Bahar alerjisiyle nasıl mücadele ederiz?
Baharın gelmesi, çiçeklerin açmasıyla birlikte alerjik rahatsızlıklar da artıyor. Bahar alerjisine karşı ne yapılması gerektiğini, onunla mücadelenin bir yolu olup olmadığını Prof. Dr. Gülfem Elif Çelik ile konuştuk
Bahar döneminde insanların en yakındığı durumlardan biri hiç şüphesiz bahar alerjisi. Çocuk veya yetişkin fark etmeksizin birçok kişide görülebilen bahar alerjisi, önlem alınmadığı sürece kişinin günlük yaşamını etkileyebiliyor.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları ABD, İmmünoloji ve Alerji Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Gülfem Elif Çelik, bahar alerjisi ile ilgili bilinmesi gerekenleri gazetemize anlattı.
Bahar alerjisi nedir?
Bahar alerjisi atmosferde bulunan polenlere karşı duyarlı kişilerde belirli aylarda alerjik belirtilerin ortaya çıkmasıdır. Saman nezlesi olarak da tanımlanır. Bu kapsamda alerjik belirtiler sıklıkla nezle veya göz ile ilişkili, daha az olarak da astım olarak karşımıza çıkar.
Bahar alerjisinde şikayetleri nelerdir?
Kişilerin şikayetleri, duyarlı (alerjik) oldukları polenlerin atmosferde yükselmeye başlaması ile birlikte başlar ve polenin atmosferden kaybolması ile birlikte kaybolur. Bu kapsamda erken ilkbaharda yakınma tarifleyen hastalarımızda ağaç poleni, mayıs-temmuz ayları arası yakınma tarifleyen hastalarımızda çayır poleni, yaz sonu sonbahar başı yakınma tarifleyen hastalarımızda yabani ot poleni alerjisinden şüpheleniriz. Semptomlar sıcak ve kuru günlerde ve polen sayısının artmaya başladığı sabah saatlerinde daha belirgin olur. Yağmurlu günlerde ise polenler yere çöktüğünden yakınmalar daha azdır. Şikayetlerin ciddiyeti kişiden kişiye ve bölgesel polen yüküne göre değişir. Bazı kişilerde çok hafif yakınmalar olurken bazı kişilerde çok ciddi yaşam kalitesini etkileyen yakınmalar olabilir. Yanı sıra polen sayısının yüksek olduğu ve mevsimin uzun sürdüğü bölgelerde yaşayan kişilerde şikayetler daha ağır olabilir.
Polen alerjisinin sıklığı nedir? Kimler risk altındadır?
Bahar nezlesi kalıtsal (genetik) özellikler ve özellikle erken çocukluk dönemi başta olmak üzere çevresel maruziyetler sonucunda ortaya çıkar. Sıklığı yüzde 10 ile 20 arasında bildirilmiştir. Daha çok çocukluk yaş grubu ile genç erişkinlerde gözlenir. Ülkemizde sıklık yüzde 8-16 civarındadır. Ülkemizde tüm bölgelerde polen alerjik hasta olmakla birlikte özellikle Ege bölgesinde yaşayan hastalarımızda polen alerjisi görülme sıklığı daha fazladır.
Kimler bahar nezlesinden şüphelenmeli ve doktora başvurmalıdır?
● Her yıl bahar aylarında (ilkbahar-sonbahar arası) nezle, konjunktivit veya astım belirtileri ortaya çıkan,
● Yakınmaları özellikle dış ortama çıktıktan sonra birkaç dakika-saat içinde başlayan,
● Mevsimin sona ermesi ile şikayetleri kaybolan,
● Her yıl benzer yakınmaları tekrarlayan hastalarımızın bahar nezlesinde şüphelenmeleri ve tanı-tedavi uygulamaları yönünden değerlendirilmeleri açısından bir alerji ve immünoloji uzmanına başvurmaları gerekir.
Ancak şikayetler mevsimsel olduğu için mevsim içinde bazı hastalarımız eczanelerden ilaçlarını kendileri almakta ve uzmana başvurmadan süreci yönetmektedir. Oysaki alerjide tüm yaklaşımlar kişinin değerlendirmesini takiben ona özel yapılmaktadır. Bu nedenle hekime danışılmadan ilaç alınmamalıdır.
Bahar alerjisi nasıl tedavi edilir?
Bahar nezlesinin erken dönemde tanınması ve kişiye özel yaklaşımların belirlenmesi çok önemlidir. Yaklaşımlar standart olmakla birlikte bu uygulamaların her biri hastaya göre önerilmektedir. Bahar alerjisi tedavisi temel olarak çevresel alerjen maruziyetinin azaltılması, kontrolü, ilaç tedavisi ve alerji aşılarını kapsar. Hekimler tarafından hastalığın neden oluştuğu, riskler, alerjenler ile nasıl karşılaşıyor ve nasıl korunabilir, hangi ilaçları nasıl kullanacağı bilgisi hastalarımız ile paylaşılmalıdır. Bu yaklaşım tedavi başarısını olumlu etkilemektedir. Hastalığın özellikleri, korunma yöntemleri, ilaçların etkileri, yan etkileri ve takip edecekleri tedavi planları anlatıldığında hastanın tedaviye uyumu artmaktadır.
Polenlerden nasıl korunabiliriz?
Burada amaç, kişinin kendisinde şikayet oluşturan alerjen grubundan uzak durması sonucu alerjik iltihabın baskılanarak şikayetlerin kontrol altında tutulmaya çalışılmasıdır. Polen alerjisi olan kişiler, polenlerin yoğun olduğu zamanlarda ve yerlerde belirtileri azaltmak veya engellemek için aşağıdaki önlemleri alabilir:
1. Evde veya ofiste hava filtreleri kullanılarak havadaki polenler azaltılabilir,
2. Polen yoğunluğunun yüksek olduğu günlerde, özellikle sabahları dışarıda egzersiz yapmaktan kaçınılmalı,
3. Polen sayısı sabah saat 10:00 ile 16:00 arası en yüksektir. Bu saatlerde dış aktivitelerden kaçınılmalı,
4. Polen yoğunluğunun yüksek olduğu dış mekanlarda maske kullanmak, polenlere maruziyeti azaltarak alerji belirtilerini azaltabilir,
5. Polen yoğunluğunun yüksek olduğu zamanlarda kapalı alanlarda kalmak alerji belirtilerini azaltabilir,
6. Arabanın camlarının kapalı tutulması,
7. Polen takip uygulamaları, hangi polenlerin yoğun olduğunu takip ederek kişilere yardımcı olabilir. Bu kapsamda belirli illerde atmosferik polen sayılmaktadır,
8. Alerji ilaçlarının doktorun önerdiği şekilde kullanılması
Bu önlemler, polen alerjisi belirtilerinin azaltılmasına yardımcı olabilir.
Bahar alerjisinin tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
Bahar nezlesinin ilaç tedavisinde kullanılan başlıca ilaç grupları ağızdan hap şeklinde veya buruna uygulanan (nazal) anti-histaminikler, buruna uygulanan kortizonlu ilaçlar ile buruna uygulanan ve anti-histaminik ile kortizonun birleşik verildiği ilaçlardır. Bunların yanı sıra hastanın özelliklerine göre bazı diğer ilaç grupları da doktorun kararına göre kullanılabilmektedir. Burada en önemli nokta olarak bu ilaçlardan hangisinin hangi dozda kullanılacağı hastanın klinik özelliklerine göre bir alerji ve immünoloji hekimi tarafından belirlenmesi gerekir.
Alerji aşısı kimlerde uygulanabilir?
Alerji aşısından 3 temel fayda beklenir:
● Yakınmaların azalması
● Yeni alerjen duyarlılığın gelişiminin önlenmesi
● Astım gelişiminin önlenmesi
Bahar nezlesi olan her hastada kesinlikle polenler ile uygulanan aşı yapılması önerilmez. Polenler ile aşı uygulaması aşağıda belirtilen durumlarda yapılır:
● Tedaviye rağmen kişinin polen mevsimi yakınmaları şiddetli oluyor ve yaşam kalitesini etkiliyorsa (tedaviye yanıt yetersiz ise)
● Kişinin yaşadığı yerde polen mevsimi uzun sürüyor ve polen sayısı yüksek seyrediyorsa
● Kişinin ilaç tedavisi almasına engel bir durumu varsa