Türk-İş’in açlık ve yoksulluk sınırı araştırmasının eylül ayı sonuçlarına göre 4 kişilik ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarını ifade eden “açlık sınırı” 19 bin 271 liradan 19 bin 830 liraya yükseldi. Gıda ile giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer harcamaların toplam tutarına denk gelen “yoksulluk sınırı” 62 bin 772 liradan 64 bin 595 liraya çıktı. İstanbul Planlama Ajansı’nın “İstanbul’da Yaşam Maliyeti” araştırmasına göre ise İstanbul’da yaşamanın maliyeti geçen yılın aynı ayına göre yüzde 60,30 arttı ve dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 71 bin 431 lira olarak hesaplandı. 

 

Açlık ve yoksulluk sınırı sürekli artarken, Türkiye’deki emekliler için de yaşam gittikçe zorlaşıyor. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) yayınladığı araştırmanın sonuçlarına göre Türkiye, emekliler ve sosyal koruma için en az harcama yapan ülkeler arasında yer alıyor. DİSK-AR'ın Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “Sosyal Koruma Raporu 2024-26: İklim Eylemi ve Adil Geçiş İçin Evrensel Sosyal Koruma adlı raporun verilerinden yararlanarak hazırladığı araştırmada ülkelerin sosyal koruma ve emeklilik harcamaları karşılaştırmalı olarak incelendi. 

 

Araştırmada, “ Sosyal koruma, sosyal risklerin sebep olduğu gelir yetersizliğini gidermek ve yoksulluktan korunmak amacıyla uygulanan temel bir insan hakkıdır” ifadelerine yer verilirken, sosyal korumanın hastalık, annelik, engellilik, işsizlik, yaşlılık gibi risklere karşı bir gelir güvencesi olmasının yanı sıra gelir kaybı karşısında nakdi veya ayni yardımı, ömür boyu sağlık hizmetlerine erişimi ve geliri güvence altına almayı sağladığı da kaydedildi.  Araştırmaya göre sosyal koruma harcamalarının GSYH’den aldığı pay önemli. Sosyal koruma harcamalarının GSYH’den aldığı payın yüksekliği sosyal risklere maruz kalanların daha iyi korunmasının önemli bir göstergesi olarak kabul ediliyor ve sosyal koruma harcamalarının GSYH’den aldığı pay bölgelere ve ülkelere göre değişiyor. 

 

Yüksek gelir sahibi ülkelerde sosyal koruma harcamalarının GSYH’den aldığı pay yüzde 26 civarında. Türkiye ise sosyal koruma harcamalarına GSYH’sinin yüzde 10,5’i kadar kaynak ayırıyor. Sosyal koruma harcamalarının GSYH’den aldığı pay düşük gelirli ülkelerde sağlık harcamaları dahil yüzde 2 iken sağlık harcamaları hariç yüzde 0,8’e düşüyor. Düşük gelirli ülkelerde sağlık hariç sosyal koruma harcamaları GSYH’nin yüzde 0,8’i iken düşük-orta gelirli ülkeler yüzde 4,2, yüksek gelirli ülkeler yüzde 16,2, Kuzey Amerika yüzde 16,5, Batı, Kuzey ve Güney Avrupa ülkeleri yüzde 19,2 kaynak ayırıyor. Türkiye’de ise bu oran yüzde 6,9’a kadar geriliyor. 

 

Araştırmanın sonuçlarına göre yüksek gelirli ülkelerde ortalama emeklilik harcamalarının payı yüzde 9’a, Batı, Kuzey ve Güney Avrupa’da yüzde 11’e kadar yükseliyor. Emekliler için Doğu Avrupa ülkelerinde GSYH’nin yüzde 9,3’ü, Batı Avrupa ülkelerinde yüzde 11,3’ü oranında kamu harcaması yapılıyor. Düşük gelirli ülkelerde emeklilik harcamaları GSYH’nin yüzde 0,2’sini oluştururken, Türkiye ise emeklilik harcamalarına GSYH’sinin yüzde 4,3’ü kadar kaynak ayırıyor.  Sosyal koruma harcamalarına (sağlık dahil) en fazla pay ayıran ilk üç ülke yüzde 34,1 ile Fransa, yüzde 33,1 ile Finlandiya ve yüzde 30,4 ile İtalya iken en az pay ayıran üç ülke ise yüzde 8,7 ile Ermenistan, yüzde 9,5 ile Irak ve yüzde 10,2 ile Azerbaycan. Türkiye, sosyal koruma harcamalarına ayırdığı yüzde 10,5’lik GSYH payıyla dördüncü sırada yer alıyor. 

 

DİSK-AR’ın araştırmasına göre emeklilik harcamalarına en fazla kaynak ayıran ilk üç ülke yüzde 16,9 ile İtalya, yüzde 16,3 ile Yunanistan ve yüzde 14,7 ile Fransa. Türkiye’de kamu emeklilik harcamaları GSYH’nin yüzde 4,3’üne karşılık geliyor.