“Türkiye, bir eşiğe geldi ve çıkmazda”
Prof. Dr. Taner Timur, hafta sonu TESAK’ta düzenlenen panelde küreselleşme, anti-emperyalizm ve batı düşmanlığı üzerine Kadıköylülerle söyleşti
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Taner Timur, 23 Mart Cumartesi 14.00’te TESAK’ta Kadıköylülerle buluştu ve siyasetin son döneminin önemli tartışmaları olan anti-emperyalizm, batı düşmanlığı ve küreselleşme üzerine bir konuşma gerçekleştirdi.
Emperyalizm kavramının dünya siyaset tarihinde nasıl ortaya çıktığını anlatarak konuşmasına başlayan Timur, Lenin ve Rosa Luxemburg’un en doyurucu tanımları yaptığını belirtti: “Luxemburg ve Lenin’in 1913 ve 1916’da yazdığı 2 eser farklı noktaları işaret eder ancak birçok bakımdan da benzerdir. Rosa, kapitalizmin kendi ulusal pazarı içinde tam istihdamı sağlayamadığı için yayılmayı tercih ettiğini söyler. Rosa’ya göre kapitalizmin varlığını sürdürmesi için kapitalist olmayan dünyaya sermaye ihraç etmesi lazım. Lenin ise
sermaye ihracının gittiği ülkeleri etkilediğini ve bu ülkelerde kapitalizmin gelişmesini hızlandırdığını anlatır. Muhakkak eşitsizliği ve sömürüyü doğurduğunu vurgular.”
NEDİR BU ‘GAFA’?
Günümüzde 1910’larda tartışılan tekelleşmenin çok daha ileri safhada olduğunu vurgulayan Timur, “Şu anda uluslararası kapitalizme ‘GAFA’ hâkim. Yani Google, Apple, Facebook, Amazon. Bu bir sembol halini aldı. ‘Kapitalsiz kapital’ dedikleri bir aşamaya geldik. Apple ve Amazon’un borsa değeri 1 trilyonu geçti. Bizim milli gelirimizin 1.5 katı. Bilgi alışverişine ve yazılım üretmeye dayanıyor. Çin senede 170 milyar dolar doğrudan yatırım alıyor. Çin akıllı; ülkeye davet ediyor sermayeyi ama teknolojiyi de mutlaka istiyor. Hem emperyalist politika güdüyor, hem de komünist olduğu için anti-emperyalist.” dedi.
Timur, Türkiye’nin emperyalizmle ilişkisinin çok açık seçik olduğunu belirtti ve günümüzün ekonomik durumunu şöyle özetledi: “Trump’ın açıklamasını hep birlikte gördük. ‘Senin ekonomini mahvederim’ dedi ve çökertiyordu da. Türkiye’ye yapılan doğrudan yatırım hala son derece büyük. Ayrıca Çin gibi kendi sermayesini de ihraç ediyor. Batıda büyük yatırımları olan şirketlerimiz var. 2013’teki bir rakama göre Türk şirketleri, yurtdışında 140 bin kişiye istihdam sağlıyor. Türkiye’yi elbette emperyalist sayamayız, fakat bunları mikro planda emperyalizmin taşeronu olarak saymamız gerekir.”
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SON DURUM
Timur, emperyalist politikaların ve sermayenin küreselleşmesinin bir çıkmaza girdiğinden de bahsederken kapitalizm deyince akla gelen ABD politikalarını değerlendirdi: “Trump’ın kişisel yeteneksizliğini, faşizan fikirlerini bir yana bırakırsak; ABD artık ‘biz kendi mezarımızı kendimiz kazarız’ şeklinde, geleneksel sermayeyi de peşine takarak hareket ediyor. Dev kapitalistler hep demokratları tutuyor. Daha yoksullar cumhuriyetçileri tutuyor. Batı düşmanlığı da burada başlıyor. Meksika duvarını, göçmen politikasını düşünün. Sadece Trump’la ilgili de değil Avrupa için de söylersek göçmen, özellikle de müslüman göçmenlere yönelen bir düşmanlık var. Kapitalizm 2008’den beri girdiği bunalımı aşamıyor. Brexit dolayısıyla Avrupa çalkalanıyor, İtalya’da garip bir iktidar var, Almanya, Avusturya gibi yerlerde faşist duygular gelişiyor. Bütün bu durumlar farklı kapitalizm yapısı içerisinde olsak da bir nevi 1910’ların durumunu anlatan çekişmelere kavgalara yol açıyor.
Dünyadaki durumu bu şekilde özetleyen Timur, sözlerini Türkiye’nin güncel durumunu açıklayarak sonlandırdı: “Türkiye bir eşiğe gelmiş vaziyette. Bizde AKP’nin ve Erdoğan’ın durumu da uluslararası konjonktürel ortamdan etkileniyor. 2000’lerin ortasında acayip bir sermaye akımından yararlanıldı ve bu paralar AKP var diye gelmedi. Müslüman ülkelerin arasında en laik ülke olduğu için geldi. Başka bir hükümet olsaydı, yine gelirdi. Bu durum, siyasi koz gibi kullanılıp otoriter rejimin temeli yapıldığı için ve üstelik çevresinin yanlış yönlendirmeleriyle Erdoğan, dünyada rol oynayacak lider atmosferine kapıldığı için Türkiye vahim bir çıkmaza girdi. Vahim çıkmazı çok iyi yaşıyoruz; iktidar 16 senedir iktidarda ve seçimlere beka sorunuyla giriyor. Beka sorunu var diyorsanız istifa etmeniz lazım.”