorlu sınavda başarılı olamamıştır.”
300 BİN YAPIYA İZİN VERİLDİ
Bölgede çalışmalarını sürdüren TMMOB Mimarlar Odası da hazırladığı raporda imar affına dikkat çekti. Depremlerin etkilediği 10 ilde; imar affı kapsamında 290 bin 929 yapı için kayıt belgesi düzenlendiği hatırlatılarak şu bilgilere yer verildi: “1999 Marmara ve 2011 Van depremlerinde daha önce çıkarılan imar afları kapsamındaki kaçak yapıların çoğunun yıkılmasına ve binlerce yurttaşın hayatını kaybetmesine rağmen; 2018 yılında İmar Barışı adı altında yeni bir imar affı yürürlüğe konuldu. Afet riski altındaki alanlarda olup olmadıklarına, kıyı alanları, tarım arazileri, orman alanları, içme suyu havzaları ve tarihî, doğal, arkeolojik sit alanları üzerine inşa edilip edilmediklerine bakılmaksızın; 3 milyon 119 bin 947 kaçak ve imara aykırı yapı için 26 milyar 151 milyon 389 bin 85 263 TL yapı kayıt belge bedeli alınarak yurttaşlara riskli yapıları kullanma izni verildi. Yapı güvenliği olmayan, planlama, mimarlık ve mühendislik süreçlerinden geçmemiş, teknik olarak sağlık ve güvenlik koşulları belirsiz toplam 7 milyon 393 bin 413 bağımsız bölüme belge düzenlendi.”
“İmar Affı ile kaçak yapılara yapı kayıt belgesi verilen illerin başında deprem riski altında olan İstanbul bulunurken; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, kaçak ve imara aykırı olduğu belgelenen bu yapıların depreme dayanıklılıklarının denetlenmediğini itiraf etmiş ve sorumluluğu yapı sahiplerine bırakmıştır. 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan depremlerin etkilediği 10 ilde; imar affı kapsamında 290 bin 929 yapı kayıt belgesi düzenlenmiş; yurttaşların imar kurallarına aykırı, kaçak ve deprem dayanıklılığı denetlenmemiş olan yapılarda yaşamaları teşvik edilmiştir. Bölgede imar affı kapsamında düzenlenen yapı kayıt belgelerinin yüzde 43’ünün, 126 bin yapı kayıt belgesinin, bu illerde verildiği görülmektedir.”