Kuşdili'nde facia gibi karar; AVM yapılacak!
100 yıl öncesine kadar Kadıköy’ün mesire yeri olan, hemen ortasından geçen Kurbağalıdere’de sandal sefalarının yapıldığı Kuşdili Çayırı, yine yapılaşma tehlikesiyle karşı karşıya! Daha önce buraya yapmak istediği AVM projesi, mahkeme kararıyla iptal edilen İBB, yeni bir plan hazırlayarak, Kadıköy'de yapılaşmaya açılmayan son alanlarından biri olan eski Salı Pazarı alanına, en az Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi büyüklüğünde bir AVM yapacak.
Gökçe UYGUN/Semra ÇELEBİ
Fotoğraflar: Gürbüz ENGİN
Kadıköy'ün güzel ama ihmal edilmiş, tarihi öneme sahip, 3. derecede doğal sit alanı ilan edilmiş bir yeri var biliyorsunuz; Kuşdili Çayırı... Diğer bilinen adıyla “Eski Salı Pazarı” alanı... Zamanında sandal sefalarına, pikniklere evsahipliği yapan, artık “çayır” olmaktan çoktan çıkmış bu alan, bilindiği gibi son dönemde otopark olmuş durumunda... Kuşdili'ne dair geçtiğimiz günlerde İBB Meclisi’nden yeni bir imar planı geçti. Plana göre alana “sabit pazar, otopark, lokanta, itfaiye, pastane, cafe, sinema, çarşı...vb” yapılar inşa edilebilecek.
Kadıköy Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürü Erol Özyurt, Eski Salı Pazarı’na yani Kuşdili Çayırı’na AVM (Alışveriş Merkezi) yapılabilmesine izin veren planın İBB Meclisi’nden geçtiğini ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylandığı bilgisini verdi. Karar ile 3. derece SİT alanı olan yerlere bu tür yapıların yapılmasına izin verildiğini anlatan Özyurt, “1/5000 ve 1/1000’lik planlar, 16 Ocak itibariyle İBB tarafından askıya çıkarıldı. 16 Şubat’a kadar askıda kalacak. Ancak bu planlar Kadıköy Belediyesi’ne 28 Ocak günü saat 17.00’de ulaştırıldı. Belediye olarak itiraz etme ve dava açma hakkımız bulunuyor'' dedi.
KUŞDİLİ’NDE AVM FACİASI!
Kararı, “Tam anlamıyla bir facia” sözleriyle yorumlayan Kadıköy Belediye Başkanı Selami Öztürk, “Bir kentin yaşayabileceği en kötü olaylardan biriyle karşı karşıyayız. Kadıköy'ün en işlek ve merkezi yerine bir AVM planlanması, akıl ve mantıkla bağdaşacak bir olay değil. Bu bir akıl tutulması” dedi. Öztürk, tüm dünyada AVM’lerin kent çeperlerine kaydırılmakta olduğunu anımsatarak, “Siz bunu bir kentin merkezine yaparsanız, orayı mahvedersiniz. Biz bunu Kadıköy'deki ilk AVM olan Tepe Nautilus'ta da yaşamıştık. Ki o zaman çevresi bomboş olmasına rağmen bunu hatalı diye nitelemiştik. Şimdi Büyükşehir, Kadıköy'ün en merkezi yerine AVM yapıyor. Plan notlarına göre, yeni yapılacak AVM de Tepe Nautilus kadar ya da ondan daha büyük olabilecek” diye tepki gösterdi. AVM’nin ticari ve trafik anlamında çarşı, Halitağa, Söğütlüçeşme, Bahariye ve Kuşdili esnafına büyük darbe vuracağını anlatan Öztürk, şöyle devam etti: “Esnafın ticari olarak yok olmasının yanı sıra trafik anlamında da kötü sonuçları olacak. Çünkü bu esnafa gelecek olan hiçbir müşteri-bilhassa haftasonları-Kadıköy trafiğine girmeyecek. Burası Kadıköy’ün tarihi/yeşil alanı. Adı üstünde tarihi Kuşdili çayırı! Buraya böyle birşeyi nasıl yaparsınız? Şuna dikkat çekmek istiyorum; buranın mülkiyeti Büyükşehir değil, kamuya aitti. Plan yaparak, mülkiyeti üzerlerine aldılar. Kadıköylü’nün, kamunun hakkını gasp ettiler. Öncelikle konunun bu yönüyle araştırılması lazım.”
ÖNCE İHALE, SONRA PLAN!
Başkan Öztürk, planın askıya yeni çıkmasına rağmen, buranın ihalesinin 4-5 yıl önce yapıldığını anımsatarak, şu konulara açıklık getirilmesini istedi;
“Kadıköylülerin böyle bir talebi yok. Hiçbir Kadıköylü, ‘Bizim AVM’miz eksik, bize AVM yap ey Büyükşehir’ demedi. Bizim de öyle bir talebimiz yok, tam tersine karşı duruşumuz var. Peki o halde kimdir buraya AVM isteyenler? İmarı belli olmayan bir şeyin ihalesi nasıl yapıldı? Kimler buranın AVM olması için bastırıyor? Bu alana bu kadar imar hakkını neden veriyor? İhale ne zaman yapıldı? Yapıldıysa kimlere yapıldı? Proje ortaya çıkmadan ihale nasıl yapıldı? İBB, tüm bunları açıklamak zorunda. Bu AVM’nin arkasında kimler var? Kadıköylülerden daha güçlü olan kim bunlar? Sayın Başbakanı da bu konuda araştırma yapmaya çağırıyorum. Kendi partisi, meclisi içinde bu konunun arkasında kimler var, çıkarsın!” Alanın, daha önce Tabiat ve Kültür Varlıklarını Korumu Kurulu'nun belirlediği koşullarda, (İtfaiye'nin yan tarafına) altı otopark, üstü ise sadece pazaryeri olmak üzere düzenlenebileceğine, başka imar hakkının olmadığına dikkat çeken Öztürk, “Kadıköy'ün bir hükümet konağı yok. Bizim hükümet konağı binamız, planlamada Hasanpaşa’daki yeni Salı Pazarı'nın oradaydı. Kadıköy'e oynanan oyun şu; bu meydana AVM yapılabilsin diye Kadıköy’ün salı pazarı kaldırıldı, hükümet konağı olarak ayrılan yere taşındı. Oradaki hükümet konağı, maliye ve adliye binaları kaldırıldı. Daha sonra adliye Kartal’a gidince buraya istinaf mahkemeleri getirildi.
Sonra bu mahkemeler de kaldırıldı. Yani AVM için Kadıköy’ün hükümet konağı yok edildi, maliye binası, kamu binaları ortadan kaldırıldı, tarihi salı pazarı taşındı. Kuşdili Çayırı, yeşil alan olmalıdır. Bir şey yapılacaksa, altı otopark, üstü hükümet konağı olabilir” dedi.
KUŞDİLİ ÇAYIRI GÖNÜLLÜLERİ TEPKİLİ...
Kadıköy’ün içindeki tek büyük boş alanın, eskisi gibi yeşil olması için 6 yıldır mücadele yürüten Kuşdili Çayırı Gönüllüleri, karara tepkili. Gönüllüler adına konuşan Gül Sökmen, “Salı Pazarı’nın kalkmasından sonra Büyükşehir’in ihaleye çıkartıp buraya bir alışveriş merkezi yapması kararı üzerine kurulduk. Başta İstanbul Mimarlar Odası ve İstanbul Mimarlar Odası Anadolu Yakası ile Şehir Planlamacıları Odası, Peyzaj Mimarları Odası ve Arkeoloji Derneği’nin desteği ile etkinlikler düzenleyip, Kuşdili Çayırı’nın yeşil kalması için uğraş verdik. Üstelik Kuşdili Çayırı SİT alanıydı ve Tabiat ve Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu, Kuşdili’nin önceki yıllar gibi olması gerektiğini, hatta ağaçların bile yerli yerine dikilmesi gerektiğine karar vermiş, yapılaşma olarak da sadece ‘Hamdi'nin Gazinosu’ gibi bir yer yapılabileceğini belirtmişti. Ne var ki Büyükşehir Belediyesi, nedense bu kurulu dağıtmış, yerine başka üyeler getirmiş, onlarda istek üzerine buraya yapılaşmaya izin vermişti.. İşte bunun üzerine biz Kadıköy Fen İşleri Gönüllüleri olarak Kuşdili Çayırı için gönüllü grubu kurduk, çünkü Kadıköy bizimdi! Defalarca şunu sorduk, cevap alamadık; Büyükşehir Belediyesi yetkilileri yurt dışına çıktığında yalnızca alışveriş merkezlerini mi görüyorsunuz, oradaki yaşam alanlarını hiç görmediniz mi? Biz Kadıköylüler yeni çıkan plana karşı yine sivil toplum örgütlerinin ve odaların yardımı ile yine sonuna kadar direneceğiz. Kadıköy kimsenin malı değil. Burada biz yaşıyoruz, biz direneceğiz” dedi.
KADIKÖYLÜ MİMARIN KALEMİNDEN KUŞDİLİ
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Anadolu I. Bölge Temsilciliği Yönetim Kurulu eski başkanlarından Arif Atılgan, Kuşdili Çayırı'nın eski günlerini ve önemini kaleme aldı: “Kadıköylülerin Salı Pazarı olarak bildiği geniş alan, aslında Kadıköy’ün tarihî Kuşdili Çayırı ve Koruluğu’dur. 1970’li yılların başlarına kadar Yeldeğirmeni’nde haftada iki gün pazar kuruluyordu. Salı ve cumartesi günleri kurulan bu pazarlar, sokak içindeki evlerde oturan insanlara rahatsızlık vermesi sebebiyle Taşköprü Caddesi’ne alınmıştı. O yıllarda etrafında hiç ev olmayan bu cadde Ayrılık Çeşmesi Mezarlığı’ndan Söğütlüçeşme Caddesi’ne rampa aşağı iniyor ve bu caddeyle kesiştikten sonra Fenerbahçe Stadı’nın arkasından Kızıltoprak’a bağlanıyordu. 1980’li yıllarda Söğütlüçeşme Caddesi üzerine köprü yapıldığı için Pazar yeri Kuşdili Çayırı’na nakledildi. Kuşdili Çayırı o yıllarda koruluk ve çayırlık özelliğini henüz kaybetmemişti. Pazar yeri kurulmaya başlandıktan sonra, ağaçların yok olduğu ve tabanının da betonlaştığı bu alan giderek çayırlık ve koruluk özelliğini kaybetmeye başladı. 1990’lı yıllarda ise cumartesi günleri Fenerbahçe Stadı’nda maç oynanmasının doğurduğu sorunlardan dolayı “Pazar yeri kurulması” işi cumartesi gününden cuma gününe alındı. Yani bu yıllardan itibaren Kuşdili Çayırı’nda salı ve cuma günleri pazar kurulmaya başlandı. Kurbağalıdere’deki kurbağaların sesini, üzeri örtülü kafeslerdeki saka, iskete, florya kuşlarına dinleterek, onların kanarya gibi “makara çekmesini” sağlayan kuşbazların, bu olaydan dolayı “Kuş Dili” adını verdikleri bu çayır, en az yüz yıldır Kadıköy tarihinde yer almaktadır. Kadıköylüler 1900’lü yılların başlarında buradaki dere kenarında “piyasa yaparlar”, diğer taraflarda piknik, panayır gibi etkinliklerde bulunurlardı. Daha sonra uzun yıllar bayram yeri olarak da kullanılmış olan bu çayırda Fenerbahçe Spor Kulübü Lokali, Hamdi’nin Gazinosu, tramvay deposu olarak bilinen hangarda Kuşdili Sineması gibi önemli sosyal tesisler vardı. Kadıköy için çok önemli tarihî anıları olan bu alanı, günümüzde hiç kimsenin koruluk ve çayırlık olarak hatırlamaması üzüntü vericidir. Kuşdili Çayırı sadece doğal sit değil aynı zamanda tarihî sit olarak da değerlendirilmelidir. Henüz kaybolmamış olan bu alan, üzerindeki beton kaldırılarak tekrar eski doğal haline kavuşturulabilir. Bir köşesinde pazar yeri kurulmasında ise hiçbir sakınca yoktur. Zira pazarlar halkımızın geleneğinde yer almış sosyal bir olaydır.”
ESNAF ‘HAREKET’ İSTİYOR!
Konuyla ilgili görüşlerini sorduğumuz Kuşdili esnafı, Salı Pazarı taşındığından beri işlerin düştüğünü belirtiyor ve o bölgeye yapılacak herhangi bir yatırımın ticarete hareketlilik getireceğini düşünüyor. Otoparkın kaldırılmasını isteyen esnaf “Yeter ki buraya hareket gelsin!” diyor. Esnafın söyledikleri şöyle;
-‘EN SON SEÇENEK AVM’
Petshop / Mustafa Genç: “11 yıldır buradayım. Salı Pazarı buradan kaldırıldığından beri hiç hareketlilik yok. Otobüs duraklarının yapılacağını duymuştuk. Ama otobüs durakları mı, yeşil alan mı yoksa AVM mi diye sorarsanız bence en son seçenek AVM olmalı. Çünkü AVM olursa satışlarımızı olumsuz etkileyebilir ve bu bölgede trafik çok yoğunlaşır. Her kazancın bir kaybı var.”
-‘YEŞİL ALAN OLMASI TERCİHİMİZ’
PVC Pencere Sistemleri / Ahmet Burçin Koç: “AVM, insanların buraya akışını sağlayacağı için bir hareketlilik sağlar. İnsan sirkülâsyonu olur. Ama AVM’lerdeki büyük mağazalar çevredeki küçük esnafı olumsuz etkiler. Trafiğin kilitleneceği de kesin! Yeşil alan olmasını tercih ederiz.”
-‘PAZARI NİYE KALDIRDILAR Kİ?’
Halı Satış Mağazası / Mine ve Ali Macit: “Daha önce yeşil alan olsun diye imza verdik. Bizim için bu bölgeye insanların gelmesi önemli. AVM olursa içindeki büyük mağazalar bizim işlerimizi olumsuz etkiler. Burada Salı Pazarı varken işlerimiz çok iyiydi. Madem yine alışveriş merkezi yapacaklardı pazarı niye kaldırdılar ki? Salı Pazarı gidince Kuşdili bitti. Esnaf kan ağlıyor. Şu otopark kalksın da ne olursa olsun. Hareket olsun yeter ki!”
-‘EGZOS KOKUSUNDAN BIKTIK’
Pastane–Fırın / Şahinaz Sarı-Osman Çorlu: “Bu otopark kalksın, egzos kokusu çıksın da ne olursa olsun. Yeter ki hareket gelsin, burası biraz bereketlensin. Salı Pazarı gibi tarihi bir yeri buradan kaldırmaları çok büyük bir hataydı. Pazar gittiğinden beri esnaf çok zor durumda.”
TARİHİ 8 BİN YIL ÖNCESİNE UZANIYOR
Arkeologlar Derneği İstanbul Şubesi'ne göre bu alan, İstanbul tarihinin bilinen en eski buluntularını saklıyor. Fikirtepe gibi, yakın çevrede yapılabilen az sayıda arkeolojik kazı, Kuşdili Çayırı’ndaki buluntuların günümüzden 8 bin yıl öncesine uzandığını gösteriyor. Kadıköy’ün imar görmemiş son alanlarından olan yaklaşık 40 bin metrekarelik Tarihi Kuşdili Çayırı, aynı zamanda olası bir İstanbul depreminde Kadıköy’de çadır kurulabilecek ender alanlardan biri olarak da öne çıkıyor.