Çocuğun akranları ile oynarken rekabet etmeyi ve paylaşmayı öğrendiğini, kendini tanımaya başladığını belirten Psikolog Arzu Yazar ile arkadaşlık ilişkilerinin çocuğun gelişimi üzerindeki rolünü konuştuk

11 Temmuz 2024 - 09:45

A ⁺ A^- Yazdır

Arkadaşın çocuğun yaşamındaki yerini anlatmak için oyun, paylaşma, öğrenme gibi çok sayıda kelimeyi ard arda sıralayabiliriz. Ama çocukların beraber yapmayı en çok sevdikleri şey de oyun olsa gerek. “Çocukların dünyasında oyunun çok önemli bir yeri vardır. Bilişsel, duygusal, psikolojik gelişimine katkı sağlar. Çocukların ilk oyun arkadaşı anne ile babaları iken çocuğun özerklik kazanmasıyla birlikte akranlar ile olma ihtiyacı ortaya çıkar.” diyen Psikolog Arzu Yazar ile arkadaşlık ilişkilerinin çocukların yaşamındaki yeri üzerine konuştuk. 

Aileden olmayan, farklı ve yabancı bir minik insan ile ilk temasın oldukça kıymetli bir deneyim olduğunu belirten Psikolog Arzu Yazar, çocuğun akranları ile oynarken rekabet etmeyi, paylaşımda bulunmayı ve kendi sınırlarını öğrenip fark ederken kendini de tanımaya başladığını ifade etti. Arzu Yazar, “Arkadaşlar birer sosyal ayna olur ve onların gözünden çocuk kendi yansımasıyla yüzleşir. Aile çemberinin dışında farklı ilişki kurma biçimlerinin katkısıyla çocuk kendilik algısını oluşturmaya başlar.  Anne ile babanın biricik olanı, dış dünyada herkes gibi olur. Bu sıradanlığa maruz kalan çocuk dış dünyanın gerçekliği ile tanışmış olur ve bu tanışmanın niteliği onun gelişiminde oldukça etkili olacaktır.” diye konuştu.

“SOSYAL BECERİLER KAZANIR, EMPATİ KURAR”

Çocukların gelişiminde arkadaş ilişkilerinin hayati bir öneme sahip olduğunu, arkadaşlarıyla etkileşimde bulunarak sosyal beceriler geliştirdiğini, empati kurmayı öğrendiğini ve duygusal zekalarını artırdığını söyleyen Yazar, anlatmayı şöyle sürdürdü: “Arkadaşlıklar, çocukların kendilerini ifade etme, problemleri çözme ve işbirliği yapma gibi önemli yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olur. Oynanan oyunların etkisi bu süreçte oldukça fazladır. Çocuklar oyun oynarken, sosyal etkileşimlerini artırır, duygusal ve bilişsel becerilerini geliştirir. 

Arkadaşlarıyla oynayan, konuşan ve birlikte vakit geçiren çocuklar, kendilerine güvenmeyi öğrenir. Ayrıca sağlıklı arkadaşlıklar çocukların stresle başa çıkmalarına ve duygusal zorlukları aşmalarına da yardımcı olur. Örneğin, bir arkadaşının üzüldüğünü gören bir çocuk, ona destek olmayı öğrenir ve bu da onun duygusal zekâsını artırır. Arkadaşlarının duygusal tepkilerini gözlemleyerek ve bu tepkilere yanıt vererek empati kurmayı öğrenirler. Paylaşımcı davranışı gözlemleyen çocuk da paylaşmayı öğrenebilir. Çocuklar en çok zaman geçirdikleri ve etkileşimde bulundukları arkadaşlarını model alır. 

Arkadaşlar, duygusal destek sağlar. Zor zamanlarda yanında bir arkadaşın olması, çocukların stresle başa çıkma yeteneklerini artırır. Örneğin, bir çocuk zor bir sınavdan düşük not aldığında, arkadaşının desteğiyle bu durumu daha kolay atlatabilir.” 

“ÖZGÜVENİ ZEDELER, TRAVMAYA YOL AÇAR”

Zorbalık ve dışlanma gibi kötü arkadaşlık deneyimlerinin çocukların özgüvenini zedelediğini ve duygusal travmalara yol açabildiğini söyleyen Arzu Yazar, “Grup içine alınmayan, dışlanarak zorbalığa maruz kalan çocuklar genellikle özgüven sorunu yaşar ve kendilik değerleri düşük olur. Bu durum erken fark edilmez ve çözümlenmez ise çocuğun duygusal olarak örselenmesinin yanı sıra akademik olarak sorunlar da yaşayabilir. Üzgün, mutsuz hatta tedirginlik yaşayan çocuk dersi dinlemekte ve anlamakta güçlük çekebilir ve hatta okula gitmek istemeyip bedensel yakınmalar ile okuldan uzaklaşmak isteyebilir. ( sabahları karın ağrısı, kusma vb.) “ dedi. 

İyi olmayan arkadaşlık ilişkilerinin yol açabileceği olumsuzlukların üzerinde duran Arzu Yazar’a ideal olan arkadaşlığın nasıl olması gerektiğini sorduk. Psikolog Yazar, “İdeal bir arkadaşlık, karşılıklı saygı, güven ve destek üzerine kuruludur. Çocuklar, arkadaşlarıyla dürüst ve açık bir iletişim kurmalı, birbirlerine destek olmalı ve ortak ilgi alanları etrafında birleşmelidir. İyi bir arkadaşlık, her iki tarafın da birbirinin duygularını ve ihtiyaçlarını anlamaya çalıştığı, anlaşmazlıkların yapıcı bir şekilde çözüldüğü bir ilişkidir. Farklılıkları tolere edebilmek küçük yaş grubu çocuklarda oldukça zordur. Ebeveynlerin bu durumu fark ettiklerinde müdahale ederek açıklama yapması, hoşgörülü yaklaşmayı öğretmesi çocuğun sağlıklı ilişkiler kurmasını kolaylaştıracaktır.” diyerek cevap verdi. 

“REHBERLİK ETMELİ, DESTEKLEMELİ” 

Anne ve babaların çocukların arkadaş edinme sürecinde oldukça önemli bir rol oynadığını söyleyen Psikolog Arzu Yazar, “Ebeveynler, bu süreçte rehberlik ederek ve destekleyici bir ortam sağlayarak çocuklarının sağlıklı arkadaşlık ilişkileri geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bu şekilde çocuklar kendine güvenen ve duygusal olarak dengeli bireyler olarak yetişir. Ayrıca, çocuklarının arkadaşlarıyla olan ilişkilerini izlemeli ve gerektiğinde müdahale etmelidir. Çocuklarının arkadaşlıkları hakkında açık bir iletişim kurarak, olası sorunları erken fark edebilirler. Ancak, çocukların bağımsız sosyal beceriler geliştirmeleri için de fazla müdahale etmemeye de dikkat etmelidirler.” dedi.  

SICAK PATATES OYUNU

Psikolog Arzu Yazar, çocukların hem eğlenerek vakit geçirdikleri hem de sosyal becerilerini geliştirdikleri oyunlardan biri olan sıcak patates oyununu önerdi. 

Sıcak patates oyunu genellikle bir grup çocukla oynanır ve temel olarak, ellerindeki nesneyi (sıcak patates) hızla birbirlerine geçirmelerini gerektirir. Oyunun kuralları oldukça basittir, bu yüzden her yaştan çocuk kolayca oynayabilir. Anne babalar ve eğitimciler, bu tür oyunları teşvik ederek çocukların gelişimine katkıda bulunabilir.

Sıcak Patates Oyunu Nasıl Oynanır?

1. Gereçler: Oyunu oynamak için bir top, küçük bir yastık veya yumuşak bir oyuncak gereklidir. Bu nesne "sıcak patates" olarak adlandırılır.

2. Hazırlık: Çocuklar bir çember oluşturacak şekilde oturur veya ayakta durur. Sıcak patates bir çocuğun elinde başlar.

3. Müzik: Oyun genellikle müzik eşliğinde oynanır. Bir yetişkin veya bir başka çocuk, müzik çalar veya ritmik bir şekilde el çırparak oyunun hızını belirler. Müzik başladığında, sıcak patates elden ele hızla geçmeye başlar.

4. Sıcak Patatesi Geçirme: Çocuklar, müzik çalarken sıcak patatesi mümkün olduğunca hızlı bir şekilde yanlarındaki kişiye geçirirler. Amaç, patatesin ellerinde kalmamasıdır.

5. Duraklama: Müzik aniden durdurulur. Müzik durduğunda, sıcak patates kimde kalmışsa, o çocuk oyun dışı kalır veya bir sonraki tur için belirli bir görev yapar. Oyun, son çocuk kalana kadar devam eder.

Sıcak Patates Oyununun Faydaları

Sosyal Beceriler: Sıcak patates oyunu, çocukların sosyal etkileşimlerini artırır. Oyuncular, birlikte çalışarak ve sırayla oynayarak sosyal kuralları ve işbirliğini öğrenir.

Hız ve Refleksler: Oyunun hızlı doğası, çocukların el-göz koordinasyonunu ve reflekslerini geliştirir.

Empati ve Duygusal Zeka: Oyun sırasında çocuklar, elindeki patatesi hızlıca başkasına geçirirken başkalarının duygularını ve tepkilerini gözlemleyerek empati kurma yeteneklerini geliştirir.

Stres Yönetimi: Çocuklar, müzik durduğunda patatesin ellerinde kalmasının getirdiği heyecan ve stresi yönetmeyi öğrenir. Bu, onların duygusal dayanıklılıklarını artırır.

Grup Dinamiği ve Liderlik: Çocuklar, oyun sırasında grup içinde nasıl hareket edeceklerini öğrenir. Ayrıca, müzik çalma veya durdurma gibi liderlik görevlerini üstlenerek liderlik becerilerini de geliştirebilir.