Oyun Sokakları: Çocukların sağlıklı gelişimi için kritik adımlar
İPA’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu” Araçlardan Çocuklara: Sokakların Dönüşümü”ne göre plansız ve hızlı büyüyen kentlerde, aileler çocuklar için güvenli ve sağlıklı vakit geçirebilecekleri yerler bulmakta zorlanıyor
Günümüz yetişkinlerinin çocukluk anılarında önemli bir yere sahip olan sokak ve sokakta oynamak, bugünün çocukları için pek de mümkün olmayan bir aktivite halini aldı. İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu” Araçlardan Çocuklara: Sokakların Dönüşümü” araştırmasına göre motorlu taşıtların hakimiyeti, güvenlik endişeleri ve teknoloji bağımlılığı gibi etkenler, sokakları oyun alanı olmaktan çıkardı ve çocukların bu kültüre erişimini zorlaştırdı. Çocuk için öğreten ve büyüten doğal ve hayati bir unsur olan oyunun, son yıllarda kapalı alan aktivitesi haline gelmesi çocukların çeşitli bağışıklık sistemi hastalıkları, obezite ve sosyal beceri eksikliği tehdidi ile karşı karşıya kalmasına da neden oluyor. Çocukluk çağında oynanan aktif oyunlar ve yapılan fiziksel aktiviteler, çocukluk çağı obezitesinin önlenmesi, sağlıklı kemik ve kasların oluşması, kaygı ve stresin azalması ve özgüvenin artmasında oldukça etkili.
“YÜZDE 14’Ü DIŞARIDA OYNAYAMIYOR”
İPA’nın raporunda OMO’nun Amerika, Brezilya, Portekiz, İngiltere, Türkiye, Vietnam, Güney Afrika, Çin, Hindistan, Endonezya ülkelerini baz alarak yaptığı OMO Global Çocuk Araştırması’nın sonuçları da paylaşıldı. Buna göre Türkiye’de her 10 çocuktan 6’sı gün içinde en fazla bir saat dışarıda oyun oynayabiliyor. Çocukların yüzde 14’ü ise hiçbir şekilde dışarıda oyun oynayamıyor. Türkiye’deki ebeveynlerin yüzde 57’si çocuklarının kendi çocukluk dönemlerinden daha az oyun oynama fırsatına sahip olduğunu belirtirken, ebeveynlerin yüzde 70’i ise çocuklarının dışarıda oyun oynamak için yeteri kadar fırsata sahip olmadığını düşünüyor. İPA’nın araştırmasına göre ücretli oyun alanları/salonları vb. göz önünde bulundurulduğunda, çocukların en temel hakkı olan oyun oynamak için bile bir bedel ödemek durumunda kaldığı görülüyor.
SON 10 YILDA ARTTI
Çocuk nüfusunun en fazla olduğu ilçeler, sosyo ekonomik düzeyin düşük olduğu ilçeler olarak öne çıkıyor. Bu kapsamda İstanbul’un çocuk nüfus oranı yüksek ve aynı zamanda sosyo-ekonomik durumu düşük olan bu ilçelerde çocuk oyun sokaklarına yönelik uygulamaların hayata geçirilmesi, bu ilçelerde yaşayan çocukların gelişiminde önemli bir rol oynuyor. Son yıllarda dünya genelinde çocuklar için güvenli oyun alanları sağlayan Oyun Sokakları girişimiyle sokaklar çocuklara yeniden kazandırılmaya çalışılıyor. Dünyada birçok örneği bulunan çocuk oyun sokaklarına ilişkin olarak söz konusu uygulama örneklerine ise Türkiye’de yaklaşık olarak son 10 yılda rastlamak mümkün. Farklı kaynaklar üzerinden yapılan incelemeler, çocuk oyun sokaklarına yönelik girişimlerin farklı illerde yer bulduğunu gösteriyor. Son yıllarda çocuk oyun sokağına yönelik uygulamaların İstanbul, İzmir, Sakarya, Kocaeli, Tekirdağ, Bursa gibi illerde yaygınlaşmaya başladığı görülüyor. Raporda İstanbul’un birçok ilçesinde hayata geçirilen sokak oyun alanlarına yönelik projelere de yer veriliyor.
NEDEN ÖNEMLİ?
Rapora göre sokağın çocuklar açısından avantajları göz önünde bulundurulduğunda, günümüzde kent yaşamının çocukları oldukça olumsuz bir şekilde etkilediğini söylemek mümkün. Kentlerde yeteri kadar vakit geçirebilecekleri oyun alanı, yeşil alan ve açık alan imkanına erişemeyen çocuklar evlerinden dışarı çıkamıyor. Peki çocukların sokakta veya diğer kamusal alanlarda vakit geçirebilmesi neden önemli? Araştırmada şu görüşlere yer verildi: “Sokakta özgürce oyun oynayamayan çocuklar evlerinde adeta hapis kalıyor ve sanal oyunlara yöneliyorlar. Bu yönelim çocukları toplumsal hayattan koparmanın yanı sıra ruhsal ve bedensel sağlıklarını da olumsuz yönde etkiliyor. Çocuk oyun sokakları güvenli oyun alanları yaratmanın yanı sıra çocukların bedensel ve ruhsal gelişimlerinin tamamlanmasında etkili oluyor. Özgür bir şekilde oyun oynayan çocukların yaratıcılıkları artarken, çocuklar çevreleri ile ilgili daha bilinçli kararlar verebiliyor. Karar verme özgürlüğüne sahip olan çocuklarda kentlilik bilinci artıyor ve çocuklar kente daha ait hissedebiliyor. Çocuk oyun sokakları çocuklarda işbirliği, dayanışma duygusunu arttırıyor. Çocuklara sivil toplum ve toplumsal gelişim hakkında değerler katıyor. Sosyal anlamda dışlanmış çocukların da kent hayatına katılımını sağlanıyor.”
SAĞLIKLI BİR TOPLUM İÇİN…
İPA’nın raporuna araç trafiği ve trafikte çocuk ölümlerinin dramatik bir şekilde artışı ve oyun alanlarının gün geçtikçe azalması, sokakların araçlardan alınıp çocuklara geri verilmesi fikrini birçok ülkede yerel ve merkezi yönetimlerin gündemine almasına neden oldu. Raporda, yeni oyun alanlarının yaratılmasının yaratacağı olumlu etki şöyle ifade edildi: “Çocuk oyun sokakları çocukların yaşamını etkilediği kadar kent yaşamını da etkiliyor. Çocuk oyun sokakları sayesinde kentlerde belirli noktaların trafik yükü azalıyor. Çocuk oyun sokaklarının kurulduğu alanlar tekrar güvenli bölgeler oluyor. Bu alanların artırılması aynı zamanda toplumsal dayanışmayı da yükselten bir etki yaratıyor ve uygulamalar, uzun dönemde daha sağlıklı ve güçlü toplum yapısını oluşturuyor. Ülkemizde de çocuk oyun sokaklarına verilen önem giderek artıyor ancak çocuk nüfusunun fazlasıyla yoğun olmasından dolayı çocuklara yönelik oluşturulan alanlar nitel ve nicel açıdan yetersiz kalıyor. Bu kapsamda çocuk oyun sokaklarının her kentte açılarak yaygınlaştırılması çocukların sağlıklı gelişimi açısından oldukça önemli hale geliyor."