"Kapısı sokağa açılan sinemalar yokoluyor"
İstanbul'un kapanan açık hava sinemalarını araştıran yönetmen/araştırmacı Sezen Kayhan, bu sinemaların günümüzde avm’lere taşınarak metalaştırıldığını ifade etti
Hem kendi filmlerini yapan hem de Almanya’daki Johannes Gutenberg Mainz Üniversitesi'nde araştırmacı olarak çalışan Sezen Kayhan Müldür, bundan 4 yıl önce Koç Üniversitesi Tasarım, Teknoloji ve Toplum Bölümü’nde yaptığı doktorada, “Yıldızların Altında: İstanbul’un Açık Hava Sinemaları ve Kentsel Dönüşümün Seyir Kültürüne Etkileri, 1950-1970" adlı bir makale hazırladı. İngilizce olan bu makalenin yayımlanması 2021'i buldu. SALT Araştırma tarafından da desteklendi.
EMEK’TEN YOLA ÇIKTI
Müldür, araştırmayı hazırlarken çıkış noktasının kapanan Emek Sineması olduğuna işaret ederek, “Kapısı sokağa açılan sinemaların yok oluşu, bunların avm’lere taşınması yalnızca mimari bir tercih değil tüm seyir kültürüne etkiliyor” yorumunu yaptı. 50’lerde kentte pek çok mahallede açık hava sineması olduğunu (31 ile en çok Kadıköy’de) anımsatan Müldür, “Tüm sosyal sınıflara hitap eden bu sinemalar, demokratik ortamlardı. Bazı kapalı sinemalardaki localı hiyerarşik oturma düzeninden uzaktı. Numarasız, ahşap sandalyelerde, ucuza –hatta kimi zaman bedavaya- film izlemek mümkündü.” açıklamasını yaptı.
SİNEMALAR AVM’YE GEÇİYOR
Müldür, 1950'lerden sonra açık hava sinemalarının kaybolduğunu belirterek, şöyle devam etti: “Açık hava sinemaları kentin hızlı gelişimiyle hızla kayboldular çünkü kapladıkları büyük alanlar ranta uygundu. Buralar apartman ve otopark oldular. Bu tarihi sinema salonlarının ve açık hava sinemalarının yıkımı, geçmişe kollektif özlem yarattı.” Diye konuştu. 1990'lardan beri edebiyat yazarları, aktörler ve film eleştirmenlerinin açık hava sinemalarını anılarında belli bir nostalji duygusuyla tasvir ettiklerini anımsatan Sezen Kayhan Müldür, “Nostaljik açık hava sinemaları yeni dönemde metalaştırılarak, otellerde, sanat merkezlerinde ve alışveriş merkezlerinde lüks açık hava sinemaları haline geldi” yorumunu yaptı.
KADIKÖY’ÜN BEYAZPERDELERİ
Kadıköy sakini Melih Tarı, internette yayınladığı bir yazısında, “1970'ler... Televizyonun yeni yeni hayatımıza girdiği dönemlerde Kadıköy ilçesinde yaşayanlar oldukça geniş bir sinema ve tiyatro yelpazesine sahipti. Sezon filmlerini oynatan kışlık, kapalı sinemaların yanı sıra sezon tekrarları yazlık sinemalarda oynardı. Elbette o tahta sıralı, çıt çıt ay çekirdeklerinin çıtlandığı yazlık sinemaların keyfi bir başka olurdu…” diyor.
Tarı’nın yazlık-kışlık sinemaları, yerleri ve film türlerini sıraladığı listesi:
1 - Atlantik (Şaşkınbakkal - yabancı film)
2 - Suadiye (Şaşkınbakkal)
3 - Çınar – Çiçek (Çınardibi - yazlık - yabancı film)
4 - Budak (Caddebostan - yazlık - yabancı film - konser)
5 - Ozan( Plajyolu - yerli film)
6 - Toraman (Kızıltoprak - yabancı film)
7 - İkizler (Kızıltoprak - yabancı film)
8 - Stad (Kızıltoprak - yabancı film)
9 - Kent (Kızıltoprak - yabancı film)
10 - Kalamış Sahil (Kalamış - yabancı film)
11 - Yoğurtçu Park (Kızıltoprak – önce yerli, sonradan yabancı film)
12 - Uğur (Söğütlüçeşme)
13 - Efes (Altıyol - yabancı film)
14 - Feza (Altıyol - yerli film)
15 - Opera (Bahariye - yerli film, ayrıca yazlık bahçe sineması da vardı)
16 - Kadıköy (Bahariye - tiyatro - yabancı film - günümüzde aynı)
17 - Ocak (Bahariye - yabancı film)
18 - Süreyya (Bahariye - önceleri yerli, sonradan yabancı film, günümüzde opera. Ayrıca Süreyya Bahçe ve Süreyya Cep sinemaları da vardı)
19 - Kafkas (Bahariye - yabancı film)
20 - Yurt (Bahariye - tiyatro - yerli film - yabancı film - halkevi - spor)
21 - Tevfik Gelenbe (Bahariye - tiyatro)
22 - Ercan (Bahariye - önce yabancı, sonradan yerli film)
23 - Hakan (Bahariye - yerli film)
24 - Reks (Bahariye - yabancı film)
25 - As (Bahariye - yabancı film)
26 - Özen (Yeldeğirmeni - yerli film)
27 – Park (Moda- yazlık)
28 – Ziverbey (yazlık)
29 – Fikirtepe (yazlık)
30 - Renk (Göztepe-yazlık - konser)
31 - Mısırlıoğlu (yazlık - tiyatro)
32 - Kadıköy Milli (Kuşdili - sonraları Kuşdili Sineması)
33 - And (Göztepe)