Anadolu'nun Kültürel Mirasları Geri Dönüyor
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarihi eser kaçakçılığını önlemek ve yurtdışına kaçırılan eserlerin iadesini sağlamak amacıyla etkin bir mücadele sürdürüyor. .
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarihi eser kaçakçılığını önlemek ve yurtdışına kaçırılan eserlerin iadesini sağlamak amacıyla etkin bir mücadele sürdürüyor. Bu doğrultuda, müze veya ören yerlerinden çalınan eserin, fotoğraflı envanter bilgileri, Bakanlığa bağlı tüm müze müdürlüklerine, özel müzelere, koleksiyonerlere gönderilirken; bu konuda bakanlık internet sitesinde de duyurular yapılıyor. Ayrıca yurt dışına çıkışlarının önlenmesi amacıyla fotoğraflı envanter bilgileri ilgili kurumlara gönderilerek tüm gümrük kapıları uyarılıyor. Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın yakından takip ettiği çalışmalar neticesinde, 2007-2011 yılları arasında toplam 3 bin 610 adet tarihi eser ülkemize geri kazandırıldı.
Eserlerin iadesinin ikili görüşmeler ve anlaşmalar kapsamında sağlanamaması durumunda, konsolosluklar ve elçilikler aracılığıyla hukuk firmalarıyla ilişkiye geçilerek hukuki süreç başlatılıyor.
Bakan Günay, Almanya’dan geçtiğimiz günlerde ülkemize iade edilen Boğazköy Sfenksinin ardından Fransa’daki Louvre Müzesi’nde bulunan Sultan II. Selim Türbesi’ne ait çini panonun da geri getirilmesini amaçlıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2011 yılının ilk 7 ayında toplam 1883 adet tarihi eseri ülkemiz topraklarına geri kazandırarak son 8 yılın en yüksek rakamına ulaşmış oldu. Bakanlık 2011 yılı Temmuz ayına kadar Sırbistan’ın Batrovçi sınır kapısında ele geçirilen 1865 adet eseri Türkiye’ye getirirken, İngiltere’den 17, Almanya’dan da 1 adet eseri Anadolu topraklarına geri kazandırdı.
Almanya’da bulunan Bergama-Zeus Sunağı, Aphrodisias-İhtiyar Balıkçı Heykeli, Hacı Bayram Veli Türbesi Sandukası, Konya Beyhekim Cami Mihrabı ve Troya eserlerinin de yer aldığı toplam 7 eserin daha takibini yapan Bakanlık; Amerika’dan 4, Danimarka’dan 4, Bulgaristan’dan 3, İngiltere’den 3, Fransa’dan 2, İrlanda’da 1, Portekiz’den 1, İtalya’dan 1, İskoçya’dan 1, Rusya’dan 1 ve Ukrayna’dan da 1 adet tarihi eserin iadesi için takibe devam ediyor.
ALMANYA
1991 yılından beri Almanya’da bulunan Bergama-Zeus Sunağı, Aphrodisias-İhtiyar Balıkçı Heykeli, Hacı İbrahim Veli Türbesi Sandukası, Konya Beyhekim Camii Mihrabı ve Troya eserlerinin ülkemize iadesi ile ilgili ikili girişimler ve toplantılar devam ediyor.
Perge Örenyeri’nden 1980 yılında bilimsel kazılar sonucu alt yarısı çıkarılan Herakles heykelinin, halen Boston Güzel Sanatlar Müzesinde (BGSM) bulunan üst yarısı 1990 yılında New York Metropolitan Müzesi’nde düzenlenen bir sergi katalogunun araştırılması sırasında fark edilmiş ve eserin iadesinin sağlanması için TC Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından gerekli girişimler başlatılmıştır.
AMERİKA
Prof. Dr. Hasan MALAY tarafından hazırlanan raporda, www.edgarlowen.com adlı internet sitesinde, açık artırma yolu ile Lidyalılara ait adak ve mezar stellerinin de içinde bulunduğu ülkemiz kökenli 16 adet Grekçe yazıtlı mezar ve adak stelinin satılmakta olduğu belirtilmiştir. Bu bilgi üzerine, söz konusu stellerin ülkemize iadesi ile ilgili çalışmalar; İçişleri, Dışişleri ve Adalet Bakanlıkları nezdinde koordineli olarak başlatılmıştır.
İNGİLTERE
İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Müdürlüğüne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi Koleksiyonundan 1990 yılında 62 yaprağı çalınan Kur’an-ı Kerim’in sayfalarının bulunabilmesi amacıyla gerekli çalışmalar sürdürülüyor. Ayrıca, Victoria & Albert Museum’da bulunan Eros başının iadesi için yürütülen çalışmalar olumlu bir çerçevede sürdürülüyor.
2003 yılında Japonya’nın Tokyo Ulusal Müzesi’nde düzenlenen “Alexander the Great: East-West Cultural Contacts from Greece to Japan” adlı sergide yer alan eserler, Adıyaman Samsat’tan götürülmüş bir stelin İngilterede olduğunu ortaya çıkarmıştır.
İRLANDA ve PORTEKİZ
İstanbul Türk-İslam Eserleri Müzesi Müdürlüğü koleksiyonunda bulunan iki adet Kur’an-ı Kerim’in bazı sayfalarının eksik olduğu ve söz konusu sayfaların Lisbon’da bulunan Gülbenkyan Müzesinde ve İrlanda’daki Dublin Chester Beatty Kütüphanesinde bulunduğu ifade edilmiştir. Konuya ilişkin gerekli girişimlerin başlatılması 2010 tarihinde Dışişleri Bakanlığından istenmiştir.
İSKOÇYA
Edinburg şehrinde bir Türk vatandaşında ele geçirilen “Altın Çelenk” ile ilgili olarak ülkemizde herhangi bir çalıntı kaydı olup olmadığı İçişleri Bakanlığı’nın yazısı ile sorgulanmıştır. Söz konusu eserin ülkemizdeki müzelerden çalınmış olduğuna ilişkin herhangi bir kayıt olmamakla birlikte bu eserin ülkemiz topraklarında yakın zamanda gerçekleşen bir kaçak kazı ile çalınmış olabileceği yönünde hazırlanan bilimsel raporlar doğrultusunda Adalet Bakanlığı’na başvuru yapılmıştır.
BULGARİSTAN
2005 yılında Bulgaristan’ın Malko Tırnova sınır kapısında Türk plakalı bir otobüste 328 adet antik sikke ile aynı sınır kapısından giriş yapan bir İngiliz vatandaşının kullandığı araçta 23 adet arkeolojik eserin ele geçirildiği Dışişleri Bakanlığı tarafından bildirilmiştir. Söz konusu eserlerin ülkemiz kökenli oldukları Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporda tespit edilmiş olup, eserlerin ülkemize iadesi için gerekli adli istinabe talebi Adalet Bakanlığımız tarafından Bulgaristan Adalet Bakanlığına iletilmiştir.
Bulgaristan’ın Kaptan Andreevo gümrük kapısında, bir Türk tırında Türkiye’den Almanya’ya kaçırılmaya çalışılan Tunç Çağı ve Roma Dönemine ait 28 parça tarihi eserin ele geçirildiği, Türk vatandaşı olan tır şoförünün ise gözaltına alındığı öğrenilmiştir. Söz konusu eserlerin ülkemize iadelerine yönelik gerekli girişimlerin başlatılmıştır.
Yine Bulgaristan’ın Kalotina sınır kapısında bir Türk vatandaşının üzerinde yakalanan ve ülkemiz kökenli olduğu düşünülen sikkelerin fotoğraflarının gönderilmesi veya uzmanlarımızın sikkeleri yerinde incelemesi Bulgar makamlarına iletilmiş ancak olumlu yanıt alınamamıştır. Adalet Bakanlığından, şahıs hakkında yasal işlem başlatılması istenmiştir.
DANİMARKA
Diyarbakır Müzesi’ne ait Sfenks figürini, Akşehir Seydi Mahmut Hayrani Türbesine ait sanduka, Cizre Ulu Camii’ne ait kapı tokmağı ve Nuruosmaniye Kütüphanesine ait Kuran yapraklarının David’s Samling Koleksiyonu’nda yer aldığı tespit edilmiştir. Söz konusu eserlerin iadesi ile ilgili çalışmalar, 1991 yılından beri devam etmektedir.
FRANSA
2003 yılında Zaman Gazetesinde Sultan II. Selim Türbesine ait çinilerin çalınmış olduğuna ilişkin çıkan haber üzerine Ayasofya Müzesi Müdürlüğü nezdinde eksik çinilerin incelenmesi için bir araştırma başlatılmıştır. Ayasofya Müzesi Müdürlüğü nezdinde yapılan incelemelerde 1924 yılında Tekke ve Zaviyelerin kapatılması nedeniyle söz konusu türbenin yıllar boyunca kapalı olduğu daha sonra 1981 yılında Ayasofya Müzesi Müdürlüğüne bağlandığı ve restorasyon ve tamirinin 2009 yılına kadar sürdüğü belirlenmiştir. Louvre Müzesinde yer alan II. Selim Türbesine ait çini panonun internet üzerindeki envanter bilgileri incelendiğinde ise söz konusu çini panonun 1895 yılında Louvre Müzesi koleksiyonuna katılmış olduğu anlaşılmaktadır.
Eserlerin iadesi ile ilgili işlemler devam etmektedir.
İTALYA
İtalya İnterpolü tarafından Galeotti isimli İtalyan vatandaşında bir Lidya yazıtının Floransa’da ele geçirilmesi üzerine, eserin Türkiye’den götürülmüş olduğu tespit edilerek iadesinin sağlanması için, 1998 yılında dava açılmıştır.
RUSYA
Rusya’daki Troya eserlerinin ülkemize iadesi ile ilgili girişimler 1991 yılından beri ikili girişimler yolu ile sürdürülmektedir.
UKRAYNA
2002 yılında Türkiye’den Ukrayna’ya giden bir geminin kaptan kabininde gerçekleştirilen gümrük denetiminde gümrüğe beyan edilmemiş, Kırım Arkeoloji Enstitüsü tarafından MS I. ve IV. yüzyıla tarihlenen 4 adet amphora ile 7 adet amphora parçasının ele geçirildiği Gümrük Müsteşarlığı tarafından bildirilmiştir. Geminin kaptanı hakkında ihlal gerekçesiyle dava açılmıştır. Bodrum Sualtı Müzesi Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporda eserlerin Anadolu karasularından çıkarılmış ihtimalinin yüksek olduğunun bildirilmesi üzerine söz konusu eserlerin ülkemize iadesi için gerekli girişimler Dışişleri Bakanlığımız aracılığı ile başlatılmıştır.
Aktüel Arkeoloji Dergisi