Yıkımlar için mevzuat yok
Kentsel dönüşüm sürecinde binaların yıkımına ilişkin genel bir mevzuat bulunmadığı için uygulanacak idari cezalara ilişkin hala ciddi eksiklikler bulunuyor. 3 yıl önce önerilen Ulusal Yıkım Mevzuatı ise henüz pratiğe geçirilemedi
Yedi milyonu aşkın riskli yapının olduğu tahmin edilen Türkiye için kentsel dönüşüm süreci beraberinde birçok sorunu getiriyor. 2012’de başlayan dönüşüm sürecinde yılda 500 bin konutun yenilenmesi hedefleniyor. 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” kapsamında özellikle İstanbul’un yapı stokunun yüksek olduğu ilçelerde riskli ilan edilen binaların yıkımı ve yapımı yüksek oranda bir inşai faaliyet yükü oluşturuyor. Kadıköy de bu ilçelerin başında geliyor. İlçede devam eden kentsel dönüşüm süreci zaman zaman güvenlik sorunu da yaratabiliyor. Kadıköy Belediyesi ilçede süren inşaat ve yıkım faaliyetlerini denetlese de 3194 sayılı İmar Kanunu ve bu kanuna bağlı yönetmeliklerde binaların yıkımına ilişkin herhangi bir mevzuat, usul, yöntem, esas bulunmadığı için yapılacak denetimler sonucunda uygulanacak idari cezalara ilişkin hala ciddi eksiklikler bulunuyor.
YASADA BOŞLUKLAR VAR!
Örneğin yasa ve mevzuatta yıkımdan sorumlu fenni mesullerin yasal sorumlulukları açıkça belirtilmiyor. Yıkım sırasında tehlikeli bir durum oluşması halinde sorumlu kişi hakkında ne tür bir yasal işlem yapılacağı belirsiz. Bunun önüne geçebilmek için idari para ve mesleki kısıtlılık cezalarının daha kapsamlı ve caydırıcı olacak şeklide düzenlenmesi ve TCK’nın ilgili maddeleri uyarınca Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulması gerekiyor. Ayrıca yıkım ruhsatı için istenilen belgeler için henüz tüm belediyelerde standart bir uygulama yok. Bunun önüne geçmek adına mevzuata “iş güvenliği uzmanı, iş hekimi, asbest temizliği uygulaması” gibi çevre sağlık ve güvenliği için olumsuz etkileri azaltacak uygulamaların da eklenerek, hazırlanması gereken belgelerin net şekilde tanımlanması gerekiyor. Bir başka önemli konu da yıkım faaliyetini gerçekleştirecek sorumlunun yıkım faaliyeti bitmeden başka bir yıkım için ruhsata imza atması. İlgili yasada bunun önüne geçmek amacıyla “Yapı Denetim Sistemi” benzeri bir dijital sistemin kurulması, kontrollerin ve denetimlerin bu sistem üzerinden sağlanması gerekiyor.
KADIKÖY BELEDİYESİ NE YAPIYOR?
Kadıköy Belediyesi, kanun ve yönetmeliklerden kaynaklanan mevzuat boşluğunu kapatmak amacıyla, yıkım ruhsatı başvurularında alınacak önlemlerin denetimi, şantiye alanındaki inşai faaliyetin kontrolü ve iş güvenliğinin sağlanması konusunda çalışmalarına devam ediyor. Ayrıca Kadıköy Belediyesi çevresel etkinin azaltılması ile ilgili 08.01.2014 tarihinde 2014/6 sayılı Meclis kararı çıkardı. Bu Meclis kararı ile bina yüksekliği ve çevredeki binaların uzaklığı dikkate alınarak hazırlanan kriterlere göre; yıkım ruhsatı başvurularında Müteahhit-Yüklenici Firma-Şantiye Şefi tarafından ortak imzalanan “Yıkım Taahhütnamesi ile Yıkım Planı ve Süreci” oluşturuluyor. Yıkım Taahhütnamesi ile Yıkım Planı ve Süreci sayesinde yapılacak yıkımın hangi makinelerle yapılacağı, hangi yöntemin izlenileceği ve sürece ilişkin plan belediye tarafından belirleniyor. Belediye uygun görürse yıkım ruhsatı onaylanıyor.
Kentsel dönüşüm sürecinde en çok sorunun yaşandığı etap da saha çalışmaları ve bina yıkım süreci. Belediye tarafından belirlenen taahhütlere göre yıkım işlemi gerçekleşmezse cezai işlem uygulanıyor ve yıkım işlemi durduruluyor ya da yıkım işleminin nasıl devam edeceği belirleniyor. 2017 yılında önlem alınmadan yapılan 18 inşaata 392.407,39 TL, önlem almadan yıkımı yapılan 23 inşaata 412.143.24 TL ve ruhsatsız inşai faaliyet yürüten 7 firmaya 233. 456. 84 TL cezai işlem uygulandı.
ULUSAL YIKIM MEVZUATINDA NELER VAR?
Kadıköy Belediyesi çeşitli kurumlarla çalıştay ve iş birliklerine imza atarak, ilçede süren yıkım işlemlerinin daha güvenli olmasını sağlıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Değerlendirilmesi Projesi kapsamında, 19.03.2015 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Gazi Üniversitesi Rektörlüğü arasında “Ulusal Yıkım Yönetim Sistemi için Tam ve Kısmi İle Seçici Yıkım Tekniklerinin Araştırılması ve Uygulamalara İlişkin” Protokol imzalandı. Bu protokol kapsamında; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Gazi Üniversitesi’nin ( DEPAR ) ortaklaşa yürüttüğü “Yıkım Sektöründe Eğitim ve Ulusal Yıkım Mevzuatı Çalıştayı” 09-10 Kasım 2016 tarihinde Ankara’da yapılmıştı. Bu çalıştayda yıkım sırasında karşılaşılan olumsuzluklar, uygulanan teknikler ve mevzuatta bulunan boşluk ve farklı ülkelerde uygulanan metotlar üzerine sunumlar yapıldı, Kadıköy Belediyesi Yapı Kontrol Müdürlüğü personellerinin ve birçok büyükşehir ve ilçe belediyesinden teknik elemanların katılımıyla farklı fikir alış verişinde bulunuldu. Bu çalıştay sonucunda bir ulusal yıkım mevzuatının altyapısının hazırlanmasına karar verildi. Oluşturulacak yeni yıkım mevzuatında yer alması istenilen öneriler şu şekilde belirlendi:
•Yıkım Müteahhitliği Belgesi verilerek her inşaat firmasının veya her makine parkı olan firmanın, yıkım konusunda eğitim almamış ehliyetsiz kişilerin yıkım yapmasının önüne geçmek.
•Yıkım Müteahhitliği belgesi almış firmalarda çalışan makine operatörlerinin bakanlıkça açılacak kurslara katılarak teorik ve simulatörlü yıkım eğitimleri almış olması ve bu kurslardan ehliyet alabilen kişilerin bu firmalarda çalışabilmesine izin verilmesi.
•Can veya mal güvenliğini tehlikeye atacak şekilde yıkım yapan firmalara yapılacak yasal işlemlerin müteahhit firmaların karnesine işlenmesi ve belli bir ceza puanına ulaşan firmaların geçici veya sürekli faaliyetlerinin askıya alınması sağlanarak daha güvenli bir Yıkım Müteahhidi portföyünün oluşturulması.
•Üniversitelerin İnşaat Mühendisliği bölümlerinde bina yıkımına ilişkin program veya yüksek lisans bölümleri oluşturularak sadece bu konuda eğitimli inşaat mühendislerinin yıkım ruhsatlarına imza atabilmesi. Ve sorumlu kişi tarafından yıkım faaliyeti boyunca şantiye sahasında kontrolün sağlanabilmesi için sorumlu personelin yıkım faaliyeti bitmeden diğer bir yıkım için ruhsata imza atmasının önüne geçebilmek amacıyla Yapı Denetim Sistemi benzeri bir dijital sistemin kurulması.
•Yıkımı yapılacak binalarda yıkım için alınacak önlemlerin binaya etkisi ve yıkım sırasında binada mekanik etkiden kaynaklı olarak karşılaşılabilecek sorunların saptandığı risk analizinin yapılması, yıkılacak yapının etrafında bulunan binalarında mevcut durumlarının göz önünde bulundurulması ve buna göre detaylı bir “Yıkım Programı” oluşturulması.
•Yıkımı yapılacak binalarda alınacak önlemler ve parsel çevresinde alınacak önlemlerde kullanılacak malzemelere ilişkin standart getirilmesi, önlemlerde kullanılan malzemelerin yıkım sırasında oluşan hasar sonucu etkinliğinin kaybedilmesinin önlenmesi.
•Yıkım ruhsatlarına zaman sınırlaması getirilmesi.
•Uygulanan idari para cezaları caydırıcı olmadığından ceza miktarının artırılması.
DENETLENMEYEN HAFRİYAT KAMYONLARI
İstanbul’da hafriyat kamyonlarının sabah saat 06.00 ile 10.00 akşam saat 16.00 ile 22.00’da trafiğe çıkması yasak ancak kent içinde kalan inşaat alanlarındaki kentsel dönüşüm sebebiyle günün her saatinde trafikte beton mikserleri ve hafriyat kamyonları ile karşılaşmak mümkün. Öyle ki 2017’de İstanbul’da 22 kişi hafriyat kamyonu ve beton mikseri altında can verdi. İstanbul’da hayatını kaybeden 22 kişinin 9’u yaya, 1’i bisikletliydi. Bunlardan 5’i Kadıköy ilçesinde yaşandı. 2016 ve 2107’de Kadıköy’de hafriyat kamyonu ve beton mikseri nedeniyle 10 kişi hayatını kaybetti. Hafriyat kamyonlarını denetleme yetkisi ise Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü’nde. Kadıköy Belediyesi 2016 yılında aldığı Encümen kararı ile cumartesi günleri hafriyat çalışmasını yasaklamıştı.
BEŞ BETON ŞANTİYESİ ÇALIŞIYOR
Kadıköy Belediyesi’nin geçtiğimiz yıl yayınladığı hava ölçüm raporuna göre, Fikirtepe’deki hava kalitesinin düşük olduğu ve bölge sakinlerinin ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kaldığı ortaya çıkmıştı. Hava kalitesinin düşük olması hem yoğun bir şekilde devam eden kentsel dönüşümden hem de mahallede faaliyet gösteren 7 adet beton şantiyesinin üretiminden kaynaklanıyor. Mahallelinin şikâyetlerinin ardından uygunsuz çalıştırıldığı belirlenen beton santrallerinden ikisi kapatılmıştı. Ancak 5 santral ise hala çalışmaya devam ediyor. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün denetimi altında olan Fikirtepe’deki beton santrallerinin sadece bölgedeki firmalara satış yetkisi var.
SAYILARLA YIKIMLAR
6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” kapsamında ilçe sınırları içerisinde şu ana kadar 3504 bina riskli ilan edildi ve bu binalardan 2976 adedine yıkım ruhsatı düzenlendi. Ayrıca riskli alan ilan edilen bölgelerde 998 binaya yıkım ruhsatı düzenlendi.
28.02.2010 tarih ve 108 sayılı İl Mahalli Çevre Kurulu kararınca hafta içi saat 07:00’den itibaren yıkım faaliyeti yapılabilirken, Kadıköy Belediyesi tarafından alınan 16.05.2017 tarih ve 39/7 sayılı Encümen Kararı ile bina yıkım saatleri düzenlendi ve yıkım faaliyetlerinin sabah 09:00’ dan itibaren başlatılmasına karar verildi.