İstanbul Planlama Ajansı (İPA) moto kuryeler, özel güvenlik görevlileri ve AVM çalışanlarının pandemide çalışma koşullarının nasıl değiştiğine dair rapor yayınladı

04 Kasım 2021 - 12:35

A ⁺ A^- Yazdır

İPA, “Pandemi koşullarında hizmet sektöründe çalışanların beklentileri” başlıklı bir rapor yayınladı. Rapor özellikle AVM çalışanları, moto kuryeler ve güvenlik görevlilerinin pandemi koşullarında değişen iş koşullarına odaklanıyor. 

Türkiye’de toplam istihdam edilen nüfusun yüzde 60’a yakını hizmet sektöründe istihdam ediliyor. Türkiye, OECD ülkeleri arasında eğitimde ve istihdamda yer almayan genç oranının en yüksek olduğu ülke konumunda. 

2021 ilk çeyrek verilerine göre eğitimde ve istihdamda yer almayan gençlerin oranı yüzde 24,7. Genç kadınlarda bu oran yüzde 32,1. İşsizlikle ilgili son yayınlanan veriler, Covid-19’un yarattığı ekstra işsizlikten kadınların daha çok etkilendiğini ortaya koyuyor. Geniş tanımlı işsizlik oranı Mart 2021 verileri ile yüzde 25,8’e, kadınlarda ise yüzde 34’e çıkmış durumda.

COVİD-19’DAN EN ÇOK ETKİLENENLER

Bu durumdan en fazla etkilenen sektör ise hizmet sektörü. AVM çalışanları genç ve kadın ağırlıklı bir gruptan oluşuyor, çalışanlar çoğunlukla sigortalı. Motosiklet kuryeliği, erkek egemen ve erkeklerin işsiz kaldıklarında geçici sürelerde başvuracakları bir iş niteliğinde. Ayrıca pandemi döneminde internet üzerinden alışverişin artışıyla birlikte, perakende gıda mallarının tüketiciye ulaştırılmasında kritik bir rolleri var. Özel güvenlik görevlileri ise, son 15-20 yıldır hızla büyüyen ve bin 500’e yakın özel güvenlik şirketinin olduğu dev bir piyasada, yine erkek egemen bir iş olarak karşımıza çıkıyor. Emniyet Genel Müdürlüğü Özel Güvenlik Denetleme Başkanlığı verilerine göre özel güvenlik sertifikası olan 1,5 milyondan fazla özel güvenlik görevlisi olduğu tahmin ediliyor.

Hizmet sektörünün en belirgin özelliklerinden biri, kesintisiz 7 gün 24 saat işleyen bir yapıya sahip olması. AVM’lerde çalışma süreleri ortalama 8,5 saat, moto kuryeler ve özel güvenlik görevlilerinin çalışma saatleri ise ortalama 10 saat. Pandemi sürecinde yaşanan yarı zamanlı çalışma ve esnek çalışma düzeninin yarattığı belirsizlik ve artış ise fazla mesai ücretlerine yansımıyor. 

İŞLERİ, SAĞLIKLARINI TEHDİT EDİYOR

Özel güvenlik görevlileri, çoğunlukla hanede en çok geliri elde eden kişiler olması nedeniyle geçim sıkıntısını daha ağır yaşayan bir grup olduğu raporda belirtiliyor. Raporda belirtilen bir diğer husus ise Covid-19’un meslek hastalığı olarak sayılmasının önemi. Ankete katılan her üç meslek grubundan çalışanlar için en yüksek oranda paylaşılan durum artan iş yükü. Moto kuryelerin pandemi ile artan iş yoğunluğuna bağlı olarak, ürün teslimatlarındaki hız puanlamasının yarattığı baskı can güvenliğini daha fazla tehlikeye atıyor. Bakımı yapılmayan motor ve ekipman ile çalışma ya da yetersiz ekipman ile çalışma da bu koşullar altında uzun saatler çalışan moto kuryelerin can güvenliği için önemli bir tehdit. Özellikle moto kuryelerin yoğun olarak sigortasız çalışmaları, ücretsiz tedavi görme ihtimallerinin olmaması ve yoğun bulaş riski ile karşı karşıya kalmaları önemli sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. Özel güvenlik görevlileri de uzun saatler ve yalıtılmış çalışma biçimi nedeniyle fiziksel ve psikolojik olarak desteğe ihtiyaç duyuyor. 

Moto kuryelerle yapılan görüşmelerde, en büyük sorun olarak yüzde 55,7 ile hava koşulları, yüzde 49,7 ile trafik kazası ve sakatlanma riski, yüzde 39,3 ile sürekli motor üzerinde durma nedeniyle oluşan vücut sorunları gösterildi. Riskler arasında ise yüzde 54,5 ile fiziksel riskler, yüzde 50 ile prim ve hız baskısı ile kaza riski başı çekiyor.

BORÇLA YAŞIYORLAR

AVM çalışanlarının ortalama çalışma süresi 8 saat 30 dakika ve yüzde 44,8’inin kredi borcu bulunuyor. Toplam borçluluk oranı ise yüzde 63,8. Özel güvenlik görevlileri günde ortalama 9 saat 48 dakika çalıştığını söylerken onlarda da borçluluk oranı yüzde 81,5. Yani bu meslekleri icra edenlerin çoğu yaşamını borçla geçindiriyor. Görüşülen özel güvenlik görevlilerinin yüzde 40,3’ü başka bir iş bulamadığı için bu işi yaptığını söylüyor. 

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Raporda sorunlar sıralandıktan sonra öneriler de sunuldu. Sonuç kısmında yer alan öneriler şunlar: 

• * Sigortasız çalışma koşullarının önüne geçilmesi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi. 

• * Pandemi tedbirleri ve çalışanların virüs riskine karşı alınan önlemlere ilişkin denetimler yapılması. 

• * Fazladan çalışmaların karşılığının ödenmesi ve denetimlerin yapılması. 

• * Cinsel taciz, psikolojik ve fiziksel şiddet, mobbingin önlenmesi için önlemler alınması, etkili başvuru ve denetim mekanizmalarının oluşturulması. 

• * Meslek örgütlenmelerinin, işbirliği, dayanışma ve hak temelli mücadele pratiklerinin görünür kılınması, yaygınlaştırılması. 

• * Çalışanların sağlık sorunlarına dikkat çeken kampanya ve savunuculuk faaliyetleri yapılması. Uzun süreli ayakta çalışma, kısa molalarla çalışma ve bozulan sağlık koşullarının önüne geçmek için çalışanlara dinlenme imkânı yaratacak mekânsal düzenlemeler ve buna yönelik kampanyalar yapılması.

• * Sosyalleşme ihtiyaçlarının ve psikolojik desteğin sağlanması.