Türkiye Alzheimer Derneği Kadıköy Şube Başkanı Prof. Dr. Nilgün Çınar, ülkemizde ve dünyada ölüm nedeni istatistiklerine göre Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısının giderek arttığına dikkat çekti

22 Eylül 2022 - 12:02

A ⁺ A^- Yazdır

Alzheimer, zihinsel yeteneklerin yavaş yavaş kaybolduğu, sinsi başlangıçlı, geri dönüşsüz, zaman içinde günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığın engellendiği, işlevselliğin bozulduğu bir hastalık  olarak tanımlanıyor. Dünyada ve ülkemizde hızla artan, önem taşıyan bir sağlık problemi olarak gösteriliyor. Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısının da giderek arttığına dikkat çekiliyor. 

21 Eylül Dünya Alzheimer Günü dolayısıyla Türkiye Alzheimer  Derneği Kadıköy Şube Başkanı Prof. Dr. Nilgün Çınar ile bu zor hastalığı konuştuk.

• Alzheimer’ın demanstan farkı nedir?

Diğer demanslardan en büyük farkı ilk belirtisinin bellek fonksiyonlarında gerileme yani unutkanlık olmasıdır. Yaşlılıkta hastalık belirtisi olan unutkanlıkların normal yaşlılık ile olan unutkanlıktan ayrılması önemlidir. Bu ayrım hastanın muayenesi, hasta yakınlarının verdiği bilgi, beyin işlevlerini değerlendiren nöropsikolojik değerlendirme ve gerekirse diğer yardımcı tetkiklerin (MR, BT, kan testleri....) bir araya getirilerek yorumlanmasıyla yapılmaktadır.

“700 BİN ALZHEİMER HASTASI VAR”

• Ülkemizde şu an tespit edilen kaç hasta var? Artış var mı?

Ülkemizde şu anda yaklaşık 700 bin Alzheimer hastası olduğu düşünülmekte. Yaşlı nüfus, dünyada ve ülkemizde son yıllarda artış göstermiştir. Ülkemizde yaşlı nüfusun, genel nüfusa göre oranının yıllar içinde artacağı öngörülmektedir. Türkiye'de yaşlı nüfus 2021 yılında yüzde 9,7'ye yükselmiştir. Türkiye'de yaşlı nüfus, diğer yaş gruplarındaki nüfusa göre daha yüksek bir hızla artış göstermektedir. Dünyada ve ülkemizde hızla artan yaşam beklentisine paralel olarak Alzheimer hastalığı giderek daha fazla önem taşıyan bir sağlık problemi haline gelmektedir. Ölüm nedeni istatistiklerine göre, Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı da giderek artmaktadır. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı cinsiyete göre incelendiğinde, kadınlarda erkeklere göre artış olduğu görüldü. Covid 19 pandemisi sırasında demans ve Alzheimer'dan ölüm oranında  artış görülmüştür.

• Alzheimer'ın nedenleri nelerdir?

Yaşın önemli bir belirleyici faktör olduğunu belirtip, diğer nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

Alzheimer demansı 65 yaş üzerinde  yüzde 10- 65 yaş üzeri her beş yılda prevelansı (görülme sıklığı) artmakta- 85 yaş üzerinde ise görülme oranı yüzde 50. Kadınlarda risk daha yüksektir. Çünkü menopoz ile östrojen hormonu azalıyor, kalp damar hastalıklarına eğilim artıyor. Ailede varsa olma olasılığı artıyor. Kafa travması (özellikle geç yaşta olan travmalar), ileri yaşta başlayan depresyon (65 yaş sonrası) ve stres, kalp damar sistemini bozan etmenler (hiper tansiyon, diyabet, sigara, hiperlipidemi, obezite), işitme kaybı, düşük eğitim düzeyi ve zihinsel aktivite azlığı, fiziksel inaktivite, sosyal izolasyon, çevresel faktörler (demir, bakır,  cıva,  kurşun, selenyum) neden olabilir.

“YAŞAM SÜRESİNİ ETKİLİYOR”

• Hastalık için uyarıcı belirtiler nelerdir? 

Aynı bilgi veya soruları tekrarlama,  yakın zamanda geçen konuşma veya yaşanan olayları hatırlamakta zorlanma, günlük yaşam aktivitelerinin etkilenmesi, randevuları unutma,   

zamanı şaşırma en önemli uyarıcı belirtiler arasında. Ayrıca yemek yapmayı, karmaşık aletleri kullanmayı, kompleks düşünce veya performans gerektiren aktiviteleri yerine getirememek de önemli. Genelde para hesabında güçlük çekilir, beklenmedik bir problem ortaya çıktığında üstesinden gelememe problemleri yaşanır. Tanıdık mekanlarda yolunu kaybetme, eşyaların yerlerini şaşırma veya yanlış yerleştirme, söylemek istediklerini ifade etmekte veya konuşmaları takip etmekte zorlanma, kelime bulmada güçlük yaşama, planlama, problem çözme, muhakeme, karar verme yeteneğinde azalma, isteksizlik, içe kapanma, uğraş ve hobilerini bırakma da çok önemli belirtileridir.

• Alzheimer hastalığı evreleri nelerdir? 

Erken dönemde, hafif ve genellikle ihmal edilen belirtiler vardır. Unutkanlık, yorgunluk, kelimeleri hatırlayamama, yeni şeyleri öğrenememe, sosyal davranış ve karar verme bozukluğu olur.

Orta dönemde, günlük yaşam aktivitelerinin sürmesini engelleyen belirgin düzeyde belirti ve problemler ortaya çıkar. Kaybolmalar, motor yetilerde bozulma, huzursuzluk, agresyon, sosyal ilişkilerde bozulma ve paranoya vardır.

İleri dönemde ise hasta bakım verenlere tam bağımlı hale gelir, fiziksel bozukluklar da eklenir. Mesane ve bağırsak kontrolünde bozulma, konuşma ya da basit emirlere uymada bozukluk, hayal görme, emosyonel bozukluk, farkındalık halinin kaybı ve sürekli dolanıp durmalar vardır. Alzheimer, eklenen durumlar nedeniyle yaşam süresini etkileyebilir.

“ZİHİNSEL AKTİVİTE ÖNEMLİ”

• Tedavi süreci nasıl? 

Hastalığın ne yazık ki tedavisi henüz bulunmamaktadır. Mevcut ilaçlarla hastalığın seyrini bir süre  yavaşlatabiliyoruz ancak durduramıyoruz. Durdurmaya yönelik ilaçlarla ilgili çalışmalar devam etmektedir. Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik tedavinin yanı sıra araya giren psikiyatrik durumları tedavi etmek de büyük önem taşır. Araya depresyon, kaygı bozukluğu, düşünce bozuklukları girebilir. Bunların tanıları normal sağlıklı bir bireyde konulduğu kadar kolay olmuyor. Bu nedenle özellikle demans, Alzheimer hastalığı konularında tecrübe sahibi hekimlerin değerlendirmesinde fayda var. Araya giren bu durumlar uygun tedavi edildiğinde hastada belirgin düzelme gözlenir. Korunma yöntemleri arasında zihinsel aktivite çok önemlidir. Hafızayı güçlendiren basit egzersizler, bilgisayar oyunları, sudoku çözme, yeni bir konu ya da dil öğrenme, dikkat ve bellek rehabilitasyonunu sağlamada önemlidir. 

Son yıllarda Alzheimer hastalığının risk faktörleri arasına damar risk faktörleri denilen hipertansiyon, şeker hastalığı ve kolesterol yüksekliği de katılmıştır. Bu faktörlerin beyinde hücre ölümü mekanizmalarını hızlandırdığı ve Alzheimer hastalığının ortaya çıkmasını, ilerlemesini kolaylaştırdığı gözlemlenmiştir. Bundan dolayı bu risk faktörlerine karşı önerilen diyetler, Alzheimer hastalığı için de önerilmeye başlanmıştır. 

Yürüyüş, pilates, yoga gibi denge ve koordinasyon egzersizleri, yüzme, özellikle sevdiğiniz ve eğlendiğiniz egzersizler riski azaltan faktörlerden. Hastayı aktif yaşamın içerisinde tutmak çok önemli. Yalnız kalmamalı, arkadaşları veya komşuları ile görüşmeye devam etmelidir. İleri yaşta uykuyla ilişkili sorunlar da olabiliyor. Uyku kalitesinin artırılmasına yönelik destek alınmalı.

• Hasta yakınları neler yaşıyor?

Alzheimer hastalığı yalnız hastayı değil, yakın çevreyi de etkiliyor. Hasta ve yakınlarının çoğu evde bakımı tercih ediyor. Bu bakımı verebilmek için hasta yakınlarının çoğu çalışma saatlerini azaltıyor ya da bakım vermek için işinden ayrılıyor. Hasta yakınları şaşkınlık içinde ve ne yapacağını bilmez haldedir. Hasta yakınlarına belli dönemlerde hastaya yaklaşım konularında eğitimler düzenlenmelidir. Hasta yakınları için hastalık hakkında kısa ve uzun süreli eğitim programlarının sıkıntıyı azalttığı belirtilmiştir. Hasta yakını destek gruplarının emosyonel denge açısından büyük önemi vardır. Bilgisayar ağları, telefon desteği eğitim için kullanılacak seçeneklerdir. Gündüz bakım evlerinin hasta yakını yükü açısından olumlu etkisi kuşkusuzdur. Alzheimer hastalığı olan kişiler ve yakınları da doğru yönlendirmeler neticesinde gayet kaliteli zaman geçirebilir ve hayatlarını yaşayabilir.

“DESTEK TOPLANTILARI DÜZENLİYORUZ”

• Dernek olarak hem hasta hem de hasta yakınları için ne gibi çalışmalar yürütüyorsunuz? 

Türkiye Alzheimer Derneği Kadıköy Şubesi olarak amacımız halkımızın Alzheimer hastalığı ve bakımı konusunda bilinçlendirilmesi, eğitilmesi ve bu hastalıktan muzdarip kişi ve ailelerin yaşam kalitesinin arttırılmasıdır. Bu amaçla Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezleri'nde hastalık hakkında bilgilendirme ve hasta yakınlarına psikolojik destek toplantıları online olarak düzenleniyor. Bu toplantılarda amacımız hastalığı tanıtmanın yanı sıra, bu hastalıkla baş etmeye çalışan hastaların ve yakınlarının sorularına cevap bulmak, sorunlarına çözüm üretmek, hasta yakınlarının yaşadıkları psikolojik sorunlarla ilgili onlara destek olmak. 

Her ay Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezleri'nde hasta yakınlarına yönelik yapılan destek toplantıları ile de hasta yakınlarının yüklendikleri ağır yükü hafifletmek, onlara kendilerine zaman ayırmaya fırsatı tanımak ve tükenmelerine engel olmak amaçlı çalışmalar yürütülüyor.

Kadıköy Belediyesi Alzheimer hastalarının yanında

Kadıköy Belediyesi, Alzheimer hastalarının ve yakınlarının hayat kalitesini arttırmak amacıyla ilk olarak 21 Eylül 2017'de 19 Mayıs Mahallesi Alzheimer Merkezi'ni açtı. Merkezin yoğun talep görmesiyle 2021 yılının Aralık ayında Göztepe Mahallesi Alzheimer Merkezi hizmete başladı. Merkezlerde hastaları yaşama bağlamak, günlük yaşam aktivitelerini keyifli geçirmeleri, zihinsel ve psikomotor rehabilitasyon çalışmalarıyla, hastalığın evre atlamasını geciktirmek amaçlanıyor.  Hastalara  yönelik fiziksel ve zihinsel egzersizler, sanat aktiviteleri, lezzet atölyeleri ile sosyal ve kültürel geziler düzenleniyor. 

Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezleri'nde hasta yakınlarına da eğitimler, seminerler, psikolojik iyi oluş programları, hasta yakını destek grubu toplantıları ve bireysel psikolojik danışmanlık hizmeti veriliyor. Alzheimer merkezleri sayesinde hasta yakınları da kendilerine zaman ayırabiliyor,  sosyal hayata daha iyi adapte olabiliyor. Merkezlerde, Türkiye Alzheimer Derneği Kadıköy Şubesi ile ortaklaşa olarak halkı hastalık hakkında bilinçlendirmek amacıyla seminerler de organize ediliyor.

Alzheimer merkezlerindeki çalışmalar hakkında bilgi almak isteyenler için adres ve iletişim numaraları: 

19 Mayıs Mahallesi Alzheimer Merkezi: Sultan Sokak No:29 - (0216) 356 11 15

Göztepe Mahallesi Alzheimer Merkezi: Tepegöz Sokak Nural Köşkü 41/1 - (0216) 350 75 79. 

https://alzheimermerkezi.kadikoy.bel.tr/iletisim adresinden de ön başvuru formu doldurabilir. 

ALZHEİMER GÜNÜ İÇİN BAHÇEDE BULUŞTULAR

21 Eylül Dünya Alzheimer Günü dolayısıyla Göztepe Alzheimer Merkezi bahçesinde bir etkinlik gerçekleştirildi. Etkinlikte, Türk Sanat Müziği dinletisi ile dans gösterileri yer aldı. Ayrıca Kadıköy'ün her mahallesinde billboardlarda Dünya Alzheimer Günü'ne dikkat çekildi.