Nostaljik paralar sergiye çıktı
Kadıköy’de açılan para sergisi, paranın tarihine ışık tutuyor
Gökçe UYGUN
Bugünlerde Moda Deniz Kulübü ilginç ve nostaljik bir sergiye ev sahipliği yapıyor; “Tarihimizde Kağıt Paralar Sergisi” Sultanahmet Köftecisi’nin 3. nesil sahibi, ünlü nümismat (para koleksiyoncusu) Mehmet S. Tezçakın’ın koleksiyonundaki paralarla oluşturulan sergide, Osmanlı’dan günümüze paranın hikayesi örneklerle aktarılıyor.
Günümüze kadar ulaşan yaklaşık 12 bin Osmanlı kağıt parasından 7 bin 500’ünü toplayarak yaklaşık değeri 6 milyon Dolar olan dünyadaki en kapsamlı Osmanlı Kağıt Paraları Koleksiyonu’nu oluşturan Tezçakın, sergilerin en önemli kurallarından biri olan ‘eserlere dokunma yasağı’nı kaldırarak ziyaretçileri şaşırtıyor. Sergide oluşturduğu bir stantta onlarca orijinal Osmanlı parasını ziyaretçilerin ellerine alarak yakından tanımalarına izin veren Tezçakın, “Sadece bakarak, seyrederek tarihimizin en önemli parçaları olan Osmanlı paralarını tanımamız imkansız. İnsanlar bu paralara dokunmalı, atalarının bu paraları kazanmak için döktükleri alınterini hissetmeli. Ancak o şekilde koleksiyoncu olunabilir. Ben de buraya gelen tüm ziyaretçileri, koleksiyoncu adayı olarak gördüğüm için bu tür bir uygulamaya gittim” diyor. Sergide ayrıca, koleksiyonerliği teşvik için tedavülden kalmış bozuk paralar ‘bereket parası’ olarak hediye ediliyor. Küratörlüğünü araştırmacı-nümismat Güçlü Kayral’ın yaptığı sergi, 27 Mart Pazar gününe kadar saat 13.00 – 18.00 arasında ziyaret edilebilecek.
Günümüze kadar ulaşan yaklaşık 12 bin Osmanlı kağıt parasından 7 bin 500’ünü toplayarak yaklaşık değeri 6 milyon Dolar olan dünyadaki en kapsamlı Osmanlı Kağıt Paraları Koleksiyonu’nu oluşturan Tezçakın, sergilerin en önemli kurallarından biri olan ‘eserlere dokunma yasağı’nı kaldırarak ziyaretçileri şaşırtıyor. Sergide oluşturduğu bir stantta onlarca orijinal Osmanlı parasını ziyaretçilerin ellerine alarak yakından tanımalarına izin veren Tezçakın, “Sadece bakarak, seyrederek tarihimizin en önemli parçaları olan Osmanlı paralarını tanımamız imkansız. İnsanlar bu paralara dokunmalı, atalarının bu paraları kazanmak için döktükleri alınterini hissetmeli. Ancak o şekilde koleksiyoncu olunabilir. Ben de buraya gelen tüm ziyaretçileri, koleksiyoncu adayı olarak gördüğüm için bu tür bir uygulamaya gittim” diyor. Sergide ayrıca, koleksiyonerliği teşvik için tedavülden kalmış bozuk paralar ‘bereket parası’ olarak hediye ediliyor. Küratörlüğünü araştırmacı-nümismat Güçlü Kayral’ın yaptığı sergi, 27 Mart Pazar gününe kadar saat 13.00 – 18.00 arasında ziyaret edilebilecek.
PARA NASIL PUL OLDU?
Sergide yer alan ilginç paralardan birkaçı şöyle;
• Tarihimizdeki ilk kağıt para: Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kağıt parası kaime, 1840 yılı Ocak ayında Abdülmecid döneminde el ile yazılarak üretildi ve piyasaya sürüldü.
Sergide yer alan ilginç paralardan birkaçı şöyle;
• Tarihimizdeki ilk kağıt para: Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kağıt parası kaime, 1840 yılı Ocak ayında Abdülmecid döneminde el ile yazılarak üretildi ve piyasaya sürüldü.
• “Para pul oldu” deyiminin kaynağı pul paralar: Osmanlı döneminde kağıt paraların çoğunlukla yüksek küpürlerde basılması sonucu, günlük alışverişlerde kullanılacak küçük küpürler ihmal edildi. Mağdur olan halk kendi çözümlerini üretti; kağıt jetonları ve biletleri kullanmaya başladı para gibi. Devlet de bunların arkalarına pul yapıştırarak bozuk para haline getirdi.
• Ortadan yırtılan 1 Lira: Bozuk para sıkıntısına en radikal (!) çözüm ise 18 Ekim 1331 tarihli 1 Liralık banknotların ortadan ikiye bölünerek 50 kuruşluk olarak tedavül ettirilmesidir.
• 4 lisanda basılan dünyadaki tek para: Osmanlı İmparatorluğu’nda, günlük hayatının çok dilli yapısı paralara da yansımış. 1880 ve 1890 senelerinde iki defa tedavüle verilen Osmanlı Bankası’nın 1 Altın Liralık banknotunda, tüm Osmanlı tebaasının kullanımı düşünülerek Osmanlıca, Fransızca, Ermenice ve Rumca lisanları birlikte yer almış.
• İngiliz Kalpazanlığı/Sahte 10 Liralar: I. Dünya Savaşı’nda İngilizler, Osmanlı ekonomisini çökertmek amacıyla 28 Mart 1334 tarihli, arka yüzünde “ikinci emisyon” kaşesi bulunan Vahdeddin dönemi 10 Liralıklar basılmıştır.