Yıkılan binalardaki sanat eserleri korunacak
Kadıköy Belediyesi, kentsel dönüşüme giren yapılardaki sanat eserlerini korumak için Belediye Meclis kararı alan ilk yerel yönetim oldu
Kadıköy Belediye Meclisi, mart ayı oturumunda ilçenin kültürel, sanatsal ve mimari değerlerinin korunması ve geleceğe aktarılması için bir karara imza attı. Kadıköy Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve Kadıköy'de kentsel dönüşüm kapsamında yıkılan binalardaki el yapımı süsleme öğelerinin korunması yönündeki teklif, belediye meclisi tarafından oy birliğiyle karara bağlandı. Türkiye'de bir ilk olan karara göre bundan sonra Kadıköy'de yıkımı yapılacak binaların iç ya da dış cephelerinde yer alan sanatsal niteliği bulunan eserler, bilimsel yöntemlerle sökülerek, yeniden değerlendirilecek. Kadıköy'deki 100'den fazla binanın dış cephesinde ve iç duvarlarında, her biri geçmiş dönemlerin sanat ve mimari anlayışını yansıtan süsleme öğeleri bulunuyor.
Bu kararla birlikte nitelikli süsleme öğelerine sahip binaların kentsel dönüşüm kapsamında yıkımı gerçekleştirilmeden önce Kadıköy Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü'ne bağlı Koruma Uygulama Denetim Bürosu'na bildirim yapılması gerekecek. Kadıköy Belediyesi'nin uzman ekipleri tarafından sökümü yapılacak sanatsal çalışmaların, ya yıkılan yapıların yerine inşa edilecek yeni binalarda değerlendirilmesi ya da koruma altına alınarak müzede sergilenmesi sağlanacak.
“YAPILARIN ÜZERİNDEKİ SÜSLEMELERİN KORUNMASI İÇİN YASA YOK”
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Kadıköy Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü’ne bağlı Koruma Uygulama Denetim Bürosu’ndan mimar Ferdi Seymen, “2012’de 6306 Sayılı afet kanunu çıkınca riskli yapılarla ilgili tespitlerin en büyük yansıması Kadıköy’de oldu. Tabii bu hızlı dönüşümle beraber maalesef cephe süslemelerinin ve mozaiklerin bulunduğu seramikler dönüşümden etkilendi. Biz de tabii bu sürecin kaybolmayı durdurmak bu seramikleri yaşatma adına bir çözüm yolu aradık. Eski eserleri korumayla ilgili mevcut bir kanun var ancak bu tür yapı üzerindeki süsleme öğeleri ilgili herhangi bir koruyucu madde yok. Bu konuda alınmış meclis kararı olarak Türkiye’de bir ilk olduk” dedi.
Seymen, bu uygulamanın kentsel dönüşümü yavaşlatan değil dönüşümün niteliğini arttıran bir çalışma olduğunun da altını çizerek şunları söyledi: “Öncelikle halkımızın bunu bilmesi lazım. Bu öğeler, zaten yapısına bu zamana kadar değer katmış ve bundan sonra da değer katacak öğeler. Aslında korumanın hem kendisi için hem de Kadıköy kent için çok değerli olduğunu onun farkında olması lazım. Kesinlikle kentsel dönüşümü yavaşlatan değil aksine kentsel dönüşümün niteliğini arttıran bir uygulama olduğu yönünde vatandaşlarımızı da bilgilendiriyoruz. Onlar da mutlu oluyorlar. Eminim bu iş ilerledikçe süreç içerisinde mülk sahiplerinin de bu konuyla ilgili bize gelip başvuru yapacağına inanıyorum. Kadıköy’e ve eminim ki bu süreçten sonra bizi örnek alacak diğer ilçeler ve iller için de bu kararın hayırlı olacağını düşünüyorum.”
“KENT HAFIZAMIZ AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ”
Kadıköy Belediyesi’nde görev yapan sanat tarihçisi Mine Kantarcı da Kadıköy’deki binalarda yer alan süsleme öğelerinin tarihsel geçmişiyle ilgili şu bilgileri verdi: “Bunlar genelde 1950 ile 1990 yılları arasında şu anda kentsel dönüşüme giren yapılardaki süsleme öğeleri. Neden 1950 ile 1990? Çünkü Cumhuriyet döneminin bir mimarlık stili var. Bunun hemen arkasından İstanbul’a bir göç var ve o göçle beraber şu an yaşadığımız gibi bir kentsel yenileme yaşanıyor. Binalar yapılıyor, binalar yıkılıyor. 2-3 katlı binaların yerine geniş balkonlu bir yapı tipi geliyor. Bunları biraz hareketlendirmek, süslemek amacıyla da daha sonra bu süsleme öğelerinin yerleştiğini görüyoruz. Bazen içlerinde bazen dışlarında karşımıza çıkabiliyor. Mozaik olabiliyor, rölyef olabiliyor. Boyama örnek de olabiliyor. Biz Kadıköy Belediyesi olarak bunların korunması için 2020 yılında bir çalışmaya başladık ve bugüne kadar getirdik. Dönemin seramik ya da resim sanatçılarının yaptığı, binalarda tamamen sipariş üzerine yer alan süslemeler bunlar. Korunması, bizim kent hafızamız açısından hem de Kadıköy’ün tarihsel yapısını özetlemek açısından oldukça önem taşıyor. Etnik desenleri görüyoruz. Daha çok soyut çalışmalar görüyoruz. Burası sahil kesimi, burası yazlık bir yer. Dönemin yazlık bir yeri olduğu için de Göztepe, Feneryolu ve Suadiye gibi kesimlerde yazlık desenleri de çok görüyoruz. Güneş, deniz, kuşlar gibi.”
OY BİRLİĞİ İLE KABUL EDİLDİ
Kadıköy’de kent mirasının ve hafızasının korunarak gelecek nesillere aktarılması adına alınan meclis kararındaki maddeler şöyle:
- Nitelikli süsleme öğelerini barındıran yapıların kentsel dönüşüm kapsamında yıkımı yapılmadan önce, Afet Müdürlüğü / Yapı Kontrol Müdürlüğü tarafından tespitinin yapılarak İmar ve Şehircilik Müdürlüğü, Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü (KUDEB)’e gerekli bildirimin yapılması,
- KUDEB teknik elemanlarınca yerinde inceleme yapılarak hem yapının hem de süsleme öğesinin durumuna göre yöntem belirlenmesi,
- Mülk sahipleri/Müteaahhit tarafından süslemenin sökümü sırasında uygulama sorumluluğunu üstlenecek bir mimar/inşaat mühendisi belirlenerek KUDEB'e bildirilmesi,
- KUDEB ve parselin ilgilileri tarafından uygulamanın yapılacağı tarih ve saatin belirlenerek Zabıta/Afet/Yapı Kontrol Müdürlüklerine gerekli bilginin verilmesi,
- KUDEB ve teknik uygulama sorumlusu denetiminde belirtilen tarih ve saatte süsleme öğesinin/öğelerinin bilimsel metodlarla yapıdan ayrıştırılmasının sağlanması,
- Sökümü yapılan süslemelerin malzeme cinsi ve parça niteliğine göre korunarak muhafazası için bir yöntem belirlenmesi,
- Süsleme öğelerinin değerlendirilmesi için yöntem belirlenmesi
İmar- Mesken ve Kentsel Yenileme Komisyonlarının sunmuş oldukları müşterek raporu, Kadıköy Belediye Meclisinin Mart 2024 toplantısının birinci oturumunda görüşülerek komisyondan geldiği şekilde oy birliği ile kabul edildi.