Otomobilsiz ulaşım mümkün mü?
Kadıköy’de otopark zorunluluklarını ortadan kaldırmak, bisiklet yollarını yaygınlaştırmak, toplu ulaşımı teşvik etmek, yayalara öncelik vermek ne kadar mümkün? Kadıköy’ün ulaşım imkanları ve ilçenin kentsel hareketlilik politikası Kadıköy Belediyesi’nin “Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda incelendi
İstanbulluların büyük bir çoğunluğu en az iki ulaşım aracı ile günlük seyahatini gerçekleştirirken farklı ulaşım araçlarını kullanmak zorunda kalıyor. Kadıköy de birçok farklı toplu taşıma aracını bulmak mümkün. Ayrılık Çeşmesi’nde M4 ve Marmaray, Kadıköy’de M4, T3 ve deniz ulaşımı, Söğütlüçeşme’de Marmaray ve Metrobüs, Uzunçayır’da Metrobüs ve M4, Bostancı’da Marmaray ve deniz ulaşımı olarak sıralamak mümkün. Bu merkezlere ek olarak tüm raylı sistem durakları, otobüs ve minibüs gibi karayolu sistemleri ile de besleniyor. Ancak Türkiye’de ulaşımın elektrik üretimin ardından en yüksek sera gazı emisyonuna sahip hizmet alanı olduğu biliniyor. Bu nedenle gerek ulaşıma yönelik kentsel arazi kullanımının planlanması gerekse de bireysel araçlanmayı teşvik eden ve karayoluna dayanan ulaşım sistemleri önemli kentsel gündemler haline gelmeye başladı.
Peki Kadıköy’de sağlıklı bir ulaşım sistemi kurmak mümkün mü? İlçede otopark zorunluluklarını ortadan kaldırmak, bisiklet yollarını yaygınlaştırmak, toplu ulaşımı teşvik etmek, yayalara öncelik vermek gibi çözümler öne çıkmaya başladı. Kadıköy’ün ulaşım imkanları ve ilçenin kentsel hareketlilik politikası Kadıköy Belediyesi’nin “Kadıköy 2030 – Mevcut Durum Raporu”nda incelendi. Raporda yer verilen bilgilerden bazıları şunlar:
KARAYOLU ULAŞIMI
Birinci derece yol olarak ele alınan D-100 Karayolu’nun etki alanı sadece Kadıköy ile sınırlı kalmayıp tüm İstanbul’u kapsıyor. Yüzyıllardır önemli bir ticaret yolu olan Bağdat Caddesi, yaya ve araç trafiğinin buluştuğu bir aks olarak Kadıköy’ün güneyinden başlayıp Maltepe’nin ortalarına kadar uzanan bir ticaret koridoru oluşturuyor. Fahrettin Kerim Gökay ve Şemsettin Günaltay Caddeleri ise birinci derece yolların aksine toplu ulaşım fonksiyonu ağır basan caddeler olarak öne çıkarken, minibüs, dolmuş gibi özel işletilen ve kısıtlı yolcu taşıma kapasitesi bulunan ulaşım sistemlerinin baskın olduğu görülüyor. Bu farklı ulaşım modları arasında geçişin sağlandığı Söğütlüçeşme, Ayrılık Çeşmesi, Uzunçayır, Bostancı ve M4 metro istasyonlarının da yoğun bir şekilde kullanıldığı belirtiliyor.
DEMİRYOLU ULAŞIMI
Kadıköy’ün raylı sistemi 1800’lü yıllara kadar uzanıyor. 1929’dan 1966’ya dek tramvaylar önce Bağlarbaşı-Haydarpaşa ve Üsküdar-Haydarpaşa arasında hizmet vermeye başladı, hat devamında Kadıköy Rıhtım’dan Moda, Fenerbahçe, Bostancı ve Gazhane semtlerine kadar uzatıldı. 1960’lı yıllarda Kadıköy’ün tamamını kapsayan tramvay hatlarının kapatılmasıyla Kadıköy’de demiryolu ulaşımı olarak sadece banliyö hattı kaldı. Şehiriçi toplu ulaşımı sağlayan banliyö hattı, Haydarpaşa-Gebze arasında yolcu taşımacılığı yaparken, Anadolu Yakası’nın çeper mahallelerinde yaşayanların şehir merkezine kolay ulaşmasını sağladı.
2000’li yılların başından itibaren İstanbul genelinde alınan ulaşım kararlarından ve metro inşaatlarından Kadıköy ve Anadolu Yakası yeterince faydalanamadı. 2003 yılında açılan nostaljik T3 (Kadıköy-Moda) tramvayı Osmanağa ve Caferağa mahallelerinde ring şeklinde çalışırken, 2012 yılında M4 metrosunun açılması ile Anadolu Yakası ilk metrosuna kavuştu. 2019 yılında ise Ayrılık Çeşmesi durağına kadar olan Marmaray hattı Avrupa Yakası’nda bulunan Halkalı durağına kadar uzatıldı. Ayrıca, M8 (Bostancı-Parseller) metro hattının Bostancı-Dudullu kısmı 2023 başında hizmete girdi, M12 (Göztepe 60. Yıl Parkı- Kâzım Karabekir) metro hattı da 2023 yılında hizmete girecek.
DENİZ ULAŞIMININ PAYI ARTTI
Haydarpaşa Limanı, 1800’lü yılların sonlarında tren hattının bağlanmasıyla lojistik hizmet vermeye başladı. Lojistik amacıyla kullanılan deniz ulaşımı, 1917’de Moda İskelesi’nin inşa edilmesi ve1926’da Kadıköy İskelesi’nin açılması ile yolcu taşımacılığına da evrilirken hem kamu hem özel şirketler tarafından işletilir hale geldi. 1985’te Moda İskelesi kapatıldı ve 2022 yılında yeniden kullanıma açıldı. Kadıköy Rıhtım’da farklı iskeleler kurularak Eminönü, Beşiktaş, Kabataş, Karaköy ve Adalar’a ulaşım sağlandı. Bostancı İskelesi’nden ise Adalar’a ve şehirlerarası seferler düzenlenmeye başlandı.
Kadıköy’deki iskelelerin ve hatların kullanım yoğunluğuna bakıldığında Şehir Hatları’nın Kasım 2022’de açtığı yeni hatlar ait Eminönü, Karaköy ve Beşiktaş hatlarının belirgin bir farkla tercih edildiği görülüyor. Turyol-Çayırbaşı iskelesinin Eminönü ve Kabataş hatları benzer oranlarda yolcu taşıyor. Turyol’un Balon iskelesinden kalkan hatların diğer iskelelere göre en az sayıda yolcu taşıdığı görülüyor. Bostancı İskelesi’nden yapılan seferlere bakıldığında, çoğunun Adalar’a yapıldığı ve Kadıköy iskelelerine göre daha az yolculuk yapılıyor. Ayrıca, Şehir Hatları 2022 yılında 7 adet yeni hat açtı.Yeni hatların açılması ile ulaşımda deniz ulaşımının payı arttı.
BİSİKLET KULLANIMI
Kadıköy’deki bisiklet hareketliliği incelendiğinde sahil bandının en baskın alan olduğu görülüyor. Kadıköy, kişisel hareketlilik takip uygulamaları verileri ve İSBİKE verileri başta olmak üzere, İstanbul’un geneli ile karşılaştırıldığında bisiklet kullanımının en yoğun olduğu bölge olarak öne çıkıyor. Bu uygulamalar dahilinde elde edilen verilerin birçoğu rekreasyon ve spor amaçlı sürüşlere ait olsa da genel kullanılabilirlik potansiyeli hakkında da önemli göstergeler sağlıyor. Kullanım yoğunluğuna rağmen, Kadıköy’deki bisiklet yolları, sahip olunan potansiyelin çok altında ve mevcut yolların oldukça az bir kısmında bulunuyor. Bisiklet yolları esasta, İnönü Caddesi, sahil bandı, Tütüncü Mehmet Efendi Caddesi ve Dr. Faruk Ayanoğlu Caddesi gibi yollarda ve alanlarda bulunuyor. Mevcut bisiklet yollarına bakıldığında farklı ulaşım modları arası dikey ulaşımı desteklemenin amaçlandığı görülüyor. Kadıköy’deki 14 adet İSBİKE bisiklet durağının; yedi tanesi sahil bandında, iki tanesi Bağdat Caddesi’nde, iki tanesi Fener Kalamış bölgesinde, 1 tanesi Moda Burnu'nda ve iki tanesi Rıhtım’da hizmet veriyor. Mevcut ve planlamış bisiklet yolları ana arterlerle uyum ve bağlantı içerisindeyken, durakların ana arterlerden bağımsız bir şekilde sahile paralel dağıldığı görülüyor.
Kadıköy günlük yaya hareketi açısından incelendiğinde İstanbul genelinde ilk sıralarda yer alan ilçelerden biri. Kadıköy’ün en yoğun yaya koridorunu Haydarpaşa’dan başlayıp Bostancı’ya kadar uzanan sahil aksı oluşturuyor. Yaya hareketlerinin ayrıca, Yoğurtçu Parkı, Göztepe 60. Yıl Parkı ve Göztepe Özgürlük Parkı gibi parklarda ve Bağdat Caddesi boyunca yoğunlaştığı görülüyor. Kadıköy’de yaya hareketi açısından en önemli problem motorlu araçlar ile kaldırımlara park eden skuterler. Mevcut Durum Raporu'nda yer alan verilerle beraber önümüzdeki aylarda politika metni oluşturulacak ve başta ilçe merkezi olmak üzere, Kadıköy'de yaya ve bisiklet dostu bir hareketliliğin ve otomobilsiz ulaşımın mümkün olup olmadığı masaya yatırılacak.