Nazi zulmünden kaçmışlardı: Yaşadıkları sokağa anı plaketi yerleştirildi
Kadıköy Belediyesi, Nazi zulmünden kaçarak Türkiye’de çalışmalarını yürüten bilim insanlarının yaşadığı sokağa anı plaketi yerleştirdi
Hayatta kalmak için Nazi faşizminden kaçıp, Türkiye’ye gelerek Moda’ya yerleşen, akademik çalışmalarını buradan yürüten Alman ve Avusturyalı bilim insanlarının isimleri, yaşadıkları Mühürdar Caddesi’nde anı plaketi ile ölümsüzleştirildi.
Plakette, “Türkiye’ye sığınarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nin kuruluş döneminde görev alan, yurdumuzda ve dünyada bilimsel gelişmeye emeği geçen Fritz Neumark (1933- 1951), Wilhelm Röpke (1933-1937), Alexander Rüstow (1933-1949), Alfred Isaac (1937-1951) ve Joseph Dobretsberger (1938-1941) yukarıdaki tarihler arasında bu sokakta yaşamıştır” ifadelerine yer verildi.
BU HOCALARI UNUTTURMAMAK BAŞARI
Anı plaketinin önünde bir konuşma yapan Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı, “Moda'nın Alman profesörleri üzerine konuşulacak çok konu var. Birincisi, Türkiye'de üniversite reformu yapmak için 1930'lu yıllarda Almanya'dan hoca davet eden liderimiz, önderimiz Mustafa Kemal Atatürk. İkincisi, sonrasında Alman baskıcı yönetiminden kaçıp buraya gelen hocaların sığındığı, yaşadıkları Moda. Üçüncüsü, benim de hukuk fakültesinden mezun olduğum İstanbul Üniversitesi” dedi.
Odabaşı, Moda’da kimsenin fikrinden ve yaşam tarzından dolayı yargılanmadığına, suçlanmadığına, ötekileştirilmediğine dikkat çekerek, “Nasıl ki 1930'lu yıllarda insanlar yine bu özelliklerinden dolayı Moda'da yaşamışlarsa bugün de insanlar Moda'ya yine bu özelliklerinden dolayı geliyor” dedi. Odabaşı, “Acı olan bugün Türkiye'den bu hocaların yetiştirdiği öğrenciler artık Türkiye'den başka ülkelere gidiyor. Keşke bugün burada İstanbul Üniversitesi rektörü, Hukuk Fakültesi'nin, İktisat Fakültesi’nin dekanı da olsaydı. Burada olsaydı da öğrencisi olduğu hocasına sahip çıkabilseydi. Ama siyasetten dolayı, korktuğundan dolayı buraya gelip bu hocalara sahip çıkacak cesaretleri bile yok. Üzücü olan bu. Eğer biz bu insanların unutturulmamasını sağlarsak bu bizim için başarı” diye konuştu.
Odabaşı, Kadıköy Belediyesi kültür yayınlarından çıkan “Moda’nın Mülteci Alman Profesörleri” kitabının yazarı Hakkı Bilen’e teşekkür ederek, “Moda’da böyle profesörlerin yaşadığını bilmeyenler bu kitap sayesinde öğrendiler. Kime verdiysem ilgiyle okudu, şimdi ikinci baskısını yapıyoruz” dedi.
“İKTİSAT FAKÜLTESİ'NİN FİLMİNİ YAPACAĞIM”
Törende konuşan Prof. Çiğdem Boz, “İstanbul Üniversitesi İktisat fakültesinin hikayesini anlattığım bir film çekiyorum. Onların izlerini sürdük. Hafıza önemli, hatırlamak önemli. Ruhları şad olsun” dedi.
NE OLMUŞTU?
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 1932 yılında bir üniversite reformu yapılmasını istemesi üzerine, Ord. Prof. Dr. Philipp Schwartz, Prof. Malche ve Dr. Reşit Galip öncülüğünde imzalanan protokol gereği bin 500’ü aşkın ordinaryüs profesör, profesör, doçent, asistan, teknisyen ve sanatçı Türkiye’ye mülteci olarak geldi.
1930’lu yıllarda bilim insanları ve sanatçılar Atatürk’ün, İsmet İnönü ve Celal Bayar hükümetlerinin yakın ilgisiyle ve tamamı ‘devlet memuru’ kimliğiyle güvence altına alınarak, yaşamlarına Türkiye’de devam ettiler.
Alman akademisyenler, İstanbul ve Ankara’daki üniversitelerde tıp, hukuk, iktisat gibi fakültelerin kuruluşlarına, kurulmuş olanların da geliştirilmesine büyük katkı sundu. İstanbul’a gelen akademisyenler, yaşamak için Beyoğlu, Bebek ve Moda semtlerini tercih etti.