Tarihi köşke restore kampanyası!
Yıllar önce paşalara ev sahipliği yapan, bir zamanlar da içinde cıvıl cıvıl çocuk seslerinin yankılandığı Moda’daki Mahmut Muhtar Paşa Köşkü zamana direnmeye çalışıyor
Gökçe UYGUN
Kadıköy Kız Lisesi'nin tarihi Mahmut Muhtar Paşa Köşkü'nün restorasyonun yapılması için kampanya başlatıldı. ww.change.org.tr’de, lisenin mezunlarından Esra Demirbilek tarafından T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı - Restorasyon Daire Başkanlığı’na hitaben başlatılan kampanya metninde, şöyle deniliyor; “Bir dönem paşaların yaşadığı, Kadıköy Kız Lisesi'nin tarihi köşkü kaderine terkedilmiş durumda! Gerekli izinler derhal çıkarılıp onarılmazsa bu tarihi eser yok olup gidecek! Mermer Köşk olarak da bilinen Mahmut Muhtar Paşa Köşkü 1870'lerde inşaa edilmiş. Mimarisiyle bir zamanlar göz kamaştıran köşk bugün artık tanınmayacak halde. 1999 depreminden sonra kullanılmaz hale gelen köşk için restorasyon çalışmaları başlatılmış ancak çok yavaş ilerliyor ancak köşkün dayanacak hali kalmamış durumda! Paşalara ev sahipliği yaptıktan sonra Kadıköy Kız Lisesi olarak kullanılmaya başlanan köşk biz mezunların unutamayacakları güzel anılarla dolu. Köşkümüzün onarım çalışmaları ile ilgili izinlerin derhal çıkarılarak restorasyon işlemlerinin yürürlüğe girmesini ve bu tarihi yapının kurtarılmasını istiyoruz!”
Kampanya kısa sürede 6000’e yakın imzaya ulaştı. İmzalayanların gerekçelerinden bazıları şöyle;
- Betül Akbulut: 6 güzel yılımı geçirdiğim okulumun en nadide köşesi meşhur köşk binamın yıkılıp bir kültür varlığımızın daha kaybolmasını istemiyorum. Çirkin beton yığınlarına mimari denilen bugünlerde gerçek güzelliklerin kaybolmaması için köşkü restore edin.
- Berrin Tav: Tarihi değerlerimiz bir bir yok ediliyor. Buna dur demeye bu köşkle başlayalım.
- Zeynep İnalkaç: İstanbul’un sayılı tarihi binalarının yıkılıp yok olması değil ayakta kalması lazım şehrin kimliğini koruyabilmesi için. Böyle bir kampanya başlattıkları için ilgililere teşekkür etmek lazım.
- Şeyma Kılıç: O lisede okudum ve oranın ne kadar güzel bir köşk ve tarih kokan bir yer olduğunu biliyorum.
BİR TÜRLÜ RESTORE EDİLEMEDİ!
Moda'da dokuz dönümlük alan üzerinde kurulu, tarihi Mermer Konağı ve yatılı bölümüyle yarım asırlık bir eğitim kurumu olan Kadıköy Lisesi’nin (2003’te karma eğitime geçtikten sonra İstanbul Kadıköy Lisesi adını alan eski ismiyle Kadıköy Kız Lisesi) en önemli özelliklerinden biri de tarihi Mermer Konak’tır. 1886’da yaptırılan Mermer Konak, yıllara direnip bugünlere ulaşsa da 1999 depreminde büyük hasar gördü ve 2003 yılından beri kapalı. Aslında konağın restorasyonu, önceden İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, “Ulusal Eğitime Maddi Katkı Projesi” kapsamına alındı, ancak depremden hasar gören bina sayısının çok olması sebebiyle maliyeti fazla olan bu konağın restorasyonu iptal edildi. Bu gelişme üzerine dönemin Okul Müdürü İbrahim Arısoy, 2003-2004 eğitim yılında İTÜ’ye başvuruda bulundu. İTÜ bir proje çizdi. Bu proje çizim aşamasındayken İl Özel İdaresi konağın restorasyonunu üstlendi ve yeni bir proje çizmek üzere görevi devraldı. Ancak İl Özel İdaresinin restorasyon işini devralması ve yeniden proje çizdirmesi restorasyonu geciktiriyor. Arısoy, sürekli olarak projeyi çizen mimarı ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nu arayarak son durum hakkında bilgi aldı ama bu konuda bugüne dek bir gelişme olmadı.
124 YILLIK YAPI
Yıllar önce prensesler ve paşalara ev sahipliği yapan, sonrasında öğrencileri ağırlayan, okulun üç binasından biri olan 124 yıllık tarihi Mermer Konak, 1886’da Mahmut Muhtar Paşa tarafından yaptırıldı. Diğer iki bina ise 1969 ve 1972 yıllarında konağın bahçesine inşa edildi. Mermer Konak, gerçekten Kadıköy Lisesi'nin bir sembolü gibidir. Kadıköy üzerine yazdığı araştırma kitaplarıyla tanınan Dr. Müfid Ekdal, Mermer Konak'ı şöyle anlatıyor: “İnşa edildiği dönemin mimari özelliklerini taşıyan ve geniş bahçesini süsleyen heykelleriyle Kadıköy'ün en önemli yapılarından biri olan köşk, 1886 yılında bir levanten tarafından İtalyan bir mimara yaptırılmıştır. Dış cephesi ve manzarası mermer olduğu için Mermer Konak ismini almıştır. 1897 yılında Mahmut Muhtar Paşa'nın eşi Nimetullah Sultan tarafından Rum Asıllı Dimitri Veldemi'den satın alınmıştır. Köşk bu tarihten 1956 yılına kadar aynı ailenin mülkiyetinde kaldığı için daha çok Mahmut Muhtar Paşa Köşü olarak tanınır.”
Gazi Muhtar Paşa, Osmanlı Devletinin son döneminde 1912 yılında Sadrazam olmuş, 1935 yılında vefat etmiştir. 1956 yılına kadar ailenin mülkiyetinde kalan konak, 1956 yılında kamulaştırılarak Milli Eğitim Bakanlığı'na devredilince, Kadıköy Kız Lisesi adıyla 1957 yılında eğitim-öğretim vermeye başladı.
MEŞHUR AT HEYKELİ KÖŞK ESKİDEN MERMER KONAK’TAYDI
Mahmut Muhtar Paşa’nın ailesi borçlarını ödemek için 1956’da köşkü ve içindeki eşyaları sattılar. Köşk o yıl 1.5 milyon lira bedelle kamulaştırılıp Milli Eğitim'e devredildi. Heykeller, çeşmeler, tüm eşyalar da müzayede ile satıldı. Köşk’ün kamulaştırılmasından sonra düzenlenen müzayede günlerce sürmüştü. Bahçede çiçeklerle bezeli göbeğin ortasında duran Fransız heykeltraş Louis Doumas’ın yaptığı,1864’te Paris’te dökülen bronz at heykeli için iki talip çıkmış; Hacı Ömer Sabancı ve Vehbi Koç. Çekişmeli geçen arttırmanın sonunda bu eser Sabancı'nın, arka bahçedeki geyik heykeli de Koç’un olmuş. Bronz at, Moda’dan Emirgân’a götürülüp önüne konduğu Sabancı köşkünün; geyik heykeli de Divan Oteli’nin simgesi olmuş. Bugün müze olarak kullanılan Sakıp Sabancı’nın Emirgan’daki köşküne adını veren at heykelinin Mermer Konağın bahçesinde olduğunu çoğu kişi bilmez. Eskiden paşaları, prensesleri ağırlayan bina Milli Eğitime devredilip ilk öğrenciler geldiğinde de hâlâ sağlam ve ışıltılıydı. Ancak zamanla bahçedeki manej, meyvalıklar, büyük sera, heykeller, ağaçlar tarihe karışıp gitti. Yanına iki yeni bina inşa edildi. Bir zamanlar denize nazır tarihi Mahmut Muhtar Paşa Köşkü, çevresinde yükselen okul ek binalar ve apartmanlar sebebiyle artık görünmüyor. Yıllar içinde çevresi binalarla dolan, eskiyen tarihi köşk, sonunda 1999’da depremde zarar görünce boşaltıldı, kaderine terk edildi.
‘ÇOCUKLUK YILLARIMIZ TARİHİ KONAK’TA GEÇTİ’
Geçmiş güzel günlerin görkemini yansıtan bir eser olan Mermer Konak’ta okuma şansı bulmuş eski bir öğrenci olan Gazete Kadıköy Yazıişleri Müdürü Şule Özçelik, konakla ilgili şunları yazmıştı:
“Konağın bu durumundan büyük üzüntü duyanlardan biriyim. Bizim dönemimizde okulun giriş katı idari bölüm olarak kullanılır, üst katlarda orta son sınıflar, alt katlarda da ortaokul 1. sınıflar eğitim görürdü. Ben de orta 1. sınıfı binanın bodrum katındaki sınıfta okumuştum. Binanın uzun koridorlarında, giriş bölümünde, merdivenlerde koşarken, yürürken henüz çocuk yaşta olmamıza rağmen, konağın ne kadar özel bir yapı olduğunun farkındaydık. O binanın havasını soluyup da geçmişin ihtişamını ve görkemini hissetmemek neredeyse olanaksızdı. Eskiden yaşam alanı olan misafir odalarında, yatak odalarında öğrenci olarak eğitim görmek gerçekten ilginç bir deneyimdi. Konağın duvarlardaki ince işlemeler, mitolojik figürlerle süslü camlar, ipek perdeler, şöminesi, kristal kapı kolları ve trabzan başları, el yapımı musluklar, hepimizi etkilerdi. Eski ve yeni mezunlar, öğrenciler ve eğitim kadrosu olarak, Beylerbeyi Sarayı ile aynı dönemde yapılan ve 1. derece tarihi eser statüsünde olan Mermer Konağın diğer adıyla Mahmut Muhtar Paşa Konağı’nın en kısa sürede restore edilmesini, geçmişten kalan bu özel yapının gelecek yıllarda da yaşamasını diliyoruz.”