Orta yaş krizi ile andropoz aynı şey mi? Andropoz erkeklerin tüm yaşamını gerçekten derinden etkiliyor mu? Menopoz ile andropoz arasında ne gibi farklar var? Prof. Dr. Erol Bolu’ya sorduk

03 Kasım 2021 - 11:26

A ⁺ A^- Yazdır

Menopoza dair pek çok bilgi olmasına rağmen andropoza dair bilgi oldukça az. Ve bu bilgilerin bir kısmı da yanlış ya da doğruluğu ispatlanmamış bilgiler. Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma hastalıkları bölümünden Prof. Dr. Erol Bolu’ya andropoza dair doğru bilinen yanlışları sorduk.

• * Önce tanımdan başlayalım, andropoz nedir?  Belirtileri nelerdir?

Andropoz bundan 30 yıl öncesi tıpkı kadınlarda menopozun sorgulanması gibi sorgulanmaya başlandı. Bilindiği gibi menopozda kalıcı bir durum ortaya çıkar. Kadının overleri tükenir ve kadın üreme ile ilgili fonksiyonlarını da kaybeder. Ama erkeklerde bu katılıkta bir durum yoktur. Bu yüzden andropoz üzerinde itirazlar oldu. Neden oldu? Andropoz dediğimiz dönemde erkek seks steroidlerinin bir kısmında geri çekilme oluyor ama kadınlardaki gibi değil. Yani orta ve ileri yaşlarda da üreme fonksiyonu devam ediyor. Bu yüzden andropoz tanımına gelen itiraz burada haklılık kazanıyor. Biz buna giderek şöyle bir tanımlama getirdik; geç ortaya çıkan erkek hipogonadizmi.

• * Hipogonadizm nedir?

Hipogonadizm şudur; ikincil seks karakterlerinin olmadığı ve üreme fonksiyonlarında da sorunlarla karşılaşılan erkek cinsiyette görülen sorunlardır. Yani andropozun net kabul gören bir tanımlaması artık yok. Geç ortaya çıkan erkek hipogonadizmi çok daha mantıklı.

• * Kaç yaşında ortaya çıkıyor?

Ortalaması yok. Şu yaştan itibaren başlar demek mümkün değil ama takipli ve yapılmış çalışmalar kırklı yaşlardan itibaren erkeklerde de seks steroidlerinde bir düşüş olduğunu gösteriyor. Bu kadınlardaki gibi sürekli bir şekilde olmamakla birlikte takip eden yıllarda yüzde bir gibi düşüklüklerle devam ediyor.

• * Erkeklerde erken andropoz var mı?

Tabii ki. Kilo fazlalığı olan, egzersiz yapmayan erkeklerde daha erken oluyor. Bu grupta beklenen yaştan çok öncesinde geçici tablolar doğabilir. Bunlar düzeltilebilir. İkincil hastalıklar nedeniyle başına gelebilir. Hipotiroidisi vardır, diyabeti vardır, düzeltildiğinde daha kaliteli bir yaşama kavuşabilir.

“HER ERKEK ANDROPOZA GİRMEZ”

• * Bu her erkekte oluyor mu, belirtileri neler?

Hayır olmuyor. Menopozla arasındaki büyük farklılık bu. Erkeklerde bıçakla kesilmiş gibi seks steroidlerinin ortadan kalkması çok kabul edilen bir şey değil. Bu durum kırklı yaşlarda başlıyor. Libido dediğimiz bir şey var, bunu da karşı cinsi arzulama diye tanımlayabiliriz. Bu giderek azalıyor. Sakal, bıyık çıkması, kas iskelet yapısındaki erkeksi karakterlerin giderek azalıyor olması, zihinsel fonksiyonların yavaş yavaş azaldığının farkına varılması gibi kişi karşımıza gelebiliyor. Bunun içine erektil disfonksiyonu da sokabilirsiniz. Bu durum toplumdaki tüm erkekleri ilgilendirse de organik hastalıkların dışında erkekler menopoz kadar çarpıcı dönemler yaşamıyor.

Andropozu tanımlamada kullandığımız tek şey testosteron değildir. Nedeni de şu; tek başına hormon yetmez. Bizim söylediğimiz o şikayetlerin çoğu esasen minör depresif bulgulardır. Minör depresif bulgularla andropozu ayırt edebilmek için hekimin birkaç çıkış noktasını bulması lazım. Yoksa her bitkin erkeğe sen hipogonatsın ya da sen andropaza girdin denemez.

• * Peki erkekler ne gibi değişiklikler yaşıyor?

Kadınlarda izleri net bulabiliyorsunuz. Kadınlar sıcak basması, cilt kuruması, kemik metabolizması ile sorunlar yaşamaya başlıyor. Erkeklerde bu kadar net bulamıyorsunuz. Erkeklerde başka bir sorun da kilo fazlalığı. Kilo fazlalığıyla birlikte libido azalması, erkek seks steroidlerinin serbest dolaşan fraksiyonlarının yağ dokusundaki düzensizlikler nedeniyle giderek seviyesini kaybetmesi de andropoz gibi yorumlanabilir ama değildir. Erkek kilo kontrolünü sağlar, yağ oranını düşürürse böyle bir tablodan çıkacaktır.

Neler rahatsız ediyor; kas iskelet sistemi daha az yerinden kalkmak istiyor, daha az spor yapmaya daha az yürümeye gayret ediyor. Kas fonksiyonlarında azalmalar, cilt kurulukları, libido azalması, zihinsel fonksiyonların azalması yaşanıyor.

“ERKEKLER ANDROPOZA SIĞINAMAZ”

• * O zaman orta yaş krizi dediğimiz şeyle andropoz aynı şey değil öyle mi?

Tabii işimize geldiği gibi konuşuyoruz. Orta yaş krizi dediğimiz şeyin andropozla alakası yok. Orta yaş krizi dediğimiz şey orta yaş krizidir. Çok net biliyoruz ki kırklı yaşlardan sonra erkeklerde testosteron azalıyor, kortizon yükselmeye başlıyor. Kortizon kronik stres hormonudur. Peki stresin başladığı yaşlar hangisi? Kırklı yaşlar. Yani orta yaş krizinin sosyal yönleri var. Hormonal yönler bunun yanında koşuyor gibi bir durum yok. Erkeklerde sosyal, ekonomik problemlere, geriye dönük hesaplaşmalar, yanına andropozu da koyarsanız “hormonlar bozuldu” derseniz çok güzel bir yalan söylemiş oluruz. Ama böyle bir şey yok.

• * Kadınlar da menopoza giriyor ama kadın için hayat devam ediyor. Bedenen bir takım değişiklikler yaşıyor olmalarına rağmen fiziki değişiklikler yapmıyorlar, çok büyük kararlar almıyorlar, yani bu yüzden evlilikleri bitmiyor, başka arayışlara girmiyorlar. Erkekler niye böyle?

Dediğim gibi bunun hormonlarla ilgisi yok. Bu dönem tam bir hesaplaşma dönemi. Bu soruyu yanıtlamak için yanımıza bir psikiyatristin de oturması lazım ama boşanmamış bir psikiyatristin olması lazım.

Her erkek bu mazeretin arkasına saklanamaz. Hadi sıkıysa işinden ayrılsın, niye eşinden ayrılıyor. Özetle erkek kolay boşayabileceğini boşuyor. Yani bunun hormonla alakası yok. Erkekler andropoza sığınamaz.

• * Özellikle kırklı yaşlarla birlikte “ben andropoza gireceğim” kaygısı duymanın nasıl bir etkisi var?

Stresi arttırıyor. Zaten kortizonun yükseldiği yaşta kendi kendine kronik stresi arttırıyorsun. Buna düşmemek lazım. Her yaşta kendine göre yaşanması gerekenler var. O günlere kendimizi hazırlayarak tolere edecek halde götürmemiz lazım. Ben mesela 5 yaşındaki halime dönmek istemem.

Dünya Sağlık Örgütü gençlik yaşını yukarı doğru çekti. Herkes yaşadığı takvimin karşılığını bir yerlerde görecek. Siz kendinizi oraya kadar sağlıklı götürebilirsiniz. Yapılacak şeyler belli bunlar içinde kalarak yaşantımızı götüreceğiz yoksa eyvah ben kırkıma girdim, ellime girdim her şey bitti diye bir şey yok. Hiçbir şey bitmedi. Her şey devam ediyor. Milyonlarca örneği var. Hayatlarını çok güzel geçiren bir sürü yaşlı var. Daha yirmi yaşında kaybettiğimiz bir sürü genç insan var. Hiç o strese girmenin anlamı yok.

• * Konuşmamızın başından beri düzeltilebilir, tedavi edilebilir diyorsunuz, menopozda bir geriye dönüş yok. Andropozda bir tedaviden bahsedebilir miyiz?

Kesinlikle. Eğer elimizde hormonlarının düştüğü ve bunun tamamen testosteron isimli hormonun aşağıya çekilmesiyle karşımıza çıkan bir tablo olduğunu netleştirir, o hormonu yerine koyarsak hasta yeniden doğmuşa döner.

• * İlaç ve klinik bir tedavi var, bunun dışında erkeklerin nelere dikkat edilmesi gerekiyor?

Çok güzel bir soru. Doğaya bakacaklar. Hemcinslerimiz nasıl yaşıyorsa öyle yaşayacaklar. Bu ağır bir laf ama öyle. Rekabetçi bir ortamda ayakta durabilmek için yapman gereken şey belli. Hastalara “Amazon’da ormanda yaşıyor olsanız yaşamınızı devam ettirebilmek için aslandan kaçmanız lazım” diyorum. Kaçacak kadar ayaklarınızın üzerinde duracaksınız, yani egzersizlerinizi yapacaksınız. Ağaca sıçrayacak kaar da gücünüz olacak. Egzersiz yapacağız. Kilo kontrolü önemli. İlla herkes çöp gibi olsun diye bir şey yok kaldırabileceğiniz kilolarda olun. Bedeninizin ihtiyaç hissettiği kadar yeterli uyuyun. Toksik maddelerden, size zarar verdiğini hissettiğiniz şeylerden uzak durun. Uyuşturucu, alkol yaşamı uzatan şeyler değil, hele sigara hiç değil ama efkâr da değil, stres de değil. Bunu insanın kendi yaşamına uyguluyor olabilmesi lazım. Bütün bunları uygulamak hele modern yaşamda hiç kolay değil. Bunu düzenlemede şehir denilen kurumları organize edenlerin, işverenlerin çok büyük payı var.

Sağlık; bedenen, ruhen, mental ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Sağlığı koruyacak olanlar da sadece hekimler değildir. Sosyal hadiseleri olgunlaştıracak, iyileştirecek meslek gruplarının bu işlerle ilgilenmesi, bizi şehrin içinde andropoza girmeyecek şekilde barındırmaları lazım.