“Uygun fiyatlı konuta erişimi engelliyor”
İPA’nın raporuna göre Airbnb’deki kayıt sayısı sadece 2021-2023 yılları arasında 23 binden 38 bine çıkarken, uygulamanın birinci ilçesi toplam ilanların yüzde 23’ünü barındıran Beyoğlu oldu. Bu ilçeyi Şişli, Fatih, Kadıköy, Beşiktaş ve Esenyurt izledi. Araştırmada yerel sakinlerin kiralık daire bulmakta zorluk yaşadığı kaydedildi
“Konutların Turizm Amaçlı Kiralanmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” TBMM’de kabul edilerek 2 Kasım 2023’te Resmî Gazete ’de yayımlanmış, 1 Ocak 2024’te yürürlüğe girmişti. Kanun kapsamında konutların kısa süreli kiraya verme amaçlı kullanılan uygulamalara yönelik çeşitli yasal düzenlemeler de getirildi. Konutlarını 100 gün veya daha kısa süreli kiralamak isteyen kişiler için Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan veya bakanlığın yetkilendirmesi ile ilgili valilikten alınacak “izin belgesi” zorunluluğu bu düzenlemelerden biri olarak öne çıkıyor. Aynı zamanda yasanın gerekliliklerine uymayan kişilere ise yüksek miktarlarda maddi cezai yaptırımlar uygulanacak. İzin belgesiz kiralama yapılan her konut için 100 bin TL, 15 gün içinde izin belgesi almadan kiralamaya devam edenlere 500 bin TL, üçüncü kişilere kiralama yapanlara, her bir kiralama için 100 bin TL ceza verilecek. 100 günden fazla süreli kira sözleşmesi yapıp, bir yılda aynı konutu dört defadan fazla kiraya verenlere 1 milyon TL ceza uygulanacak. Düzenleme kapsamında evi turizm konutu statüsüne sahip olan ev sahipleri, kendileri veya Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) A grubu turizm belgesine sahip şirketler aracılığıyla, evlerini kısa dönem kiraya verebilecekler. Hem izin belgesi tanımında hem de kanunun amaç ve kapsam bölümünde de vurgulandığı gibi tek seferde 100 gün ve üzeri kiralamalar bu kanunun kapsamı dışında kalıyor.
“İKİ YILDA YÜZDE 67,4 ARTTI”
Airbnb gibi uygulamaların, konut krizine ve kiraların artışına etkisi hem Türkiye’de hem birçok Avrupa ülkesinde uzun süredir tartışılıyor. İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu, kamuoyunda “Airbnb Yasası” olarak bilinen konutların kısa süreli kiralanmasına yönelik kanunu inceliyor. İBB Şehir Planlama Müdürlüğü katkılarıyla hazırlanan raporda, farklı ülkelerde Airbnb’ye yönelik düzenlemelere yer verildi.Verilerle İstanbul’daki Airbnb kullanımı haritalandırırken, bu uygulamaların barınma krizine etkisi de paylaşıldı.
KADIKÖY DÖRDÜNCÜ SIRADA
Araştırmanın verilerine göre İstanbul’da 2021 yılında özel oda, paylaşımlı oda, tüm ev gibi farklı türlerde 22 bin 695 Airbnb kaydı bulunurken 2023 yılında bu sayı yüzde 67,4 artışla 37 bin 992’ye yükseldi. İstanbul’a ilçeler özelinde bakıldığında ise 8 bin743 kayıt ile İstanbul’daki bütün kayıtların yüzde 23’üne sahip Beyoğlu ilk sırada yer alıyor. Beyoğlu’nu sırasıyla Şişli yüzde 14,6 (5.538 kayıt), Fatih yüzde 10,2 (3.882 kayıt), Kadıköy yüzde 9,7 (3.668 kayıt) ve Beşiktaş yüzde 6 (2.264 kayıt) oranlarıyla takip etti. İstanbul genelindeki kayıtların yüzde 71’ini tüm evin/dairenin kiralandığı konaklama türü̈ oluştururken, kayıtların yüzde 28’ini oda kiralama oluşturdu. Inside Airbnb tarafından üç aylık periyotlarla yayınlanan verilere göre, İstanbul’daki Airbnb ilan sayıları yıl içinde belirgin dalgalanmalar gösterdi. Haziran ve eylül aylarında ilan sayısında bir artış görülürken, eylül ayından aralık ayına geçerken Airbnb ilanlarının sayısında yüzde 20’lik bir düşüş kaydedildi.
BU İLÇELERDE TALEP GÖRÜYOR
Airbnb kayıtları, konaklama birimlerinin türlerine göre dört ana kategoriye ayrılıyor. Raporda, İstanbul genelindeki kayıtların yüzde 71’ini oluşturan tüm evin/dairenin kiralandığı konaklama türünün Beyoğlu, Şişli, Kadıköy ve Beşiktaş gibi merkezi ilçelerde yoğun talep gördüğü kaydedilirken, kayıtların yüzde 28’ini oluşturan “özel oda” türü Beyoğlu, Kadıköy, Şişli ve Fatih’te popüler olduğu belirtildi.
Araştırmada öne çıkan başlıklardan biri de Airbnb ve benzeri paylaşımlı konut platformlarının kira fiyatlarına etkisi oldu. Airbnb faaliyetlerinin yoğunlaştığı bölgelerde kısa vadeli kiralamaların artması, uzun vadeli konut arzının azalmasına neden olduğu belirtilirken şu görüşlere yer verildi: “Konut krizine dönüşebilecek bu durum, yerel sakinlerin uzun vadeli konut kiralamasında zorluklara neden olmaktadır. Airbnb platformu üzerinden kısa vadeli kiralamalara yönelik oluşan talep, konut piyasasındaki dengesizlikleri artırarak özellikle turistik ve merkezi bölgelerde yerel sakinler için uygun fiyatlı konuta erişimde zorluklara neden olmaktadır. Ekonomik olumsuz etkilerinin dışında, kısa vadeli kiralama birimlerinin yoğunlaştığı bölgelerde yerel sakinler, geleneksel mahalle dokusunun bozulması gibi sosyal ve kültürel sorunlarla da karşılaşabilmektedir.”
“SINIRLANDIRILMALI”
Araştırma metninde, İBB Şehir Planlama Müdürlüğünün Beyoğlu geneli ve Kadıköy merkez bölgesi için analizlerin yapıldığı ve buna dair iki raporun hazırlandığı da paylaşıldı. Bu raporlara göre; Airbnb gibi turizme yönelik günlük kiralamaların bölgedeki mevcut konut ve ticari alanların kiralarını artırdığı, bölgede yaşayan sakinlerin kiralarını ödemekte zorluk yaşadığı, turizmin beraberinde getirdiği hizmet fonksiyonlarının yaygınlaştığı ve yerele özgü geleneksel işletme ve esnafların bölgeyi terk etmek zorunda kaldığı ifade edildi. Bunun yanı sıra turizmin yayılması; konut, ticaret ve hizmet alanlarının iç içe geçmesine neden olduğu; bu durumun bölgenin yaşanabilirliğine zarar verdiği vurgulandı.Turizme ve günübirlik kiralamaya ilişkin yapılan tüm bu değerlendirmeler kapsamında Beyoğlu ve Kadıköy merkez bölgesinde Airbnb’nin ve turizm fonksiyonunun belli bölgelerde sınırlandırılarak kontrol altına alınması, konut yerleşim alanları içinde konaklama tesisi yer almaması ve konaklama tesisi için geçici ruhsat düzenlenememesi gibi kararlar da önerildi.